Thomas Mann - Vikipedi

Thomas Mann
Doğum	6 Haziran 1875 Lübeck, Almanya
Ölüm	12 Ağustos 1955 (80 yaşında) Zürih, İsviçre
Meslek	Romancı, yazar
Milliyet	Alman
Dönem	1896 - 1954
Edebî akım	Bildungsroman, tarihi roman, pikaresk
Önemli ödülleri	Nobel Edebiyat Ödülü (1929)
Etkiledikleri Hesse, Lukács, Adorno, Kafka, Heinrich Mann, Klaus Mann, Frederick Tuten, Orhan Pamuk, Erlend Loe
Etkilendikleri Dostoyevski, Stirner, Fontane, Freud, J P Jacobsen, Goethe, Hesse, Hoffmann, Jung, Lessing, Luther, Nietzsche, Poe, Schlegel, Schopenhauer, Wagner, Schönberg, von Platen, von Grimmelshausen, Heinrich Mann
İmza

Paul Thomas Mann, (d. 6 Haziran 1875, Lübeck, Almanya - ö. 12 Ağustos 1955, Zürih, İsviçre) Alman yazar ve 20'inci yüzyılın en önemli hikâye anlatıcılarından biriydi. 1929 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.

1901'de yayımlanan ilk romanı Buddenbrook Ailesi'ni Tonio Kröger, Tristan ve Venedik'te Ölüm gibi roman ve hikâyeler izledi. Batı edebiyatının Bildungsroman geleneğinin sürdürüldüğü 1924 tarihli Der Zauberberg romanı (Türkçesi: Büyülü Dağ), Mann'ın betimleme maharetini ortaya koyar; anlatıcı, karakterlere şüpheci-ironik bir mesafede durur, türün tipik öğeleri leitmotiv olarak kullanılır ve romana sözdizim bakımından karmaşık, çetrefilli bir üslup hakimdir. Bu özellikler, aralarında Mario ile Sihirbaz romanı, Joseph ve Kardeşleri roman tetralojisi ve hayatının son döneminde yazdığı Doktor Faustus başlıklı eserin de bulunduğu diğer eserlerinin de hakim niteliğidir.

Güncel siyasî, sosyal ve kültürel konulardaki deneme ve açıklamaları da geniş ilgi gördü. Başlangıçta Batı demokrasisine şüpheyle yaklaşan yazar, 1920'lerin başında Weimar Cumhuriyeti'nin sadık bir savunucusu oldu. Nasyonal Sosyalist rejim sırasında 1933'te İsviçre'ye, 1938'de Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti ve 1944'te o ülkenin vatandaşı oldu. 1952'den ölümüne kadar yine İsviçre'de yaşadı.

Thomas Mann, Lübeck'in saygın asilzade ve tüccar Mann Ailesi'ne mensuptu. Ağabeyi Heinrich de, altı çocuğundan dördü, Erika, Klaus, Golo ve Monika da babaları gibi yazardı.

Mann, Thomas Johann Heinrich Mann adlı Lübeckli bir tüccarın ikinci oğlu olarak 6 Haziran 1875'te doğdu. 1893'te ortaokulu bitiren Mann, nefret ettiği okulu bırakarak annesi ve kardeşleriyle birlikte Münih'e taşındı. Burada bir yangın sigorta kuruluşunda meslek eğitimine başladı, ancak masa başı işlerden çok sıkılıyordu. Yazar olarak ilk eseri 1894 yılında Gefallen başlıklı romanı oldu. Bu roman, 1893'te Thomas Mann'ın Zweimaliger Abschied başlıklı şiirini yayınlayan Die Gesellschaft adlı edebiyat dergisinde tarafından neşredildi. Daha sonra sanat dergisi Pan'da başka yayınlar da teklif edildi.^[1]

Thomas Mann, babasının 1877'den 1891'e kadar mâliye senatörü olarak görev yaptığı Lübeck'te refah içinde büyüdü. 1891 yılında Thomas Mann'ın babası mesane kanserinden öldü. Vasiyetinde, Lübeck'teki şirketin ve mülklerin satılmasını şart koşmuştu. Elde edilen gelir yatırıma dönüştürüldü ve faizleri eşi ve çocuklarının geçim masrafları için kullanıldı.

