Anatol Jan Omelaniuk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł od 2023-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Anatol Jan Omelaniuk

Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1932 Neple
Data i miejsce śmierci	28 stycznia 2017 Wrocław
Miejsce spoczynku	Wrocław
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Odznaczenia

Anatol Jan Omelaniuk (ur. 10 sierpnia 1932 w Neplach, zm. 28 stycznia 2017 we Wrocławiu) – polski regionalista, nauczyciel, działacz społeczno-kulturalny, publicysta, wieloletni przewodniczący Rady Krajowej Regionalnych Towarzystw Kultury.

Urodził się 10 sierpnia 1932 r. we wsi Neple koło Terespola. Syn Jana i Katarzyny z Wańkowiczów. Rodzice od 1922 r. zamieszkali w rodzinnej wsi ojca w Neplach prowadząc 12-hektarowe gospodarstwo rolne^{[potrzebny przypis]}.

W dzieciństwie wychowywał się w rodzinie dwuwyznaniowej. Mama była wyznania rzymskokatolickiego, ojciec prawosławnego. Ojciec w czasie okupacji niemieckiej został pobity przez gestapo za ukrywanie najstarszej córki przed wyjazdem na przymusowe roboty do Rzeszy. Zmarł w 1943 r. Edukację szkolną rozpoczął na tajnych kompletach. W tej formie edukacyjnej ukończył I, II i III klasę szkoły podstawowej. Do następnych klas chodził już po II wojnie światowej. W 1953 r. uzyskał maturę w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Leśnej Podlaskiej wraz z dyplomem przodownika nauki. Następnie studiował filozofię na Wydziale Filozoficzno-Społecznym Uniwersytetu Warszawskiego^{[potrzebny przypis]}.

Pracę zawodową rozpoczął w 1955 r. jako nauczyciel w Liceum Państwowym w Rembertowie, w którym uczył logiki, nauki o konstytucji i był opiekunem zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. W 1960 r. rozpoczął w Wojewódzkim Domu Kultury w Białymstoku zawodową działalność kulturalną. W listopadzie 1961 r. przeniósł się do Wrocławia, gdzie zajął się poradnictwem kulturalnym i kształceniem pracowników kultury. W latach 1961–1968 był kierownikiem Ośrodka Oświatowo-Metodycznego w Wojewódzkim Domu Kultury, a w latach 1968–1973 zastępcą dyrektora Wrocławskiego Ośrodka Kultury. Równolegle przez 35 lat pracował w Państwowym Studium Kulturalno-Oświatowym i Bibliotekarskim we Wrocławiu jako wykładowca dwóch przedmiotów: polskie tradycje kulturalne i metodyka działalności kulturalno-oświatowej. Był też wykładowcą w ośrodkach dydaktycznych w Legnicy i w Wałbrzychu, Państwowego Studium Oświaty i Kultury Dorosłych w Warszawie i w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, ucząc studentów prakseologicznych podstaw edukacji kulturalnej. Od połowy lat 60. członek ZSL. Był przez 20 lat członkiem Komisji Nauki i Kultury Naczelnego Komitetu ZSL i przewodniczącym Komisji Kultury i Nauki WK ZSL we Wrocławiu. Na początku lat 90. brał udział w tworzeniu PSL, w którym przez dwa lata pełnił funkcje wiceprezesa Zarządu Wojewódzkiego we Wrocławiu. Następnie wycofał się z czynnej działalności partyjnej^{[potrzebny przypis]}.

Zmarł 28 stycznia 2017 r. Pochowany został na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

Od wczesnej młodości należał do organizacji społecznych. W czasie studiów działał w Zrzeszeniu Studentów Polskich. Pełnił funkcję kierownika Wydziału Kultury Rady Uczelnianej ZSP na Uniwersytecie Warszawskim. W ZSP był też pełnomocnikiem Rady Naczelnej do spraw łączności kulturalnej miasta ze wsią i studenckich brygad żniwnych.

