French
DeutschSerhildan - Vikipedi
Serhildan (Türkçe: Başkaldırı), Kürt siyasi hareketi kapsamında 1990'dan beri Türkiye'de meydana gelen Kürt siyasi isyanlarını tanımlayan politik terim.
Serhildan kapsamında gerçekleşen protestolarda eylemciler genellikle taş, beton parke taşı, sapan, molotofkokteyli gibi malzemeler kullanmaktadır. Protestoların olduğu günlerde yerel mağazalar ve dükkanlar genellikle kapalıdır. Protestolar önceki yıllarda Abdullah Öcalan'ın yakalanışının yıl dönümü olan 16 Şubat ve Nevruz günü olan 21 Mart günlerinde düzenlenmiştir.[1]
Göstericiler, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Ergenekon-PKK ekseninde gösteri yapan "komplocular" olarak tanımlanmıştır.[2][3] Kimi yazarlar tarafından ise Filistin kaynaklı intifada terimiyle eşdeğer olduğu ifade edilmektedir.[4][5]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Serhildan, Kürtçenin Kurmanci lehçesindeki "ser" ve "hildan" kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir. Türkçe karşılığı olarak "isyan etmek" veya "başkaldırmak" dır.[6] Zazaca karşılığı ise Serewedaritiş kelimesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/tr/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
1990 yılından bu yana bir düzeni olmamakla birlikte büyük serhildan'lar gerçekleşmiştir. Özellikle PKK mensuplarının ölüm haberleri sonrasında, PKK'nın kuruluş günü olan 27 Kasım gününde ve Nevruz günü olan 21 Mart tarihlerinde birçok ilde eylemler düzenlenmiştir.
24 Mart 2006 tarihinde 14 HPG mensubunun kimyasal silah ile öldürüldüğü iddiası Mart 2006 Diyarbakır olaylarının başlamasına neden olmuş, protesto gösterileri Diyarbakır'dan başlamış, daha sonra Batman, Mardin, Urfa, Siirt, Şırnak, Tunceli ve Van'a yayılmıştır. Olaylarda 13 kişi yaşamını yitirmiş, 360 kişi yaralanmıştır.[7][8]
2009 yılında Abdullah Öcalan'ın İmralı Adası'nda kaldığı hücrenin küçük oluşu ve genel cezaevi koşullarının kötü olması sebep gösterilerek Kasım-Aralık ayları arasında birçok ilde serhildan gösterileri düzenlenmiştir. 11 Aralık 2009 günü Demokratik Toplum Partisi'nin kapatılmasından sonra bu gösteriler daha şiddetli bir hale bürünmüştür. Meydana gelen olaylarda 3 kişi yaşamını yitirmiş, yaklaşık 50 kişi yaralanmış ve 100 civarında kişi gözaltına alınmıştır.[9][10]
Eruh Baskını gibi PKK tarafından özel önem atfedilen günlerin yıl dönümlerinde çeşitli defalar serhildan alarmı verildiği görülmektedir.[11] Böyle dönemlerde yurt genelinde kolluk kuvvetleri teyakkuza geçmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2015-16 Şırnak çatışmaları
- 2016 Hakkâri çatışmaları
- Mart 2006 Diyarbakır olayları
- PKK saldırıları ve çatışmaları kronolojisi (1990'lar)
- PKK saldırıları ve çatışmaları kronolojisi (2000'ler)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İlhan Gülsün. PKK ve şer odakları. İstanbul, 1998. ISBN 978-975-7841-40-1.
- ^ Tension in Southeast a 'conspiracy,' says Turkish PM, (İngilizce) Hürriyet, 18 Mayıs 2011, Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
- ^ Erdoğan says Ergenekon-PKK alliance behind rising tension, (İngilizce) Today's Zaman, 18 Mayıs 2011, Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
- ^ Frisullo, D. Serhildan!: la lunga intifada kurda in Turchia: Pkk e terrorismo di stato 1980-1998, vol. 1, 2003, La città del sole.
- ^ Pérouse, J. F. Return to the 1990s in the East of Turkey?, Brief critique of a commonplace, ISO 690, 20 Ağustos 2015.
- ^ Results for "serî hildan" 17 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
- ^ Kürt tarihinin serhildanı: 28 Mart, 27 Mart 2013, Erişim tarihi: 27 Eylül 2016.
- ^ Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu. Terörün Ekonomik Maliyeti: Diyarbakır Olayları Örneği 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. USAK Raporları No: 10-01, Şubat 2010, Ankara, Erişim tarihi: 28 Eylül 2016.
- ^ DTP Protestoları Çatışmalarla Sürüyor 28 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bianet, 13 Aralık 2009, Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
- ^ Avrupa ve Türkiye'de DTP ve Öcalan Eylemleri 28 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bianet, 11 Aralık 2009, Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
- ^ "Polis "Serhildan" alarmında". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
