Bağdaşen, Ardahan - Vikipedi

Bağdaşen
Köy
Harita
Ardahan'ın konumu
Ardahan'ın konumu
Ardahan üzerinde Bağdaşen
Bağdaşen
Bağdaşen
Bağdaşen'in Ardahan'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArdahan
İlçeMerkez
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım2044 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam882
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Posta kodu75110

Bağdaşen, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağdaşen köyünün eski adı Kindzotamali'dir. Kindzotamali (ქინძოტამალი), Gürcüce kişniş anlamındaki Kindzi (ქინძი)[3] ile Tamali (ტამალი) adlarından oluşur. Bu yer adı Türkçeye Kinzdamal ve Kinzotamal şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kinzdamal (كنزدمال) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kinzotamal (كنزوطمال) olarak geçer.[4][5]

Kindzotamali köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Artaani'de yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün Kindzi bölümündeki Kindzi Kalesi ve Tamali bölümündeki kilise bu denemden kalmıştır.[6][7]

Kindzotamali, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu 45 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü hane reislerinin çoğu Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[8][9]

Bağdeşen köyünün sınırları içinde, Tagureti (თაგურეთი), Urumi (ურუმი) ve Muriana (მურიანა) olmak üzere, günümüzde tamamen ortadan kalkmış olan üç köy bulunuyordu. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde geçen, Tavgeti olarak da kaydedilmiş olan Tagureti / Taguret (تكوریت) köyünüde o sırada 10 Hristiyan hane yaşıyordu ve hane reisleri erkekler Gürcü adları taşıyordu. Bugünkü Bağdaşen köyü yerleşimin 4 kilometre güneyinde bulunan Tagureti'da 1878 yılında sadece bir hane kalmıştı. Aynı deftere göre Urumi / Urum (اوروم) köyü daha o tarihte boşalmıştı. Urumi, bugünkü Bağdeşen köyü yerleşiminin 3 kilometre batısında bulunuyordu. O döneme ait kilise kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Muriana köyü, bugünkü Bağdeşen köyü yerleşiminin 6 kilometre güneyinde yer alıyordu.[10][11][12]

Kindzotamali köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince "Kinzatamal" (Кинзатомал) olarak kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı bağlı Şadevani nahiyesinin 11 köyünden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitinde köydeki 36 hanede, 127'si erkek ve 141'i kadın olmak üzere, 268 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Kürt olarak kaydedilmiştir.[13] Köyün nüfusu 1896 yılında 281 kişi, 1906 yılında 389 kişi olarak tespit edilmiştir.[14]

Kinzodamal köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Köy Türkiye'ye bırakıldı.[15]

Kinzodamal köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kinzotamal (كنزوطمال) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Yalnızçam nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 718 kişiden oluşuyordu.[16] Kinzotamal veya Kinzodamal Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Bağdaşan olarak değiştirilmiştir.[17] 1965 genel nüfus sayımında Bağdaşan köyünün nüfusu 1.111 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 388 kişi okuma yazma biliyordu.[18] Köyün adı daha sonra Bağdaşan yerine Bağdaşen biçiminde yazılmıştır.

Bağdaşen köyünün sınırları içindeki Kindzi Kalesi büyük ölçüde sağlam biçimde günümüze ulaşmıştır. Kindzotamali Kilisesi ise tamamen yıkılmış, geriye kireç harçlı duvar parçaları ile kesme taşlar kalmıştır. Günümüzde Bağdaşen köyü sınırları içinde kalan ve ortadan kalkmış olan üç köye ait Tagureti Kilisesi, Urumi Kilisesi ile Muriana Kilisesi'nin kalıntıları da günümüze ulaşmıştır.[6][7]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy, Ardahan il merkezine 31 km uzaklıktadır.[19]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 882[2]
2021 910[2]
2020 946[20]
2019 971[2]
2018 980[2]
2017 992[2]
2016 978[2]
2015 1.007[2]
2014 1.004[2]
2013 1.025[2]
2012 1.021[2]
2011 1.034[2]
2010 1.040[2]
2009 1.067[2]
2008 1.052[2]
2007 1.036[2]
2000 1.281[19]
1990 1.557[19]
1985 1.649[19]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Bagdasan, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Ardahan Merkez Bağdaşen Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  3. ^ "ქინძი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 12 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  4. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 509". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020. 
  5. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
  6. ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 121. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  7. ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 13. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
  8. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 412". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  9. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 509". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  10. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 516, 517". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  11. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 193, 196, 198, ISBN 9789941478178.
  12. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 120 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  13. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 338". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  14. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
  15. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022. 
  16. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 349.
  17. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 703". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021. 
  18. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355.
  19. ^ a b c d "Bağdaşen Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  20. ^ "BAĞDAŞEN KÖYÜ NÜFUSU, ARDAHAN MERKEZ". www.nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bağdaşen,_Ardahan&oldid=32454339" sayfasından alınmıştır