Baranlı sülaləsi — Vikipediya

Baranlı sülaləsi
Baranlı sülaləsi
Banisi	Bayram xoca
Sonuncu hökmdar	Bircis Qədir
Əsası qoyulub	1351
Soyun kəsilməsi	Davam edir
Milliyyət	türk, daha sonralar hindistanlı
Titullar
	Bəy, Sultan, Mirzə
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Baharlı və ya Baranlı sülaləsi — Oğuz Yabqu Dövlətini, Qaraqoyunlular dövlətini, Qütbşahları və Aud nəvvablığını idarə etmiş türk sülaləsi.

Sülalənin yaranması

Sülalənin banisi Tural bəy sayılır.^[1] 1202-ci ildə Mərkəzi Asiyadan Diyarbəkir ətrafına köçmüşdü. Onun nəvəsi Bayram xoca idi. Cəlairilər dövründə Ərciş hakimi olmuşdu.^[2] Bayram xocadan sonra hakimiyyətə qardaşı oğlu Qara Məhəmməd gəlmişdir.^[3]

Əsas sülalə üzvləri

Qaraqoyunlu bəyləri

Qara Mənsur

Bayram xoca (1351–1380)
Qara Dursun (Bayram xocanın qardaşı)^[4]
- Qara Məhəmməd (1380–1389)
  - Bayram (ö. 1389)
  - Misr xacə
  - Qara Yusif (d.1355–ö.1420)
    - Pirbudaq (1410–1413)
    - Şahməhəmməd
      - Şah Əli
    - Qara Qoyunlu əmiri Pir Hüseynin məqbərəsi, Arqavand, Ermənistan (keçmiş Cəfərəbad)
      Qara İsgəndər (1421–1429/1431–1435)
      - Əlvənd - Həmədan hakimi
      - Yar Əli
      - Məlik Qasim
      - Həsən bəy
      - Şah Qubad
    - İspənd (Bağdad hakimi – 1432–1445)
      - Fulad Mirzə (Bağdad hakimi – 1445–1446)
    - Cahan şah
      - Pirbudaq - Əmisi Pirbudaqla qarışdırmamalıdır. İsfahan hakimi idi.
      - Həsənəli
        Sultanəli
      - Qasımbəy
      - Mirzə Məhəmməd - Pirbudağı edam etmiş, özü də Uzun Həsən tərəfindən edam olunmuşdur. Əlişəkər bəy Baharlının qızı Paşabəyim ilə evlənmişdir.
        Mirzə İbrahim
      - Mirzə Yusif (1468–1469) - Uzun Həsən tərəfindən kor edilmişdir. Həsənəlinin ölümündən sonra Pirəli bəy Baharlı tərəfindən müvəqqəti hökmdar elan edilmiş, lakin Uğurlu Məhəmməd tərəfindən 22 oktyabr 1469-cu ildə edam edilmişdir.
    - Əbu Səid (1429–1431)

Oğuz yabquluğu

Şah Məlik - Əbül-Fəvaris Şahməlik Barani 1041-1042-ci illərdə Xarəzm hökmdarı olmuşdur.

Qütbşahlar qolu

Əsas məqalə: Qütbşahlar

Əlvənd – Həmədan hakimi
- Pirqulu bəy – Mirzə Yusif ibn Cahanşahın qızı Xədicə bəyimlə evlənmişdi
  - Allahqulu bəy
  - Üveysqulu bəy - Məlik Salehin qızı Məryəm xatun ilə evlənmişdi
    - Qütbşah Sultanqulu bəy (d. 1456–ö. 2 sentyabr 1543)
      - Xütbəddin
      - Qütbşah Cəmşidqulu (1543–1550)
        Qütbşah Sübhanqulu (d.1543–ö.1550)
      - Qütbşah İbrahim (1550–1580)
        Əbdülqadir
        
        Hüseynqulu (d. 1560)
        
        Qütbşah Məhəmmədqulu (1580–1611)
        Həyatbəxş bəyim
        
        Mirzə Məhəmməd Amin
        Qütbşah Sultan Məhəmməd (1611–1626) - Həyatbəxş bəyimlə evlənmişdi
        Qütbşah Abdullah (1626–1672)
        Bir qız - Qütbşah Əbülhəsən bəy Tana (1672–1687, ö. 1699) ilə evləndi.
        
        Padişah bibi - Övrəngzebin oğlu Məhəmməd Sultanla evləndi.

Aud qolu

Əsas məqalə: Aud nəvvablığı

Cahan şah
- Pirbudaq - Əmisi Pirbudaqla qarışdırmamalıdır. İsfahan hakimi idi.
  - Həsən Əli Mirzə
    - Mansur Mirzə
      - Məhəmməd Qulu bəy

Məhəmməd Qulu bəy Aud sübəhdarı təyin olunmuşdu.^[5] Onun iki oğlu var idi:

Mirzə Məhəmməd Şəfi xan
Mirzə Cəfər xan

Mirzə Cəfər xan Aud nəvvabının qızı ilə evlənmişdi və ondan da iki oğlu vardı: Məhəmməd Möhsün xan və Mirzə Məhəmməd Muqim. Mirzə Məhəmməd Muqim daha sonra ilk Aud nəvvabı Bürhanülmülk Səadətəli xan 1739-cu ildə vəfat edəndə yerinə gələcək bacısı-oğlu və eyni zamanda kürəkəni olacaq Mirzə Məhəmməd xan Səfdər Cəng idi.

