Zdzisław Maćkowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zdzisław Józef Ferdynand Maćkowski

Zdzisław Maćkowski w czasie służby w Legionach Polskich
pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1895 Leszno
Data i miejsce śmierci	4 grudnia 1941 Auschwitz-Birkenau
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	4 Pułk Piechoty, 7 Pułk Piechoty Legionów, 8 Pułk Piechoty Legionów 86 Pułk Piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Późniejsza praca	starosta powiatu
Odznaczenia

Zdzisław Józef Ferdynand Maćkowski (ur. 17 marca 1895 w Lesznie, zm. 4 grudnia 1941 w obozie koncentracyjnym Auschwitz) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, urzędnik, działacz społeczno-polityczny.

Urodził się w Lesznie, w rodzinie dziennikarza Jana Karola (1865–1915) i Ewy z Kraśnickich. Od 1905 r. uczęszczał do III gimnazjum w Krakowie. Tam w 1913 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach 1913–1914 studiował prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim. W czasie studiów działał w organizacjach niepodległościowych i skautingu. W 1913 r. zdał egzamin oficerski w Drużynach Polowych Sokoła^[1].

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Był oficerem 4 pułku piechoty i Komendy Legionów. Reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze kapitana^[2].

Podczas wojny z Ukraińcami, a później z bolszewikami walczył w szeregach 8 pułku piechoty Legionów. Był zastępcą Franciszka Kruk-Grzybowskiego, dowódcy III baonu, a po jego bohaterskiej śmierci – 18 lutego 1919 roku objął dowództwo tego pododdziału. 11 czerwca 1920 roku zatwierdzony został w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia tego roku. 17 lipca 1920 roku objął dowództwo 7 pułku piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 169. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty. 13 czerwca 1923 roku został przeniesiony do 86 pułku piechoty w Mołodecznie na stanowisko dowódcy pułku^[3]. 1 grudnia 1924 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 37. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Z dniem 4 marca 1927 roku przeniesiony został w stan nieczynny, bez prawa do poborów, na okres sześciu miesięcy^[4]. 4 września 1927 roku oraz 4 marca i 4 września 1928 roku Minister Spraw Wojskowych przedłużył mu okres pozostawania w stanie nieczynnym. Z dniem 15 listopada 1928 roku przeniesiony został do rezerwy^[5].

Pozostając w stanie nieczynnym, a następnie w rezerwie, pełnił kolejno funkcję starosty siedleckiego (od kwietnia 1927 roku), radomskiego (prowizoryczny od 16 kwietnia 1929 do 21 lipca 1933 oraz do 25 sierpnia 1933 roku starosta powiatowy)^[6] i łowickiego (od września 1933)^[7]. Obowiązki starosty radomskiego łączył z funkcją społeczną – prezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej Okręgu Radomsko-Kieleckiego. W Łowiczu w ciągu jednego roku zbudował w powiecie 18 szkół i Dom Ludowy. W 1935 r. przeniesiony został na emeryturę. Od 1938 r. mieszkał w Zamościu, razem z poślubioną 14 listopada 1922 r. Pelagią z Sikorskich^[8] (1898–1988) oraz synami Zdzisławem (ur. 1923) i Janem (ur. 1926)^[9].

Coraz bardziej krytyczny wobec ewolucji w prawo obozu sanacyjnego, za publiczną krytykę tego stanu rzeczy odwołany ze stanowiska. W latach 30. XX w. zbliżył się do środowisk inteligenckich z lewego skrzydła obozu sanacyjnego, domagając się powrotu do dawnych ideałów z czasów Legionów, współpracował także i sympatyzował z lewym skrzydłem ruchu ludowego, propagując wypracowaną przezeń ideologię agrarystyczną. W roku 1935 wydał książkę Droga do Polski Ludowej, która zyskała pewien rozgłos.

Pod koniec lat 30. XX w. należał do współorganizatorów tzw. Klubów Demokratycznych, które następnie przekształciły się w Stronnictwo Demokratyczne, zrzeszające prospołeczną inteligencję pracującą oraz ludzi wolnych zawodów, przeciwnych rozwojowi w Polsce tendencji totalistycznych.

Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie działał w podziemiu, pełniąc funkcję zastępcy komendanta Obwodu Zamość Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej. 17 marca 1941 roku został aresztowany wraz z całą rodziną, a następnie przewieziony do obozu Auschwitz, gdzie zmarł z wycieńczenia i tortur 4 grudnia 1941 roku. Tamże w 1942 r. zostali rozstrzelani jego synowie^[9]. Żona Pelagia od 23 września 1941 do 1945 r. była więźniarką obozu Ravensbrück (nr więzienny 7886)^[10].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[11]
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[12]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[13]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi^[14]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Dobiesław Jędrzejczyk, Co zawdzięczamy staroście Maćkowskiemu, „Łowiczanin” kwartalnik historyczny Nr 2 (29) lipiec 2010.
• Tadeusz Piesio, Od Legionów do Batalionów Chłopskich. Pułkownik Zdzisław Maćkowski (1895–1941).
• Biogram pod tekstem źródłowym na portalu Lewicowo.pl.

• Zdzisław Maćkowski, Droga do Polski Ludowej
• Zdzisław Maćkowski – publikacje w bibliotece Polona