W połowie 1956 r. włączył się w ruch odnowy związany z tzw. „odwilżą”, której symbolem był polski październik. Wspólnie m.in. z Józefem Lenartem, Jerzym Grotowskim i Krzysztofem Pomianem tworzył Krajowy Ośrodek Organizacyjny Rewolucyjnego Związku Młodzieży. Na początku 1957 r. był współtwórcą Związku Młodzieży Socjalistycznej. Należał przez rok do ścisłego krajowego kierownictwa ZMS. W latach 1956–1960 jako tzw. „październikowiec” uczestniczył w działaniach politycznych ZMS i PZPR w Lublinie i Kielcach^{[potrzebny przypis]}.

Od czasów uczniowskich i studenckich do lat ostatnich został wierny społecznemu ruchowi kulturalnemu. Był członkiem, a także pełni funkcje we władzach Dolnośląskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (DTSK). Od 1973 r. przez 24 lata pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Regionalnego i dyrektora biura DTSK. Od 1998 r. piastował funkcję prezesa DTSK, a potem prezesa honorowego. Swoją działalnością przyczynił się do masowego rozwoju regionalnych stowarzyszeń kulturalnych na Dolnym Śląsku, powstania Wydawnictwa DTSK „Silesia” oraz utworzenia Ośrodka Regionalizmu Dolnośląskiego. W latach 1980/81 działał jako sekretarz w Regionalnym Komitecie Porozumiewawczym Związków Twórczych i Stowarzyszeń Naukowych.

Od 1981 do 2002 r. (z dwuletnią przerwą w czasie stanu wojennego) był przewodniczącym Rady Krajowej Regionalnych Towarzystw Kultury (obecnie Ruch Stowarzyszeń Regionalnych RP). Zorganizowano ok. 200 konferencji dla regionalistów polskich i wydano ok. 100 książek w serii biblioteki wydawnictw regionalnych. Od 2002 r. jako inicjator powstania Ruchu Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczpospolitej Polskiej był przewodniczącym Rady Krajowej Ruchu, a następnie jej przewodniczącym honorowym. Od 1977 r. był członkiem zespołów doradczych kolejnych ministrów kultury^{[potrzebny przypis]}.

Jako lider regionalistów polskich był w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego i Waldemara Pawlaka członkiem zespołu rządowego ds. podziału administracyjnego kraju. Będąc zwolennikiem powiatów i dużych województw-regionów podejmował i inspirował liczne działania służące ich kreowaniu^{[potrzebny przypis]}.

Inicjował i uczestniczył w publikacji ok. 300 książek i kilkuset artykułów o tematyce dolnośląskiej i wrocławskiej. Był w latach 1962–1990 redaktorem naczelnym kwartalnika „Kultura Dolnośląska”, a od 1995 r. czasopisma „Dolny Śląsk”. Jest autorem ponad 80 artykułów na temat kultury i regionalizmu. Jest też redaktorem 14 książek. Pod jego redakcją ukazały się m.in. prace zbiorowe Kultura na wsi, Krajowy Kongres Kultury Wsi, Ruch Regionalny a integracja europejska, Być narodowi pożytecznym, Edukacja regionalna młodzieży w rodzinie, szkole, środowisku. Jest autorem dwóch książek: Z regionalizmem w XXI wiek oraz Regionalizm na przełomie tysiąclecia. Był koordynatorem prac redakcyjno-wydawniczych i redaktorem księgi Kongres Kultury Polskiej – 2000^{[potrzebny przypis]}.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty”
• Złota Odznaka „Zasłużony dla Dolnego Śląska”
• Odznaka „Zasłużony dla województwa wrocławskiego”
• Odznaka „Budowniczy Wrocławia”
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[1].

Od 2017 Rada Krajowa Ruchu Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczpospolitej Polskiej oraz Dolnośląskie Towarzystwo Regionalne przyznają Nagrodę jego imienia za najlepszą książkę regionalistyczną^[2].

• Stefan Bednarek, Anatol Jan Omelaniuk, czyli wierność ideom, konsekwencja w ich realizacji, „Dolny Śląsk”, nr 19, 2016, s. 237–241.

• Zmarł wybitny polski regionalista Anatol J. Omelaniuk