French
DeutschAdam Dobrodzicki – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) Adam Dobrodzicki (przed 1935) | |
| Data i miejsce urodzenia | 18 kwietnia 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 10 października 1944 |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
       | |
Adam Dobrodzicki, ps. „Gad” (ur. 18 kwietnia 1883 w Wadowicach, zm. 10 października 1944 w Błaszkowie) – polski działacz niepodległościowy, malarz, litograf, scenograf i reżyser teatralny, projektant rzeźb nagrobnych, publicysta, major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 18 kwietnia 1883 w Wadowicach, w rodzinie Ignacego, urzędnika, i Izabeli z Franzów[1][2][3][4]. Był bratem Jerzego Kazimierza (1884–1934), generała brygady Wojska Polskiego[5].
Po ukończeniu gimnazjum męskiego i złożeniu egzaminu dojrzałości w 1902 przeniósł się do Krakowa[6]. Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim i historię sztuki w Akademii Sztuk Pięknych, był aktywnie zaangażowany w działalność Bratniej Pomocy. 27 czerwca 1907 wziął fikcyjny ślub z zaangażowaną politycznie socjalistką Wandą Krahelską. W ten sposób uczestniczka zamachu na Gieorgija Skałona stała się obywatelką austriacką, co chroniło ją przed represjami władz carskich. W 1908 rozwiódł się, ponieważ Krahelska 18 lutego 1908 została sądownie uniewinniona.
Adam Dobrodzicki kontynuował naukę, zainicjował powstanie w Akademii Sztuk Pięknych kół samokształceniowych, działał społecznie m.in. na rzecz budowy pomnika Jana Matejki w Krakowie. Zaangażował się w wypełnienie testamentu Jana Stanisławskiego, który pragnął aby wybudowano nowoczesny dom studencki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po ukończeniu studiów Krakowie kontynuował naukę w Paryżu, wyjeżdżał też na plenery malarskie do Bretanii. Po powrocie do Krakowa otrzymał zamówienie na ilustrację powieści Tadeusza Micińskiego, w 1912 wygrał konkurs na projekt polichromii w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim. W tym samym roku wstąpił do Związku Strzeleckiego, w którym ukończył kurs oficerski[1].
W czasie I wojny światowej służył początkowo w II baonie 1 pułku piechoty Legionów Polskich, a następnie w 2 kompanii II baonu 5 pułku piechoty i w 7 pułku piechoty. W 1917 wstąpił w szeregi sztabu I Brygady Legionów Polskich, awansował wówczas do stopnia podporucznika. Podczas tzw. kryzysu przysięgowego był internowany w forcie w Beniaminowie[1]. Następnie był oficerem Komendy Głównej Polskiej Organizacji Wojskowej w Krakowie[1].
W 1918 w stopniu majora został adiutantem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego[1]. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości otrzymał stanowisko redaktora miesięcznika „Rzeczy piękne”. Jego stanowisko umożliwiło upowszechnienie twórczości artystów, którzy walczyli w szeregach Legionów, a to pozwoliło im powrócić do sił twórczych. Równocześnie wykładał w Oficerskiej Szkole Piechoty jako historyk dziejów Legionów Polskich.
W 1920 przeniósł się zawodowo do Warszawy, zamieszkał w Milanówku w domu rodziny Rufina Morozowicza. Został zweryfikowany w stopniu majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[7][8]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwy 72 pułku piechoty[9][10]. Później został powołany do służby czynnej. We wrześniu 1927 został przeniesiony z 72 pp do kadry oficerów piechoty z równoczesnym oddaniem do dyspozycji szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[11]. W roku szkolnym 1927/28 i 1928/29 był wykładowcą geografii w Szkole Podchorążych Piechoty[12]. Z dniem 31 maja 1929, na własną prośbę, został zwolniony z czynnej służby[13]. W 1934 jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Nowy Targ. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[14].
Od 1921 współpracował z Juliuszem Osterwą, wystawione 23 lutego 1922 w Teatrze Reduta przedstawienie Ulica Dziwna wg K.A. Czyżowskiego, które Adam Dobrodzicki reżyserował i do którego stworzył scenografię stało się sensacją. W warszawskiej prasie i opinii publicznej powszechnie krytykowano złamanie panujących wówczas kanonów sztuki. W 1926 związał się artystycznie ze Spółdzielnią Artystów ŁAD, dla której projektował kilimy (współpraca z Heleną Bukowską-Szlekys). W 1929 otrzymał stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i zajmował je do 1936, kiedy został mianowany naczelnikiem wydziału wychowania w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[15]. Był prezesem oddziału Związku Legionistów Polskich[16]. Przeżył powstanie warszawskie. Przebywał w obozie przejściowym Dulag 121[6].
Zmarł 10 października 1944 w Błaszkowie. Pochowany na cmentarzu w Odrowążu[17].
30 lutego 1926 ożenił się z Wandą Czarnocką[1], działaczką niepodległościową, odznaczoną Medalem Niepodległości (23 grudnia 1933)[18].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6675 (17 maja 1922)[19]
- Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)[20]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[21]
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[1]
- Złoty Krzyż Zasługi (28 czerwca 1939)[22]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[1]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[1]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Łoza 1938 ↓, s. 144.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 251, 931, tu podano, że urodził się 8 kwietnia 1882.
- ↑ Żołnierze Niepodległości ↓, tu podano, że urodził się 18 kwietnia 1882.
- ↑ Tu podano, że urodził się 8 kwietnia 1883. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-06].
- ↑ Żołnierze Niepodległości ↓.
- ↑ a b Marcin Witkowski, W Powstaniu Warszawskim uczestniczyli też Wadowiczanie. Poznajcie historię Adama Dobrodzickiego [online], WadowiceOnlinePL [dostęp 2022-01-02] (pol.).
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 467.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 410.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 332.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 292.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 10 września 1927, s. 272.
- ↑ Lenkiewicz, Sujkowski i Zieliński 1930 ↓, s. 414, 418.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929, s. 137.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 251, 931.
- ↑ Nominacje w Ministerstwie W. R. i O. P.. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 152 z 7 lipca 1936.
- ↑ Kalendarz „Głosu Podhala” na rok 1935. Nowy Sącz: 1935, s. 129.
- ↑ Adam Dobrodzicki [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-01-02].
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12, poz. 139, jako Czarnocka Dobrodzicka Wanda.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 19.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 23.
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 149, poz. 353 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938. [dostęp 2022-01-02].
- Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, praca zbiorowa na podstawie materiałów Stanisława Dąbrowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 133.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Żołnierze Niepodległości : Dobrodzicki Adam, ps. „Gad”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-12-06].
- Marek Sołtysik, Bomby w damskich rękach, Palestra 9–10/2009.
- Maria Morozowicz-Szczepkowska, Na stałe w Milanówku, Towarzystwo Miłośników Milanówka 14 maja 2010.
- Grażyna i Przemysław Witekowie, Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej, Oleandry nr 16 (maj 2005). jozwa22.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-25)]..