French
DeutschWłodzimierz Gniewosz – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Włodzimierz Gniewosz (1898) | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł do Rady Państwa | |
| Okres | od 1891 |
| Poprzednik | |
| Odznaczenia | |
  | |
Włodzimierz Hipolit Gniewosz z Oleksowa[1][2] herbu Rawicz (ur. 1838, zm. 18 lutego 1909) – polski ziemianin, oficer wojskowy, polityk galicyjski, poseł do Rady Państwa.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w 1838 lub w 1841[3]. Syn Aleksandra Izydora Gniewosza (1799-1861) i Karoliny z domu Ostaszewskiej herbu Ostoja (1809-1861, córka Sebastiana Ostaszewskiego)[4][5]. Jego braćmi byli Antoni (1832-1903), Stanisław (1834-1906). Wychowywał się w majątku rodzinnym w Trzciańcu. Był cioteczno-stryjecznym bratem innego znanego polityka galicyjskiego, Edwarda Gniewosza oraz dalekim kuzynem Jana Nepomucena Gniewosza.
Od 1852 do 1859 nosił tytuł c. k. pazia[6][3]. Od tego czasu sympatię do niego miał cesarz Franciszek Józef I[3]. Uczył się w Theresianum[3]. W 1858 wstąpił do Armii Cesarstwa Austriackiego[3]. Od około 1858 był podporucznikiem 2 klasy w szeregach 6 pułku kirasjerów (służył tam wtedy jego stryjeczny brat, rtm. Zygmunt Gniewosz)[7][8][9][10], zaś od około 1864 podporucznikiem 1 klasy[11][12][13], od około 1867 nadporucznikiem[14] w jednostce przemianowanej około 1868 na 6 pułku dragonów ze sztabem w Gosswardein[15]. W trakcie swojej służby brał udział w wojnie francusko-austriackiej (1858-1859) i w wojnie prusko-austriackiej (1866)[3]. Po utworzeniu C. K. Armii w 1868 został zweryfikowany w stopniu nadporucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 maja 1866[16]. Początkowo pozostawał oficerem 6 Morawskiego pułku dragonów[17], a około 1870/1871 służył w szeregach 9 Bukowińskiego pułku dragonów w Czegléd (w sztabie był tam ponownie jego krewny, ppłk Zygmunt Gniewosz)[18]. Około 1870 wystąpił z wojska[3]. W 1880 jako nadporucznikowi w stanie spoczynku został mu przyznany charakter rotmistrza ad honores[19].
Po odejściu ze służby wojskowej osiadł w dobrach Potok Złoty koło Buczacza i tam gospodarował na roli[3]. Przyczynił się do odbudowy miasteczka oraz zbudował tzw. Dwór Gniewoszów. Był właścicielem dóbr w Sieniawie[20][21]. Udzielał się w życiu publicznym, w organizacjach samorządowych i gospodarczych Galicji[3]. Oddawał się pracy w Radzie powiatowej, w komisji Centralnego Towarzystwa Gospodarczego, był delegatem Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego[3], w Towarzystwie Ubezpieczeń Wzajemnych (wiceprezes Rady nadzorczej m.in. w 1902[22]). Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (28 czerwca 1884 – 24 czerwca 1904)[23]. W 1886 został przewodniczącym komitetu z założenia kolonii leczniczej wakacyjnej w Rymanowie[24]. 2 sierpnia 1898 otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Buczacza[25].
6 stycznia 1866 został mianowany c. k. podkomorzym Jego Ces. Kr. Apost. Mości (przyrzeczenie złożył 22 stycznia 1866)[26]. Trzykrotnie piastował mandat do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu: kadencji VIII (1891-1897) (wybrany w miejsce Mieczysława Urbańskiego, który złożył mandat[27]), IX (1897-1900)[28][29][30], X (1901-1907), jako reprezentant wielkiej własności z powiatów Sanok, Brzozów, Lesko, Krosno[31]. Należał do najaktywniejszych członków Koła Polskiego. Należał do Unii Międzyparlamentarnej[3]. Był wybierany z okręgu sanockiego na Podkarpaciu. Wraz z bratem Stanisławem (posłem na Sejm Krajowy Galicji) reprezentował poglądy konserwatystów krakowskich[32]. 8 listopada 1898, gdy jeden z posłów (Wolf) nazwał Polaków z trybuny „narodem pasożytów”, Włodzimierz Gniewosz zaprotestował w imieniu Koła Polskiego, że żaden „ulicznik” nie jest w stanie obrazić narodu polskiego. Wynikł z tego pojedynek na szable, w którym Gniewosz został ranny w ramię. Ów incydent przysporzył Gniewoszowi dużą popularność w ojczyźnie[3].
Był żonaty z Marią z Krzeczunowiczów, a ich dziećmi byli[5]: Włodzimierz (1876–1944, późniejszy właściciel Sieniawy, wiceminister[33], komisarz w ministerstwie[34]), Aleksander (1872-1930)[35], Izydora (zamężna z Feliksem Gniewoszem), Zofia (zamężna z Tadeuszem Cybulskim), Julia[5]. Jego wnukiem był Aleksander Gniewosz (1920-2003)[36].