Hökmdarlar

Qaraqoyunlu sultanları

Adı	Hakimiyyəti	Qeydlər
Pirbudaq	1410-1413	Nominal hökmdar idi
Qara Yusif	1413-1420
Qara İsgəndər	1421-1429 1431-1435
Əbu Səid	1429-1431
Cahanşah	1436-1467
Həsənəli	1467-1468
II Yusif	1468-1469	Uzun Həsən tərəfindən kor edilmişdir. Həsənəlinin ölümündən sonra Pirəli bəy Baharlı tərəfindən müvəqqəti hökmdar elan edilmiş, lakin Uğurlu Məhəmməd tərəfindən 22 oktyabr 1469-cu ildə edam edilmişdir.

Qütbşahlar

Adı	Hakimiyyəti	Qeyd
Qütbşah Sultanqulu	1512-1543	Qara Yusifin oğlu Qara İsgəndərin oğlu Əlvənd mirzənin oğlu Pirqulu mirzənin oğlu Üveysqulu mirzənin oğlu. Anası Həmədanlı Məlik Salehin qızı Məryəm xatun idi.^[4] Bundan əlavə Pirqulu mirzənin həyat yoldaşı Xədicə bəyim də Cahanşahın nəvəsi idi.
Qütbşah Cəmşidqulu	1543-1550
Qütbşah Sübhanqulu	1550
Qütbşah İbrahimqulu	1550-1580
Qütbşah Məhəmmədqulu	1580-1611
Qütbşah Sultan Məhəmməd	1611-1626
Qütbşah Abdullah	1626-1672
Qütbşah Əbül Həsən Tana	1672-1686

Aud nəvvabları

Tacgüzarlıq adı	Şəxsi adı	Doğulduğu il	Hakimiyyəti	Öldüyü il
Əbulmənsur Mirzə Məhəmməd xan Səfdər cəng ابو المنصور خان صفدرجنگ‎	Məhəmməd Müqim ibn Cəfər ibn Məhəmmədqulu ibn Mansur ibn Həsənəli ibn Pirbudaq ibn Cahanşah	1708	1737–1753	1754
Şücaüddövlə شجاع الدولہ‎	Şücaüddövlə Heydər xan	1732	1753–1775	1775
Asəfəddövlə آصف الدولہ‎	Məhəmməd Yahyaəli xan	1748	1775–1797	1797
Asəfcah mirzə	Vəzirəli xan وزیر علی خان‎	1780	1797–1798	1817
Yamin əd-Daula	II Səadətəli xan سعادت علی خان‎	1752	1798–1814	1814
Rafaat əd-Daula Padşah-i-Aud	Əbülmüzəffər Qazüddin Heydər xan غازی الدیں حیدر‎	1769	1814–1827	1827
Nəsrəddin Heydər Şah Cahan ناصر الدیں حیدر شاہ ‌جہاں‎	Əbulmənsur Qütbəddin Süleymancah	1827	1827–1837	1837
Əbül Fateh Moin əd-Din	Moinüddin Məhəmmədəli şah محمّد علی شاہ‎	1777	1837–1842	1842
Nəcməddövlə Əbül Müzəffər Müsləhəddin	Əmcədəli şah امجد علی شاہ‎	1801	1842–1847	1847
Əbül Mansur Mirzə	Vəcidəli şah واجد علی شاہ‎	1822	1847–1856	1887
Həzrət Mahal Bəyim بیگم حضرت محل‎	Məhəmmədi xanım		'	1879
Bircis Qədir برجیس قدر‎	Ramazan Əli رمضان علی‎		1845–1893	1893

Hazırda

Aud nəvvabları Qaraqoyunluların davam edən yeganə nümayəndələridir. Son hökmdar Bircis Qədir xan olmuşdur. Bircis Qədir xanın nəvəsi Əncum Qədirin (1921-1997) ölümündən bəri əsas xəttin davamçıları oğulları Yusif Əli mirzə və Bürhan Əli mirzə sayılır. Bundan əlavə Hindistanda "Aud Şahlıq Ailəsi" (ing. the Royal Family of Awadh (RFA) ) kimi bir sıra Qaraqoyunlu sülaləsi üzvlərini birləşdirən təşkilatlar var.^[6]Qax rayon Armdulu kənd sakinləri Qara Yusifin soyundadır. Lakin Azərbaycanda Qaraqoyunlu birliyi təşkilatı yoxdur.

İstinadlar

↑ Tarixi-Qütbşahi - Anonim - səh. 2
↑ Öztuna, Yımaz, "Devletler ve Hanedanlar, Cilt:1", Kültür Bakanlığı, Ankara (1996), s.760-761
↑ Tarixi Türkməniyyə - səh. 24
↑ ¹ ² The Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs (Turkmenica, 10) - V. Minorsky - Vol. 17, No. 1 (1955), səh 71
↑ "Safdarjung's Tomb and its surroundings - Delhi Heritage" (PDF). 2022-04-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-05-05.
↑ "A princess makes the Oudh royals see red - Hindustan Times". 2021-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-05.

Həmçinin bax

Baharlı oymağı

Xarici keçidlər

[1] Tarixi-Qütbşahi - Anonim - səh. 2

[2] Öztuna, Yımaz, "Devletler ve Hanedanlar, Cilt:1", Kültür Bakanlığı, Ankara (1996), s.760-761

[3] Tarixi Türkməniyyə - səh. 24

[:0-4] ¹ ² The Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs (Turkmenica, 10) - V. Minorsky - Vol. 17, No. 1 (1955), səh 71

[5] "Safdarjung's Tomb and its surroundings - Delhi Heritage" (PDF). 2022-04-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-05-05.

[6] "A princess makes the Oudh royals see red - Hindustan Times". 2021-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-05.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]