1933 yılında Naziler iktidara geldikten sonra, önce İsviçre'ye, ardından ABD'ye göç etti. 1944'te ABD vatandaşlığına geçen yazar 1952'de İsviçre'ye geri döndü ve hayatının sonuna kadar burada yaşadı.

Alman yazar Heinrich Mann'ın kardeşi olan Mann'ın altı çocuğundan üçü, Erika Mann, Klaus Mann ve Golo Mann da yazar oldu.

Her ne kadar Mann romanlarında otobiyografik unsurların bulunduğunu inkâr etse de, günlüklerinin mühürlenmesinden ötürü hayatının nasıl karşılıksız ve yüceltilmiş bir tutkuyla tüketildiğini açığa çıkardığı için eserinin yeniden değerlendirilmesine yol açtı. Mann'ın günlükleri, eserlerinde yansıması bulunan eşcinselliğiyle olan mücadelelerini ortaya koyuyor; en belirgin bir şekilde, özellikle yaşlı Aschenbach'ın Venedik'te Ölüm adlı romanındaki Tadzio adlı 14 yaşındaki Polonyalı çocuğu saplantısı aracılığıyla.

12 Ağustos 1955'te, 80 yaşında Zürih'te vefat etti.

Mann, I. Dünya Savaşı'nı ulusal bir Alman coşkusu içinde savundu. Betrachtungen eines Unpolitischen (Türkçe: Apolitik Bir Adamın Gözlemleri, 1918) pasifizme, toplumsal değişime ve böylelikle demokrasi taraftarı olan kardeşi Heinrich Mann ile fikir ayrığına düştüler. 1922 yılında dışişleri bakanı Walther Rathenau bir suikaste kurban gittikten sonra Thomas Mann, o tarihe kadarki siyasal görüşlerine sırt çevirdi ve bu cinayetten sonra cumhuriyeti ve demokrasiyi savunmaya başladı; dolayısıyla Heinrich ile de barıştı.

Alfred A. Knopf yayınevinden Blanche Knopf, Avrupa'ya yaptığı bir kitap satın alma gezisinde H. L. Mencken tarafından Mann ile tanıştırıldı. Knopf, Mann'ın Amerikan yayıncısı oldu ve Blanche, 1924'te Mann'ın kitaplarını tercüme etmesi için bilgin Helen Tracy Lowe-Porter'ı tuttu. Lowe-Porter daha sonra Mann'ın tüm eserlerini tercüme etti. Blanche Knopf, Mann'a bakmaya devam etti. Buddenbrooks ilk yılında başarılı olduğunu kanıtladıktan sonra, ona beklenmedik bir ikramiye gönderdiler. 1930'ların sonlarında Blanche, Mann ve ailesinin Amerika'ya göç etmesi için düzenlemeye yardım etti.

