Świerki (powiat kłodzki) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Świerki w innych znaczeniach tej nazwy.

Świerki

wieś
Kościół św. Mikołaja w Świerkach
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Nowa Ruda
Wysokość	530–580 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	584[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-451[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0854475
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda Świerki
Położenie na mapie Polski Świerki
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Świerki
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Świerki
50°37′56″N 16°25′47″E/50,632222 16,429722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Świerki (niem. Königswalde^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda, na pograniczu Włodzickich Wzgórz i Gór Suchych w Sudetach Środkowych.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1352 r.^[7] Główna część wioski leży na wysokości 530–580 m w dolinie rzeki Włodzicy (lewego dopływu Ścinawki) i do połowy XVIII w. należała do hrabiów Stillfriedów (jako dworskie lenno z nadania ks. Henryka Podiebradowicza St.)^[7]. W 1782 r. majątek barona Stillfrieda obejmował 136 budynków. Był tu kościół, szkoła, plebania, 2 młyny wodne, potażarnia i bielnik, a mieszkało 32 kmieci oraz 99 zagrodników i chałupników^[7]. Drugą część wsi stanowiło wolne sędziostwo z dworem oraz 11 zagrodnikami i chałupnikami. W całej wsi było 39 tkaczy płótna i 15 innych rzemieślników. W początkach XIX w. istniały już 3 kolonie należące do wsi. Świerki stanowiły wówczas własność hrabiego von Magnisa z Bożkowa, który nabył większość posiadłości barona von Stillfrieda^[7]. Podczas działań kampanii wiosennej 1807 r. doszło (15 lutego) pomiędzy Świerkami a Granicznikiem do większej potyczki między oddziałami pruskimi a bawarskimi, wchodzącymi w skład armii napoleońskiej. Miała ona istotne znaczenie militarne, ponieważ zmusiła Prusaków do opuszczenia tej części hrabstwa kłodzkiego.

Wieś nadal stanowiła ośrodek tkactwa chałupniczego. W 1840 r. było tu 135 domów, kościół i szkoła katolicka, wolne sędziostwo, trzy młyny wodne, dwie gorzelnie i olejarnia^[7]. Działało 89 krosien bawełnianych, 10 lnianych, a także 28 innych rzemieślników i 26 handlarzy^[7]. W drugiej połowie XIX w. Świerki zmieniły swe oblicze: upadło tkactwo chałupnicze, ale rozwijała się turystyka^[7]. W 1880 r. przeprowadzono linię kolejową z Nowej Rudy do Jedliny Zdroju i Wałbrzycha^[7]. Pomiędzy Świerkami a Bartnicą przebito tunel kolejowy o długości 1171 m. W latach 1907–1912 wykonano równoległy tunel podczas budowy drugiej nitki torów^[7]. W Świerkach działał punkt informacyjny GGV (Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego), znana karczma sądowa i browar, a także inne gospody i pensjonaty. Na najwyższym szczycie Wzgórz Włodzickich – Włodzickiej Górze (757 m n.p.m.) w 1927 r. zbudowano wieżę widokową z tarasem nakrytym namiotowym daszkiem, w jej przyziemiu był bufet-schron. Po 1945 r. wieża popadła w ruinę. 3 listopada 2018 r. oddano do użytku wieżę widokową wybudowaną w ramach programu „Polsko-Czeski Szlak Grzbietowy – Część Wschodnia”. Taras widokowy mieści się na wysokości 15 m^[8].

Po II wojnie światowej Świerki pozostały wsią przemysłowo-rolniczą, ale całkowicie zatraciły charakter letniskowy. Nadal eksploatowano kamieniołomy melafiru (jedne z największych w Sudetach). Podupadł natomiast zakład przerobu kamienia, zlikwidowano też kolejkę linową do stacji kolejowej w Bartnicy (transportowano nią wydobyty kamień). Na jej miejscu powstał taśmociąg.

W 2012 r. złoża uległy wyczerpaniu, kamieniołom jest w likwidacji.

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[9]:

• barokowy kościół św. Mikołaja w Świerkach z 1748 r., przebudowany w 1929 r. Budowla jednonawowa z kwadratową wieżą, którą wieńczy hełm z prześwitem
• plebania, nr 58, z 1791 r. – XVIII w. barokowo-klasycystyczna o charakterze pałacyku. Piętrowa, pięcioosiowa, nakryta wysokim dachem mansardowym.

Inne zabytki^[7]:

• mur cmentarny wokół kościoła z budynkiem bramnym z XVIII w.
• budynek dawnej szkoły parafialnej, nr 3, z pierwszej ćwiartki XIX w., tzw. organistówka
• szkoła z początku XX w. – murowana z drewnianym piętrem
• dom nr 4, mieszkalno-usługowy z końca XIX w.
• dom nr 53, mieszkalny z drugiej połowy XIX w.
• dom nr 54, mieszkalny z 1858 r.
• dom nr 115, mieszkalno-gospodarczy z 1668 r. – końca XVII w.
• dom nr 198, mieszkalny z pierwszej połowy XX w., tzw. bursa
• kilka kamiennych krzyży figur i kapliczek, przeważnie z XIX w. przy głównej drodze (nr 381 z Kłodzka do Wałbrzycha) i bocznych drogach.

inne obiekty

• Wieża widokowa na Włodzickiej Górze 757 m n.p.m., pierwsza wybudowana w 1927 r.
• Kapliczka św. Anny w Graniczniku

• Świerki Dolne (przystanek kolejowy) – Rozdroże pod Włodzicką Górą – Świerki – Granicznik – Rozdroże pod Słoneczną Kopą
• Kościelec – Góra Wszystkich Świętych – Góra Świętej Anny – Przełęcz pod Krępcem – Nowa Ruda – Włodzicka Góra – Świerki Dolne (przystanek kolejowy) – Kompleks Gontowa – Sokolec – Schronisko Sowa – Wielka Sowa
• Świerki Dolne (przystanek kolejowy) – Sierpnica – Kompleks Osówka
• Świerki – Świerkowa Kopa – Bartnica^[10]

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1995, ISBN 83-85773-12-6.

• Strona o Świerkach i Bartnicy – aktualne zdjęcia i informacje turystyczne. sowirower.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-27)].