Wojna w Ogadenie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wojna w Ogadenie

zimna wojna
Czas	13 lipca 1977 – 15 marca 1978
Miejsce	Ogaden
Terytorium	Etiopia
Wynik	zwycięstwo etiopskie
Strony konfliktu
Etiopia  Jemen Południowy wsparcie:  Kuba  ZSRR  Somalia Front Wyzwolenia Zachodniej Somalii wsparcie:  Stany Zjednoczone
Dowódcy
Mengystu Hajle Marjam Wasilij Pietrow Siad Barre
Siły
75 000 1500 60 000
Straty
Etiopia: 6133 zabitych 10 563 rannych 3867 wziętych do niewoli i zaginionych (w tym 1362 dezerterów) Kuba: 400 zabitych Jemen 100 zabitych ZSRR: 33 zabitych Straty materialne: 23 samoloty 139 czołgów 108 transp. opanc. 1399 pojazdów 6453 zabitych 2409 rannych 275 wziętych do niewoli i zaginionych Straty materialne: 28 samolotów 72 czołgi 30 transp. opanc. 90 pojazdów
brak współrzędnych

Wojna w Ogadenie – konwencjonalny konflikt zbrojny stoczony pomiędzy wojskami Somalii i Etiopii w latach 1977–1978 o etiopską prowincję Ogaden. Walki wybuchły, gdy Somalia – pragnąc wykorzystać chwilowe zachwianie równowagi sił w regionie – postanowiła zająć Ogaden, twierdząc, że jest to część historycznej „Wielkiej Somalii”. Wojna ta stanowi doskonałą ilustrację kruchych sojuszów okresu zimnej wojny: Związek Radziecki przestał dostarczać pomoc Somalii i poparł Etiopię, która poprzednio była bliskim sojusznikiem Stanów Zjednoczonych, co spowodowało, że USA zaczęły wspierać Somalię. Wojna dobiegła kresu wraz z wycofaniem się wojsk somalijskich z Ogadenu i zawarciem zawieszenia broni^[1].

Ogaden jest sporną prowincją Etiopii zamieszkiwaną w większości przez Somalów (Somalisów). Kwestia przynależności regionu budziła kontrowersje już od uzyskania niepodległości przez Somalię w 1960 roku. Do szeregu starć granicznych w Ogadenie doszło już na początku 1964 roku. 7 lutego oddziały somalijskie przekroczyły granicę i wkroczyły do prowincji. Postęp somalijskich oddziałów zakończyła mediacja podjęta przez Organizację Jedności Afrykańskiej. Mediacja zakończyła się przywróceniem terytorialnego status quo)^[1][2]. Problem przynależności tych ziem powrócił po wojskowym zamachu stanu w Etiopii z 1974 roku. Nowy rząd zmuszony był do walki z coraz silniejszymi separatyzmami które nie ominęły Ogadenu. W 1975 roku rozpoczęła się rebelia Frontu Wyzwolenia Zachodniej Somalii (WSLF)^[3].

Do 1977 roku rebelianci z WSLF nie przejawiali większej aktywności, a ich działania ograniczały się do ataków na etiopskie posterunki^[1]. Od 1976 roku finansowanie i zaopatrywanie buntu rozpoczął somalijski rząd Mohammeda Siad Barre^[3].

Wraz z narastaniem konfliktu o prowincję doszło do zmian na geopolitycznej mapie regionu. Somalia będąca dotychczasowym sojusznikiem ZSRR zerwała wcześniejsze umowy z tym mocarstwem i zwróciła się o pomoc do Stanów Zjednoczonych. Spowodowane to było ożywionymi relacjami etiopsko-radzieckimi. Decydujący wpływ na zbliżenie się Somalii do USA miało zaproponowanie przez Związek Radziecki utworzenia federacji Etiopii, Somalii i Dżibuti. Radziecka propozycja była w Somalii skrajnie niepopularna. Federacja stała w sprzeczności z silnie nacjonalistycznym nastawieniem Somalijczyków (ideologia Wielkiej Somalii)^[4][1].

Wraz z wyrzuceniem przez rząd Somalii doradców radzieckich, Waszyngton zainstalował w Somalii misję pod nazwą Amerykańska Agencja na rzecz Rozwoju Międzynarodowego, utworzono także bazę wojskową w Berberze^[5].