Mann, 1929'da İsveç Akademisi üyesi Anders Österling tarafından, özellikle destansı Buddenbrook Ailesi (1901), Büyülü Dağ (Der Zauberberg, 1924) ile popüler başarısının tanınmasıyla aday gösterilmesinden sonra, 1929'da Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü. Mann'ın kendi ailesine dayanan Buddenbrook Ailesi, Lübeck'teki tüccar bir ailenin dört kuşak boyunca düşüşünü anlatıyor. Büyülü Dağ (Der Zauberberg, 1924), tüberkülozlu kuzenini sadece üç haftalığına İsviçre sanatoryumunda ziyaret etmeyi planlayan bir mühendislik öğrencisinin sanatoryumdan ayrılışının ertelendiğini fark eder. Bu süre zarfında tıpla ve vücuda bakışıyla yüzleşir ve çağdaş Avrupa medeniyetinin ideolojik çatışmalarını ve hoşnutsuzluklarını canlandıran çeşitli karakterlerle karşılaşır. Dörtleme Joseph ve Kardeşleri, on altı yıllık bir süre içinde yazılmış destansı bir romandır ve Mann'ın eserlerindeki en büyük ve en önemli eserlerden biridir. Daha sonra, Mann'ın Goethe'nin Genç Werther'in Acıları (1774) adlı romanının dünyasına döndüğü Weimar'da Lotte (1939); Doktor Faustus (1947), hayali besteci Adrian Leverkühn'ün hikâyesi ve Alman kültürünün 2. Dünya Savaşı öncesi ve sırasındaki yozlaşması; ve Mann'ın ölümünde bitmemiş olan Felix Krull'un İtirafları (Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull, 1954). Bu sonraki çalışmalar, İsveç Akademisi'nin iki üyesini 1948'de Mann'ı ikinci kez Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday göstermeye sevk etti.

Mann her ne kadar romancılığıyla tanınsa da toplumsal, sosyal ve siyâsî konularda kaleme aldığı eleştiri yazılarıyla da dikkat çekti.

Mann özellikle Alman edebiyatında önemli yeri olan Bildungsroman türünde yetkin eserler verdi. Kendi ailesini örnek alarak yazdığı ilk romanı Buddenbrook Ailesi'nde de olduğu üzere yapıtlarının başlıca konusu burjuvazinin yozlaşmasıdır.

Mann, Johann Wolfgang von Goethe'nin yapıtlarını kendi yapıtında bir tüzük ve konu bulmada örnek olarak kullandı. Avrupa ve Alman ruhuna dair analiz ve eleştiriler yaparken, eski Alman hikâyeleri ve Kitab-ı Mukaddes'te geçen kıssalardan, Goethe'nin, Nietzsche'nin ve Schopenhauer'in düşüncelerinden faydalandı.

I. Dünya Savaşı sırasında Mann, Kaiser Wilhelm II'nin muhafazakarlığını destekledi ve liberalizme saldırdı. Ancak Von Deutscher Republik (1923), parlamento demokrasisinin yarı resmi bir sözcüsü olarak Mann, Alman entelektüellerini yeni Weimar Cumhuriyeti'ni desteklemeye çağırdı. Kasım 1922'de Die neue Rundschau'da ortaya çıkan 13 Ekim 1922'de Berlin'de Beethovensaal'da bir konferans verdi ve Novalis ve Walt Whitman'ın kapsamlı okumalarına dayanan Cumhuriyet'in ihtişamlı savunmasını geliştirdi. Bundan sonra siyasi görüşleri yavaş yavaş liberal sol ve demokratik ilkelere doğru kaymıştır.

1930'da Mann, Berlin'de "Akla Çağrı" başlıklı bir kamuoyu açtı; burada Nasyonal Sosyalizmi şiddetle kınadı ve direnişi işçi sınıfı tarafından teşvik edildi. Bunu, Nazilere saldırdığı çok sayıda makale ve ders izledi. Aynı zamanda, sosyalist fikirler için artan bir sempati ifade etti. 1933'te Naziler iktidara geldiğinde Mann ve eşi İsviçre'de tatil geçiriyordu. Nazi politikalarının çarpıtılması nedeniyle oğlu Klaus ona dönmemesi tavsiyesinde bulundu. Ancak, Thomas Mann'ın kitapları, kardeşi Heinrich ve oğlu Klaus'un aksine, muhtemelen 1929'da edebiyatta Nobel ödüllü olduğu Mayıs 1933'te Hitler'in rejimi tarafından kitapları yakılanlar arasında değildi. Nihayet 1936'da Nazi Hükümeti Alman vatandaşlığını resmen iptal etti.

