Aktinidiowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aktinidiowate
	; Owoce aktinidii chińskiej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	aktinidiowate
	Nazwa systematyczna
	Actinidiaceae Hutch.; Fam. Fl. Pl. 1: 177. Feb-Mar 1926, nom. cons.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aktinidiowate (Actinidiaceae Hutch.) – rodzina pnączy z rzędu wrzosowców. Należy do niej około 355 gatunków z trzech rodzajów^[2]. Rośliny te występują w Ameryce subtropikalnej, wschodniej i południowo-wschodniej Azji oraz wyspach Oceanii, sięgając na południu po wyspy Fidżi i Queensland w Australii. Szeroko rozpowszechniony jest rodzaj Saurauia, do którego należy najwięcej, bo aż ok. 300 gatunków. Rodzaj aktinidia Actinidia (36 gatunków) pochodzi z umiarkowanej i subtropikalnej wschodniej Azji, a rośliny z rodzaju Clematoclethra (25 gatunków) są endemitami Chin^[3]. Duże znaczenie ekonomiczne ma aktinidia chińska, której owoce pod komercyjną nazwą kiwi uprawiane są w różnych regionach świata (rozpowszechnione zostały przez hodowców z Nowej Zelandii – stąd nazwa nawiązująca do ptaka kiwi)^[4]. Uprawiane i jadalne są także inne gatunki aktinidii^[3].

Morfologia

Pokrój: Drzewa, krzewy i pnącza, z młodymi pędami często owłosionymi^[4].
Liście: Skrętoległe, pojedyncze, na brzegach piłkowane lub całobrzegie^[4], bez przylistków^[3] lub z drobnymi przylistkami^[5].
Kwiaty: Rzadko pojedyncze^[5], zwykle zebrane w kwiatostany wyrastające w kątach liści, u niektórych przedstawicieli rodzaju Saurauia liczące do pół tysiąca kwiatów. Kwiaty są obupłciowe lub rozdzielnopłciowe, promieniste i zazwyczaj pięciokrotne. Działki kielicha i płatki korony są wolne (czasem płatki są zrosłe), zazwyczaj w liczbie 5, czasem od 3 do 9. Płatki są zazwyczaj białe, rzadziej czerwone lub brązowo-żółte. Pręcików jest 10, 15 lub wiele (do ok. 240^[3]). Zalążnia jest górna, składa się z 3 do 5, rzadziej wielu owocolistków^[4]. Szyjek słupka jest tyle, ile owocolistków lub wszystkie zrośnięte są w jedną^[3].
Owoce: Jagody, rzadziej podzielona na komory, skórzasta torebka^[3]. Zwykle zawierają liczne nasiona^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Aktinidiowate stanowią jedną z wielu rodzin zaliczanych do rzędu wrzosowców wchodzącego w skład grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]. Umieszczane są w relacji filogenetycznej z rodzinami obejmującymi rośliny mięsożerne – tuliłezkowatymi i kapturnicowatymi, chociaż dowody dla takiej pozycji nie są mocne^[3]. Dawniej rodzina uznawana była na podstawie samych kryteriów morfologicznych za spokrewnioną z ukęślowatymi Dilleniaceae i herbatowatymi Theaceae^[3].

wrzosowce

Marcgraviaceae

	Balsaminaceae – niecierpkowate

	Tetrameristaceae

	Polemoniaceae – wielosiłowate

	Fouquieriaceae – okotijowate

Lecythidaceae – czaszniowate

	Sladeniaceae

	Pentaphylacaceae

Sapotaceae – sączyńcowate

	Ebenaceae – hebankowate

	Primulaceae – pierwiosnkowate

?

Mitrastemonaceae

Theaceae – herbatowate

Symplocaceae – symplokowate

	Styracaceae – styrakowate

	Diapensiaceae – zimnicowate

Sarraceniaceae – kapturnicowate

	Actinidiaceae – aktinidiowate

	Roridulaceae – tuliłezkowate

Clethraceae – orszelinowate

	Cyrillaceae – zwichrotowate

	Ericaceae – wrzosowate

Wykaz rodzajów^[2]

Actinidia Lindl. – aktinidia
Clematoclethra (Franch.) Maxim.
Saurauia Willd.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 503–504. ISBN 978-1-842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 25-26. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 12, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).

[christenhusz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 503–504. ISBN 978-1-842466346.

[heywood-4] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 25-26. ISBN 1-55407-206-9.

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 12, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]