Etiopia w zbliżającym się konflikcie mogła liczyć na pomoc nie tylko ZSRR (który od 1976 roku wysyłał do tego kraju doradców i sprzęt), ale również Kuby, Korei Północnej i NRD. Napływ radzieckiego sprzętu zwiększył się gdy rządzący dyktator Mengystu Hajle Marjam zdecydował się w kwietniu 1977 roku zamknąć działającą w kraju amerykańską misję wojskową i jej centrum łączności^[1][6].

Wojska somalijskie wkroczyły do Ogadenu o 3.00 nad ranem 13 lipca 1977 roku (według niektórych dokumentów etiopskich miało to miejsce 23 lipca)^[7]. Jeśli wierzyć etiopskim danym, liczyła ona 70 tys. żołnierzy, 40 samolotów, 250 czołgów, 350 transporterów opancerzonych i 600 dział, czyli praktycznie tyle, ile liczyła cała armia somalijska^[7]. Do końca miesiąca 60% terytorium Ogadenu znalazło się w rękach połączonych sił somalijskiej armii i rebeliantów, w tym miejscowość i lotnisko Godie nad rzeką Uebi Szebelie. Nie obeszło się przy tym bez ofiar; etiopscy obrońcy miast Dire Dawa i Dżidżiga zadali nacierającym poważne straty. Również lotnictwo etiopskie (EAF), po początkowym okresie przewagi somalijskich MiG-ów, zaczęło odzyskiwać przewagę w powietrzu przy użyciu znacznie lepszych amerykańskich F-5. Wojna w Ogadenie była debiutem bojowym śmigłowców Mi-24 (pierwotnie do Etiopii dostarczono 6, a potem kolejne 10 sztuk Mi-24A)^[8].

Związek Radziecki podjął się mediacji. Gdy te zakończyły się fiaskiem, ZSRR wysłał do Etiopii ogromne transporty uzbrojenia. Sowiecka pomoc militarna ustępowała wielkością jedynie dostawom dla Syrii w październiku 1973 roku podczas wojny Jom Kipur. Obok broni, amunicji i sprzętu do kraju napływali radzieccy doradcy wojskowi (personel radziecki liczył 800–1000 ludzi), a za nimi około 15 000 regularnych wojsk kubańskich (11 tysięcy w oddziałach i pododdziałach przewidzianych do bezpośredniego udziału w walce oraz 6000 instruktorów czy techników). Inne kraje socjalistyczne również pospieszyły z pomocą: Jemen Południowy zaoferował wsparcie zbrojne, Korea Północna pomagała w szkoleniu „Milicji Ludowej”; Niemcy Wschodnie również zaproponowały szkolenie, pomoc logistyczną i materiałową^[9]. Kiedy w listopadzie ujawniona została skala komunistycznej pomocy, władze w Mogadiszu natychmiast zerwały stosunki dyplomatyczne z ZSRR i wydaliły z kraju wszystkich obywateli tego kraju. Somalia zwróciła się ponadto w stronę Zachodu oraz bardziej prozachodnich państw islamskich regionu (Egipt i Iran wraz z USA uczestniczyły w dozbrajaniu Somalii)^[10][1].

Nie wszystkie socjalistyczne kraje stanęły po stronie Etiopii. W efekcie napiętych stosunków chińsko-sowieckich, Chiny wsparły Somalię na polu dyplomacji, udzielając jednocześnie niewielkiej pomocy wojskowej. Rumuński dyktator Nicolae Ceaușescu, który miał zwyczaj odstępować od linii politycznej Kremla, utrzymywał z Siadem Barre dobre stosunki^[5].