25 Mart 1939 tarihinde Paris'de basılan Das Neue Tagebuch adlı göçmen gazetesinde Kardeşim Hitler (Bruder Hitler) adlı makalesi yayımlandı.^[2][3]

İkinci Dünya Savaşı'nın 1 Eylül 1939'da patlak vermesi, Mann'ın BBC aracılığıyla Alman halkına anti-Nazi konuşmaları (Almanca olarak) teklif etmesini sağladı. Savaş sırasında Mann, bir dizi anti-Nazi radyo-konuşması, Deutsche Hörer yaptı! ("Alman dinleyiciler!"). Onlar ABD'de kasete kaydedildi ve daha sonra BBC'nin Alman dinleyicilerine ulaşmayı umarak gönderdiği Büyük Britanya'ya gönderildi. BBC, onları uzun dalga bandında Almanya'ya yayınladı. Bu sekiz dakikalık konuşmalarda Mann, Hitler ve "paladinleri" ni, Avrupa kültürünün tamamen dışına çıkan kaba kanatlılar olarak kınadı. Bir konuşmada, "Savaş korkunç ama Hitler'in kültür hakkında konuşmalar yapmasını önleme avantajına sahip" dedi.

Mann, Amerikalı Alman gurbetçileri arasında Nazizmin az sayıdaki aktif muhaliflerinden biriydi.

Lübeck'teyken bile "Frühlingssturm. Monatsschrift für Kunst, Literatur und Philosophie" (İlkbahar Fırtınası. Sanat, Edebiyat ve Felsefe Aylık Dergisi) adlı derginin yazarları ve kurucuları arasında bulunmuş olan Mann, hayranı olduğu ağabeyi Heinrich tarafından çıkarılan "Das zwanzigste Jahrhundert. Blätter für Deutsche Art und Wohlfahrt" adlı Alman ulusal, anti-Semitist dergiye yazı yazıyordu. Ama Otto van Bismarck taraftarı olan genç yazar için şiir çalışmaları daha önemliydi. Heinrich ile birlikte İtalya'ya 1896-1898 yıllarında yaptığı bir yolculuktan sonra 1898-1899 yıllarında "Simplicissimus" adlı derginin redaktörlüğünü üstlendi ve 1900'da askerlik hizmetini yerine getirdi.

Der kleine Herr Friedmann (Küçük Bay Friedmann, 1901) gibi ilk öykülerinden sonra Mann, 1901'de Buddenbrooks (Buddenbrook Ailesi) adlı romanını yayınladı. Dünya çapında başarıya ulaşan bu ünlü romanında yazar, yer yer taşlamalı bir biçimde Lübeck'li bir tüccar ailesinin çöküşünü dört nesil boyunca anlatır. Burjuvazinin, örneğin çalışkanlık, tutumluluk ve görev bilinci gibi değerleri, sanatsal ve entelektüel yaşam biçimleriyle olduğu kadar, kötü alışkanlıklar, lüks, avarelik, din, hastalık ve ölüm yardımıyla yıkılmaktadır.

Mann'ın ikinci başarısı, altı öykü içeren Tristan derlemesi (1903) çerçevesinde çıkan Tonio Kroger adlı hikâyesidir. Tonio Kröger'de sanatla burjuva hayat arasındaki zıtlık yansıtılmaktadır. Konu kahramanı hayatın ne kadar boş olduğunu anlayarak aşk ve doyuma varma olanağını elinden kaçırır. Mann, 1905'te bir profesörün kızı Katia Pringsheim ile evlenerek onunla birlikte, aralarında Erika, 1905; Klaus, 1906; ve Golo, 1909 adlı sonraki yazarlar da olmak üzere, altı çocuk sahibi oldular. Evlenmesiyle ve buna bağlı olarak toplumda kendine bir ad yapması nedeniyle muhafazakâr siyasal görüşleri sağlamlaştı. 1912'de soysuzlaşmış yaşam tarzı yüzünden mahva sürüklenen bir sanatçının öyküsünü anlatan Der Tod in Venedig'i (Venedik'te Ölüm) yazdı. Tadzio adlı delikanlıya karşı duyduğu aşk sanatçının Venedik'te ölmesiyle son bulur.