Zmarł po dłuższej chorobie w wyniku zakażenia krwi[37] 18 lutego 1909 w Wiedniu[3]. Stamtąd zwłoki przewieziono do Lwowa, gdzie 22 lutego 1909 odbył się pogrzeb[3][38]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (data urodzenia na nagrobku podała rok 1841)[39].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa (1902)[40]
- Order Korony Żelaznej III klasy (1898)[41]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tomasz Henryk Skrzypecki: Potok Złoty na tle historii polskich kresów południowo-wschodnich. Opole: Solpress, 2010, s. 203. ISBN 978-83-927244-4-5.
- ↑ W ewidencji wojskowych Armii Cesarstwa Austriackiego był określany w języku niemieckim jako „Wladimir Ritter von Olexow Gniewosz”.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zgon zasłużonego obywatela. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2-3, 27 lutego 1909.
- ↑ Rocznik szlachty (I) 1881 ↓, s. 466.
- ↑ a b c Herbarz polski (6) 1903 ↓, s. 141.
- ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Polacy dygnitarzami austryackimi. I. Podkomorzowie i paziowie (1750-1890). Lwów: 1890, s. 23.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1859, s. 255.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1860-1861, s. 371.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1861-1862. Wiedeń: 1862, s. 373.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1863. Wiedeń: 1863, s. 383.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1864. Wiedeń: 1864, s. 371.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1865. Wiedeń: 1865, s. 377.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1866. Wiedeń: 1866, s. 375.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1867. Wiedeń: 1867, s. 423.
- ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1868. Wiedeń: 1868, s. 460.
- ↑ Kais. Königl. Militär-Schematismus 1871. Wiedeń: 1871, s. 537.
- ↑ Kais. Königl. Militär-Schematismus 1869-1870. Wiedeń: 1870, s. 568.
- ↑ Kais. Königl. Militär-Schematismus 1871. Wiedeń: 1871, s. 574.
- ↑ Personalien. Im k. k. Heere. „Oesterreichischer Soldatenfreund”. Nr 32, s. 257, 23 kwietnia 1880. (niem.).
- ↑ Baza właścicieli i dóbr ziemskich. Gniewosz. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 406.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1902, s. 810.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1884, s. 543; 1885, s. 543; 1886, s. 543; 1887, s. 544; 1888, s. 545; 1889, s. 636; 1890 s. 636; 189, s. 636; 1892, s. 637; 1893, s. 637; 1894, s. 637; 1895, s. 637; 1896, s. 638; 1897, s. 638; 1898, s. 735; 1899, s. 735; 1900, s. 735; 1901, s. 737; 1902, s. 822; 1903, s. 822; 1904, s. 822.
- ↑ W Rymanowie. „Kuryer Poznański”. 156, s. 3, 13 lipca 1886.
- ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 214, s. 3, 4 sierpnia 1898.
- ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Polacy dygnitarzami austryackimi. I. Podkomorzowie i paziowie (1750-1890). Lwów: 1890, s. 19.
- ↑ Przegląd polityczny. „Gazeta Przemyska”, s. 1, nr 29 z 9 kwietnia 1891.
- ↑ Wybory z kuryi większej własności. „Słowo Polskie”. Nr 68, s. 1, 24 marca 1897.
- ↑ Wyniki wyborów do rady państwa w Galicji. „Dziennik Polski”, s. 1, nr 84 z 25 marca 1897.
- ↑ Wynik wyborów w Galicji do Rady Państwa. „Echo Przemyskie”, s. 2, nr 25 z 28 marca 1897.
- ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 358.
- ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 360.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 237.
- ↑ Z ruchu przedwyborczego. Kandydafturjp polskie. „Kurjer lwowski”. 171, s. 1, 14 kwietnia 1911.
- ↑ Aleksander Gniewosz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-08-22].
- ↑ Aleksander Gniewosz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-08-22].
- ↑ Nieszczęśliwy wypadek. „Nowości Illustrowane”. Nr 18, s. 7, 1 maja 1909.
- ↑ Kronika. Pogrzeb ś. p. Włodzimierza Gniewosza. „Nowa Reforma”. Nr 83, s. 2, 21 lutego 1909.
- ↑ Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 335. ISBN 83-04-02817-4.
- ↑ Kronika. Odznaczenia. „Nowa Reforma”. Nr 244, s. 2, 2 października 1902.
- ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Nowa Reforma”. Nr 277, s. 5, 3 grudnia 1898.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 1. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1881, s. 1-621.
- Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 6: Gąsiorowscy – Grabowniccy. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1903, s. 1-396.
- Zgon zasłużonego obywatela. „Nowości Illustrowane”. 9, s. 2–3, 27 lutego 1909.
- Stanisław Nicieja: Moje kresy. Potok Złoty – blask i zagłada. Nowa Trybuna Opolska, 2011-01-29. [dostęp 2017-08-09].
- Polski Słownik Biograficzny.
- Tomasz Henryk Skrzypecki: Potok Złoty na tle historii polskich kresów południowo-wschodnich. Opole: Solpress, 2010, 256 s. ISBN 978-83-927244-4-5.
- Włodzimierz Gniewosz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-08-16].