Aleksandr Izwolski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aleksandr Pietrowicz Izwolski (ros. Александр Петрович Извольский, ur. 18 marca (6 marca według kalendarza juliańskiego) 1856 roku w Moskwie, zm. 16 sierpnia 1919 roku w Paryżu) – rosyjski dyplomata, pisarz, minister spraw zagranicznych od 1906 do 1910 roku, który odegrał jedną z kluczowych ról w utworzeniu ententy^[1].

Urodził się w starej rodzinie szlacheckiej. Ukończył ze złotym medalem prestiżowe^[2] Liceum Aleksandryjskie. Od 1875 roku był pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, m.in. jako poseł w Belgradzie, Tokio i Kopenhadze. W maju 1906 roku car Mikołaj II Romanow mianował go ministrem spraw zagranicznych. Jego największym^[2] osiągnięciem stało się rozwiązanie problemów w Azji z Wielką Brytanią oraz podpisanie z nią w sierpniu 1907 roku traktatu politycznego, co zakończyło proces powstawania Trójporozumienia^[2]. Mimo to w trakcie kryzysu bośniackiego w latach 1908-1909 baron Alois Lexa von Aehrenthal doprowadził do dyplomatycznej porażki Izwolskiego, którą Alan Palmer opisał następującymi słowami: został wyprowadzony w pole przez przebiegłego ministra spraw zagranicznych [Aehrenthala]^[2]. We wrześniu 1910 roku zdymisjonowano Izwolskiego, który został następnie ambasadorem we Francji. W Paryżu miał za zadanie umacniać związki militarne między Francją a Rosją. Późniejsi historycy niemieccy^[2] przeceniali rolę Izwolskiego jako „mistrza intryg”^[2], który doprowadził do politycznej izolacji Niemiec w momencie wybuchu I wojny światowej w lipcu 1914 roku. Po rozpoczęciu działań wojennych zainicjował poufne negocjacje, dzięki którym wiosną 1915 roku tajny traktat zapewnił Rosji prawo do zaanektowania Konstantynopola i cieśniny Dardanele. W 1917 roku Mikołaj II abdykował, kończąc historię ustroju monarchicznego w Rosji. Po tym wydarzeniu Izwolski zdecydował się na pozostanie we Francji, gdzie resztę życia spędził na pisaniu pamiętników.

Postać Aleksandra Izwolskiego pojawiła się w filmie Polonia Restituta (1980, reż. Bohdan Poręba), w którym jego rolę odegrał Gustaw Lutkiewicz^[3].

• Rogers Platt Churchill, The Anglo-Russian Convention of 1907, Cedar Rapids, IA, 1939
• Izwolski Aleksandr P., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-09-06] .
• Aleksander Izwolski, Recolletions of a Foreign Minister, Nowy Jork, 1921
• Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860, Wydawnictwo Magnum, Warszawa, 1998, przeł. Wiesław Horabik, Tadeusz Szafrański, s. 197
• B. Schmitt, The Annexation of Bosnia, Cambridge, 1937
• A. J. P. Taylor, The Struggle for Mastery in Europe, Oksford, 1954