Największe zwycięstwo sił SNA-WSLF w tej wojnie miało miejsce w połowie września, podczas drugiego natarcia na Dżidżigę, wskutek którego zdemoralizowane wojska etiopskie musiały opuścić miasto i wycofać się poza strategicznie ważną pozycję obronną na przełęczy Marda, w połowie drogi między Dżidżigą a Harar. Pod koniec września Etiopia musiała przyznać, że kontroluje nie więcej niż 10% obszaru Ogadenu, a na niektórych odcinkach frontu jej wojska zostały wyparte z terytoriów etnicznie somalijskich w regiony Harerge, Bale i Sidamo. Z drugiej jednak strony Somalijczycy nie byli w stanie postępować naprzód ze względu na wyczerpanie wojska, szczególnie w batalionach czołgów, ciągłe ataki powietrzne Etiopczyków na ich linie zaopatrzeniowe i niedogodności sezonu deszczowego, który uczynił drogi całkowicie nieprzejezdnymi. Tymczasem rządowi etiopskiemu udało się powołać pod broń ponad 100-tysięczne siły milicji, a następnie włączyć je w szeregi regularnej armii. Jednocześnie następowało szybkie przezbrajanie na modłę armii Układu Warszawskiego.

Od października 1977 do stycznia 1978 siły SNA-WSLF próbowały zdobyć Harar, gdzie zgrupowane zostały siły 40 tys. Etiopczyków wspieranych ogniem dział radzieckiej produkcji, jak również 11 tys. kubańskich żołnierzy, nad poczynaniami których czuwało 1500 doradców z ZSRR, na czele których stał generał Wasilij Pietrow. I choć wojskom somalijskim udało się w listopadzie dotrzeć do przedmieść Hararu, były zbyt wyczerpane, by zająć miasto i w końcu zostały odparte w tył, gdzie czekał je etiopski kontratak.

Etiopsko-kubańskie uderzenie nastąpiło z początkiem lutego. Towarzyszył mu drugi atak, którego Somalijczycy się nie spodziewali. Kolumna etiopskich i kubańskich wojsk pomaszerowała przez góry pomiędzy Dżidżigą a granicą somalijską, okrążając siły SNA-WSLF, broniące przełęczy Marda. Teraz nastąpił atak „cęgowy” z dwóch stron, co doprowadziło do odebrania w ciągu dwóch dni Dżidżigi i zabicia 3 tys. obrońców przełęczy. Somalijski front załamał się, wszystkie ważniejsze miasta wpadły w ręce Etiopczyków w ciągu dwóch tygodni. Zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji, Siad Barre 9 marca 1978 roku rozkazał armii wycofać się w granice Somalii. Ostatni większy somalijski oddział opuścił Etiopię 15 marca i tym samym wojna została zakończona. Wraz z somalijskim wojskiem do Somalii wycofało się 1,5 miliona mieszkańców Ogadenu obawiających się zemsty ze strony Etiopczyków^[1][5].

Po wycofaniu się armii somalijskiej partyzanci z WSLF nadal prowadzili swe działania. W maju 1980 roku udało im się, przy niewielkim udziale żołnierzy somalijskich, opanować znaczną połać Ogadenu, jednak do roku 1981 partyzanci zostali rozbici.

Wojna o Ogaden bardzo osłabiła somalijskie siły zbrojne. Niemal jedna trzecia żołnierzy somalijskich, jedna czwarta sił pancernych i połowa lotnictwa została stracona. Rząd Barre’a musiał porzucić marzenia o Wielkiej Somalii. Przegrana wojna rozpoczęła stopniowy upadek rządów Barre’a; pierwsza zorganizowana grupa opozycyjna, Demokratyczny Front Wyzwolenia Somalii (SSDF), został utworzony przez wojskowych w roku 1979.

Separatyzm w Ogadenie odżył po 1984 roku kiedy to utworzony został Narodowy Front Wyzwolenia Ogadenu (ONFL). W 1995 ugrupowanie podjęło rebelię w Ogadenie. Zintensyfikowane działania w konflikcie przypadły na lata 2007–2008^[11]. Ostateczne porozumienie pokojowe między rządem a ONFL miało miejsce 29 lipca 2010^[12].

• rebelia w Ogadenie

• Gebru Tareke: Ethiopia-Somalia War. Red Sea Press, 1996. ISBN 1-8569-2201-5. Brak numerów stron w książce

• OnWar.com: Ogaden War 1977-1978. [dostęp 2008-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-06)]. (ang.).
• GlobalSecurity.org: The Somali Dispute: Kenya Beware. (ang.).
• Ogaden War: Cuban Aviation. (ang.).