Vladas Putvinskis – Wikipedia, wolna encyklopedia

Vladas Putvinskis

Władysław Gerard Putwiński
Abdank
Rodzina	Putwińscy
Data i miejsce urodzenia	6 października 1873 Ryga
Data i miejsce śmierci	5 marca 1929 Kowno
Ojciec	Rafał Iwan Florencjusz Putwiński
Matka	Idalia Broël-Plater
Żona	Emilia Gruźdź (Emilija Gruzdytė)
Dzieci	Stasys, Vytautas, Emilija

Vladas Putvinskis – Putvys (ur. 6 października 1873 w Rydze, zm. 5 marca 1929 w Kownie, pochowany w Kielmach) – bojar litewski, dworzanin, działacz społeczno-kulturowy, pisarz, podziemny kolporter literatury litewskiej, prekursor rybołówstwa na Litwie.

Choć wyrastał w środowisku polskim, a w jego domu używano języka polskiego, to około roku 1900 określił swą przynależność do narodu litewskiego i wraz z żoną zaczął się uczyć języka litewskiego. Szczególnie duży wpływ wywarł na niego Povilas Višinskis. W 1899 r. założył pierwszą tajną szkołę litewską we wsi Powieżupie (lit. Pavėžupis, nieopodal Kielm), a po kilku latach drugą w Graužikai. Łożył na utrzymanie szkół i nauczycieli, ponadto wspierał finansowo zdolniejsze dzieci w dalszej nauce. Organizował również kursy wieczorowe dla dorosłych.

Jego dwór w Powieżupiach stał się szybko ośrodkiem litewskości. Latem 1902 r. za zgodą Putvinskisa, Povilas Višinskis zorganizował tam pierwsze zebranie literatów litewskich. Później tego typu spotkania odbywały się co miesiąc. Każdy gość zobowiązany był każdorazowo przywieźć swój „paszport”, czyli niedawno napisane utwory literackie lub artykuły. W zebraniach uczestniczyli Povilas Višinskis, Julija Žemaitė, Jonas Krikščiūnas-Jovaras, Gabrielė Petkevičaitė-Bitė, Jonas Biliūnas oraz inni inteligenci i pisarze. Od 1901 r. Vladas Putvinskis sam pisywał do prasy litewskiej jako Vladas Putvys.

Kiedy Povilas Višinskis był redaktorem gazety Varpas (Dzwon), Vladas Putvinskis wspierał materialnie jego działalność. Gościł u niego również Jonas Jablonskis, który ok. 1900 r. przygotowywał tu dla prasy „Gramatykę języka litewskiego” oraz „Pisma” Motiejusa Valančiusa. Pomagali mu w tym Antanas Smetona, Petras Avižonis oraz Julija Žemaitė.

Vladas Putvinskis w Powieżupiu stworzył jeden z największych żmudzkich ośrodków kolportażu i dystrybucji podziemnej prasy litewskiej. Dystrybucja odbywała się regularnie. Putvinskas przyjmował zamówienia od prenumeratorów, nawiązywał kontakt z drukarniami i wydawnictwami na terenie Prus Wschodnich. Mniejsze ilości druków odbierali sami adresaci, a większe transportowano konno dalej. Książki najczęściej kolportowano w Szawlach i okolicach. Działalność tę Putvinskis prowadził przez siedem lat, dopóki nie został aresztowany w 1906 r.

W 1902 r. w Powieżupiu odbyło się zebranie, w trakcie którego omawiano plany dotyczące założenia Litewskiej Partii Demokratycznej, która wkrótce zaczęła działać w Wilnie. Putvinskis również aktywnie uczestniczył w wydarzeniach rewolucyjnych w 1905 r., prowadził antycarską agitację. W jego dworze znajdowali schronienie uciekający zagranicę rewolucjoniści. Za tę działalność Putvinskis został aresztowany w 1906 r. i spędził kilka miesięcy w więzieniu. Drugi raz aresztowano go w 1914 r. i zesłano do wsi Woskriesiensk w pobliżu Niżnego Nowogrodu, gdzie przebywał do 1917 r. Na zesłaniu Putvinskis zainteresował się filozofią i napisał kilka artykułów na tematy filozoficzne.

W 1919 r. założył Litewski Związek Strzelecki, któremu przewodniczył w latach 1919–1922.

• Grzegorz Błaszczyk: Herbarz szlachty żmudzkiej, tom IV, strony 688-689. Warszawa: DiG, 2014. ISBN 978-83-7181-928-5.

• Vladas Putvinskis - biografia. oginski.lt. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)]. (lit.)