French
Deutschکوشیار گیلانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کیا ابوالحسن کوشیار بن لبّان باشهری گیلانی[۱] یا دیلمی[۲] (حدود ۹۴۰–۱۰۱۰ میلادی / ۳۳۰–۴۰۰ هجری) دانشمند برجسته ایرانی ریاضی‌دانو ستاره‌شناس و طراح ابزارهای اخترشناسی [۳][۴][۵] از اهالی گیلان بود[۳] او در گسترش علم ریاضیات و ستار شناسی در ایران و جهان اسلام و حتی اروپا و دوره های بعد در دوران شکوفایی اسلامی و پس از ان نقش مهمی داشته است کاربرد تابع تانژانت، شرح کامل دستگاه شصتگانی و نوشتن اعداد صحیح و کسری از کارهای اوست.
وی منجم باشی وشمگیر و قابوس بن وشمگیر بود. ریاضیدان نامی ابوالحسن علی بن احمد نسوی شاگرد وی بود.
کوشیار معاصر و همنشین ابوریحان بیرونی بود. سعدی در باب چهارم بوستان او را دانای گردن‌فراز خوانده‌است. لقب کیا در نام او در گیلان برای سیاست‌مردان و دانشمندان بزرگ به‌کار می‌رفته است.
پیشینه و کارها
[ویرایش]گسترش ریاضیات
[ویرایش]کتاب مهم او «اصول حساب هندی» به زبان‌های گوناگون ترجمه شده‌است.
نوشتن زیج
[ویرایش]نوشتار اخترشناسی او «زیج جامع» است در این کتاب طول اوج خورشید و جدول مختصات ستارگان ثابت را محاسبه کرده‌است.
طراحی و ساخت اسطرلاب
[ویرایش]از دیگر آثار برجسته او رساله‌هایش در ستاره‌شناسی و اسطرلاب است.
اختراع قضیه سینوسها
[ویرایش]کوشیار در ابداع شکل مغنی (قضیهٔ سینوسها) سهیم بوده و بنا به گفته بیرونی نام شکل مغنی را او برای این قضیه اختیار کرده‌است.
اختراع تابع تانژانت
[ویرایش]کوشیار دیلمی از نخستین کسانی بود که تابع ظل (تانژانت) را به‌کار برد.
تکمیل جداول مثلثاتی
[ویرایش]کوشیار دانش مثلثات را که از سوی بوزجانی و بتانی پایه‌ریزی شده بود گسترش داد و جدول‌های مثلثاتی آنان را تکمیل کرد.
علی مظاهری شرق شناس مقیم فرانسه در سال ۱۳۴۲ ش کتاب جبر و مقابله و محاسبات شصتگانی (عدد نویسی با مبنای ۶۰) بعنوان تز دکترای خود به فرانسه ترجمه کرد.[۶]
آثار
[ویرایش]آثار وی به زبان عربی است که بخشی در گذشته‌های دور به فارسی ترجمه شده و دست‌نویس‌های آن موجود است.
- «اصول حساب الهند»، به زبان عربی
- جبر والمقابله
- «زیج جامع»، در اخترشناسی
- «زیج بالغ»، در اخترشناسی
- «مجمل الاصول فی احکام النجوم»، به نام «المدخل فی صناعة احکام النجوم» یا «اربع مقالات»
- «کتاب الاسطرلاب و کیفیة عمله و اعتباره علی التمام و الکمال»
- «رساله فی الابعاد و الاجرام».
- کتاب الاسطرلاب
- تجرید اصول ترکیب الجیوب
- احکام سهمیات
- لامع فی امثلة الزیج الجامع
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامltrوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ › ابوالحسن_کوشی… ابوالحسن کوشیار دیلمی - ویکی فقه «ابوالحسن کوشیار دیلمی» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). - ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ http://www.iranicaonline.org/articles/gusyar
- ↑ Hockey, Thomas (2014). Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer. p. 1074. ISBN 978-1-4419-9918-4.
Kushyar ibn Labban was an eminent Iranian astronomer known for his work on astronomical handbooks (zijes) in addition to his work in mathematics and astrology.
- ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 241. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016.
Another important early treatise that publicized decimal numbers was Iranian mathematician and astronomer Kūshyār ibn Labbān’s (fl. 1000) Kitāb fī usūl hisāb al-hind (Principles of Hindu Reckoning), a leading arithmetic textbook.
- ↑ بحرانی‌پور، علی (۱۳۹۲). «تلاش‌هایی برای بومی‌سازی مکتب آنال؛ مطالعهٔ موردی: دیدگاه‌های استاد علی مظاهری در فصل‌های میانی کتاب جادهٔ ابریشم». تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری. سال بیست و سوم (۱۲): ۵–۳۸.
- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد یکم)، انتشارات فردوس، چاپ هفدهم.
- عبدالله‌زاده، خورشید فیض‌الله، کوشیار گیلانی، مترجم (از روسی): پرویز شهریاری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۸.
- اثرآفرینان، چاپ اول، زیر نظر: دکتر سید کمال حاج سید جوادی و دکتر عبدالحسین نوایی، ۱۳۸۰.
- گلشن ابرار، جلد نهم، ص ۲۲ تا ۳۳، ۱۳۸۹ش.