Büyülü Dağ, (Almanca: Der Zauberberg) bir sanatoryumda yatan kuzenini görmeye gittiğinde kendisi de bir vaka hâline gelen Hans Castorp adlı bir mühendisin öyküsüdür. Bu yapıtın kahramanı da aşkın ve ölümün gücüne yenik düşer. Sonunda yine, daha iyi bir geleceğe ilişkin umutlar yerini çöküşe bırakır. Mann, 1929 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. 1933'te İsviçre'ye göç ederek Zürih yakınlarında Küsnacht'a yerleşti. Aynı yıl içinde, konusu açısından İncil'deki örneğine dayanan Joseph und seine Brüder (Joseph ve Kardeşleri) adlı roman dörtlemesinin birinci cildi çıktı. Joseph, hayal peşinde koşan bir genç iken, sorumluluğunun bilincinde bir devlet adamı haline gelir.

Mann bu tiplemesiyle ilk kez mahvolmaya mahkûm olmayıp gelecek için umut veren bir karakteri anlatır. Yazar bu yapıtıyla kendi politik gelişmesini ima ederek faşizmin yenilebileceğine ilişkin umutlarını dile getirir. Mann, 1936 yılında Alman uyruğundan çıkarıldı. Çekoslovak uyruğuna geçerek 1938'de ABD'ye taşındı. Burada 1939'da Lotte in Weimar'ı yazdı. Mann bu Goethe romanında bu büyük idealinin portresini anlaşılmamış, yalnızlığa itilmiş bir insan olarak çizdi.

II. Dünya Savaşı'nda Alman dinleyicileri için faşizm karşıtı radyo programları hazırladı ve 1947'de Doktor Faustus başlıklı romanını yayınladı. Mann bu romanında Nazi dönemiyle ilgili düşüncelerini açıklar ki, buna göre Nazizmin oluşup gelişmesi bir rastlantı olmayıp Alman tarihinin sonucudur. 1952'de İsviçre'ye dönen Mann, burada 1954'te Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull (Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları) başlıklı yapıtını yazdı. Topluma istediği ilüzyonları sağlayan Krull adlı narsist bir sanatçının itiraflarını tamamlayamadı yazar.

Thomas Mann'in Türkçeye tercüme edilen eserleri:

• Efendi İle Köpeği (Can Yayınları)
• Mario ile Sihirbaz (Can Yayınları)
• Tonio Kröger (Can Yayınları)
• Venedik'te Ölüm (Can Yayınları)
• Zor Saat (Can Yayınları)
• Buddenbrook Ailesi (Can Yayınları)
• Lotte Weimar'da (Can Yayınları)
• Aldanan Kadın (Can Yayınları)
• Majesteleri Kral (Can Yayınları)
• Büyülü Dağ (2 Kitap Takım) (Can Yayınları)
• Doktor Faustus (Can Yayınları)
• Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları (Can Yayınları)
• Değişen Kafalar (Can Yayınları)
• Seçilen (Can Yayınları)
• Yusuf ve Kardeşleri - 4 Cilt
• Alacakaranlıkta
• Dinle Alman Ulusu!

• Nobel Ödülü – otobiyografi
• FamousAuthors.org Thomas Mann'ın Profili
• Thomas Mann çalışmaları – Gutenberg Projesi
• Nasıl çalışır ya da Thomas Mann de İnternet Arşivi
• Nasıl çalışır Thomas Mann at LibriVox (public domain sesli kitaplar)
• FBI Dosya üzerinde Thomas Mann de Doğurganlığın Makine (arşivlenmiş 10 Ağustos 2004)
• Edebi web sitesinde Thomas Mann 'Bookweb' Ledge, önerileri ile daha fazla okumak için
• Thomas Mann ilk baskılar. Toplama Dr Haack, Leipzig (Almanya)
• Eserleriyle Thomas Mann de Açık Kütüphane
• Avrupa tarihi gazetelerde Thomas Mann başvuruları