Wietrzno (województwo podkarpackie) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wietrzno

wieś
Zabytkowy kościół św. Michała Archanioła
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Dukla
Liczba ludności (2022)	806[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-451[3]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0350562[4]
Położenie na mapie gminy Dukla Wietrzno
Położenie na mapie Polski Wietrzno
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wietrzno
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Wietrzno
49°36′09″N 21°42′24″E/49,602500 21,706667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wietrzno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla^[4]. Leży nad rzeką Jasiołką.

Wieś duchowna, własność opactwa cystersów koprzywnickich położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bieckim województwa krakowskiego^[5]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Na terenie wsi odkryto w latach 70. XX wieku dwa grodziska: kultury łużyckiej i wczesnośredniowieczne pochodzące z wieków od X do XI, z zachowanymi śladami potężnego grodu o poczwórnym pierścieniu wałów i fos. Tu odkryto w 1957 r. m.in. siekierkę z tuleją datowaną na okres halsztacki 700-550 p.n.e. z wtopionym meteorytem. Znalezione tu przedmioty pochodzą z epoki neolitu (4000-2000 l. p.n.e.) i epoki brązu – ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie między Banią a Łazami z IV w. n.e.

W średniowieczu w X-XII w. istniał tu gród z 3 obwałowanymi podgrodziami, co potwierdzają wykopaliska, podczas których odkryto również przedmioty z wcześniejszej epoki żelaza.

Dokumenty z 1185 roku wymieniają Wietrzno. Mikołaj Bogoria Skotnicki podarował w 1185 r. Koprzywnicę i kilka pobliskich wsi, np. Krzcin, Gnieszowice a także koło Krosna, m. Wietrzno i inne miejscowości, zakonowi cystersów, sprowadzonych z Francji przez księcia Kazimierza II Sprawiedliwego.

Wieś Wietrzno wzmiankowana była w 1277 jako nadana klasztorowi cystersów w Koprzywnicy przez komesa Mikołaja Bogorię Skotnickiego. W 1279 r. biskup firmański Filip de Casate, w latach 1278-1282 legat papieski na Węgrzech i w Polsce^[8], w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru cystersów w Koprzywnicy prawo do pobierania dziesięciny, między innymi z Wietrzna. W 1284 r. wyznaczono przez wieś szlak królewski na Ruś i Węgry, dzięki królowi polskiemu.

W 1345 Konrad, opat koprzywnicki, nadał sołectwo klasztornej miejscowości Wietrzno Oberwinowi zwane Oberwinowa lub Albinowa Wola – przysiółek Wietrzna, położony nad rzeką Jasiel, na której zezwolił budować młyn i karczmę. W tym roku tędy wyznaczył król Kazimierz Wielki drogę dla kupców z Biecza przez Żmigród i Sanok na wschód.

Paszka z Podleszan w 1378 kupił Wietrzno za 50 grzywien. W 1438-1460 wieś była w posiadaniu dziedziców z Wietrzna. W 1474 roku wojska węgierskie pod dowództwem Tomasza Tharczay'a napadły i zniszczyły Wietrzno, dlatego Kazimierz Jagiellończyk w tym roku zwolnił wieś na okres 3 lat z danin. Po zniszczeniach wieś rozwijała się powoli. W 1536 wieś posiadała młyn i karczmę. Na jej terenie istniał folwark należący do opactwa, a inny folwark o powierzchni 1 łana w Woli Wietrznej (Brwinowskiej) należał do sołectwa.

W 1581 r. zapisano w dokumentach Wietrzno z kościołem parafialnym wraz z opodatkowanymi 3 łanami kmieci oraz 5 zagrodników.

Miejscowość najbardziej ucierpiała w XVII w. w wyniku najazdów rosyjskich i szwedzkich. W czasie potopu szwedzkiego w 1657 roku Wietrzno zostało zniszczone przez wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego.

W 1752 r. wybudowano tu kościół w stylu karpackiego baroku.

W 1772 r. weszła do Wietrzna armia austriacka dokonująca I rozbioru Polski.

W 1788 r. nastąpiła utrata statusu parafii Wietrzno na rzecz przynależności do Bóbrki.

W 1807 r. Wietrzno kupił od Funduszu Religijnego Bernard Zerboni, następnie w 1810 odkupił je Seweryn Chłędowski, a w 1846 Otton Chłędowski.

W 1849 r. mieszkańcy Wietrzna byli świadkami pochodu wojsk rosyjskich, idących z pomocą Habsburgom na Węgry w celu stłumienia powstania węgierskiego, a następnie wracających. W 1866 r. Juliusz Nothon przeprowadził pierwsze próby wierceń w poszukiwaniu ropy naftowej. W latach 1866–1873 majątki dworskie dzierżawiła hr. Jadwiga Qweissenwolf z d. Krasicka. W 1873 Wietrzno było własnością Kazimierza Chłędowskiego i jego siostry Seweryny Jabłonowskiej.

W 1884 r. rozpoczęto wiercenia w poszukiwaniu ropy naftowej na gruntach Chłędowskich, a w 1886 r. nastąpiły pierwsze wybuchy ropy naftowej na kopalni W. H. Mac Gervey´a i Berghaima. W 1886 r. po odkryciu bogatych źródeł ropy założono kopalnie.

Zenon Suszycki – powstaniec styczniowy, który pełnił funkcję dyrektora i nauczyciela w Praktycznej Szkole Wiercenia Kanadyjskiego w Ropiance w latach 1885-1888, w 1888 r. przeniósł szkołę do Wietrzna (w 1896 r. przeniesiona ona została do Borysławia).

W 1893 wybudowano nową szkołę (dzisiaj starą), w 1904 r. plebanię, a w 1906 r. biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar ponownie erygował w Wietrznie parafię.

Podczas I wojny światowej w latach 1914 i 1915 w rejonie wsi toczono wielokrotnie walki.

W czasie II wojny światowej działały tu oddziały AK OP-15: Orskiego, Bekasa, Jarowicza i Obłońskiego.

Wietrzno zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej przez oddziały radzieckie wchodzące w skład 38 Armii gen. płk Kiriłła Moskalenki i 4 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego^[9].

Tu mieszkał pod koniec swego życia i tu zmarł Walenty Chłędowski (1797–1846) – literat, tłumacz, krytyk lit., pisarz, filozof; redaktor (brat Adama Tomasza (1790-1855) bibliografa, dziennikarza).

W XIX w. miejscowość była własnością Kazimierza Chłędowskiego (1843-1920), bratanka Walentego.

• Kościół parafialny św. Michała Archanioła – wzniesiony w 1752 z wykorzystaniem elementów wcześniejszej budowli. Remontowany na początku XX w., następnie w latach 80. XX w. i w pierwszej dekadzie XXI w. Kościół orientowany, drewniany konstrukcji zrębowej na podmurowaniu, z wieżą i kruchtą konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim od północy prostokątna zakrystia. Wnętrze prezbiterium ozdobione polichromią figuralno-ornamentalną z 1880 autorstwa Leona Wróblewskiego^[10]. Kościół zaliczany jest do obiektów położonych na Szlaku architektury drewnianej.

• Wietrzno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 430 .
• Wietrzno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 687 .