Archaeobuthus – Wikipedia, wolna encyklopedia

Archaeobuthus – wymarły rodzaj pajęczaków z rzędu skorpionów; jedyny z monotypowej rodziny Archaeobuthidae. Obejmuje jeden wczesnokredowy gatunek, A. estephani, znany wyłącznie z inkluzji w bursztynie libańskim.

Rodzina, rodzaj i jego gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2001 roku przez Wilsona R. Lourenço na podstawie inkluzji pojedynczego osobnika młodocianego w bursztynie libańskim, datowanym na barrem w kredzie wczesnej. Bursztyn ten zebrany został w odkrywce koło wsi Harsun w regionie Kada Baszarri Dystryktu Północnego Libanu przez Antouna Estephana, na cześć którego nadany został epitet gatunkowy^[1]. Jest to najstarszy skorpion spośród opisanych z inkluzji w bursztynie i jedyny skorpion znaleziony w bursztynie libańskim^[1][2].

Lourenço umieścił nową rodzinę w obrębie nadrodziny Buthoidea, wskazując na podobieństwa z Buthidae i Microcharmidae^[1]. W 2006 roku ukazała się rewizja Archaeobuthidae autorstwa Chrisa Baptisty i współpracowników. Wykazali oni, że rodziny tej nie da się zaliczyć do żadnej z współczesnych nadrodzin ani do żadnego współczesnego parworzędu skorpionów, i umieścili ją jako incertae sedis w obrębie infrarzędu Orthosterni. W wynikach przeprowadzonej przez nich analizy kladystycznej Archaeobuthus utworzył klad z dwoma innymi mezozoicznymi rodzajami skorpionów: Protobuthus i Paleoburmesebuthus^[2].

Jedyny znany okaz miał około 6 mm długości ciała^[1] przy łącznej długości karapaksu i przedodwłoka wynoszącej 2,82 mm^[2]. Ubarwienie miał żółtawobrązowe z rudobrązowymi łatami na nogogłaszczkach. Oskórek pokryty był słabym do umiarkowanie rozwiniętego ziarenkowaniem i miał bruzdy słabo do przeciętnie zaznaczonych^[2].

Karapaks miał wzgórek oczny umieszczony w przedniej połowie, oczy środkowe o średnicach dwukrotnie mniejszych niż odległość między nimi i dwie pary oczu bocznych^[1][2]. Szerokość karapaksu na wysokości oczu bocznych wynosiła 0,89 mm, a na przedzie przypuszczalnie 1,06 mm^[2]. Sternum przypuszczalnie było pięciokątne^[1]. Szczękoczułki cechowały się palcem ruchomym o ząbku brzuszno-odsiebnym mniejszym od zęba grzbietowo-odsiebnego^[1][2], natomiast resztę ich uzębienia interpretuje się jako zredukowaną^[1] lub słabo widoczną^[2].

Nogogłaszczki miały uda o długości 1,06 mm i szerokości 0,27 mm^[2], wyposażone w pięć żeberek, a po stronie wewnętrznej też w kolcowate ziarenka^[1]. Na udzie leżało dziewięć trichobotrii oznaczonych: d1, d2, d3, d4, d5, i1, i2, i3 oraz e3, spośród których d1, d3 i d4 ustawione były równolegle do żeberka grzbietowo-zewnętrznego. Rzepka miała 1,21 mm długości i 0,37 mm szerokości; zaopatrzona była w siedem trichobotrii oznaczonych: d1, d3, i, eb1, esb1, est oraz et1^[2]. Na grzbietowej stronie goleni widoczne były trzy żeberka; jej długość wynosiła 1,05, a szerokość 0,29 mm^[1]. Szczypce miały 0,34 mm szerokości i 2,1 mm długości, z których 0,82 mm przypadało na dłoń^[2]. Powierzchnia szczypiec była delikatnie ziarenkowana oraz zaopatrzona w dwa żeberka zewnętrzne i jedno wewnętrzne. Oba palce szczypiec dysponowały kolcami w kształcie noży^[1]. Na szczypcach rozmieszczonych było dziesięć trichobotriów – pięć na palcu nieruchomym (db, dt, eb, est, et) oraz pięć na ruchomym (Eb1, Eb2, Est, Et1, V1)^[2]. Odnóża kroczne cechowały się brakiem ostróg na goleniach, natomiast obecne były one na stopach^[1][2].

Odwłok miał po trzy żeberka podłużne na tergitach od pierwszego do szóstego i pięć takowych żeberek na tergicie siódmym. Jego sternity od czwartego do siódmego miały stosunkowo gładką powierzchnię z podłużnym rzędem punktów przez środek. Piąty i szósty sternit miały niewielkie przetchlinki o kształcie owalnym lub okrągłym. Wygląd zaodwłoka pozostaje w większości nieznany – zachował się tylko jego pierwszy segment; miał on 10 żeberek, z których te grzbietowo-boczne wyposażone były w kolcokształtne ziarenka^[2].

Skorpion ten zasiedlał gęste, cieniste lasy porastające północno-wschodnią część Gondwany^[3][1]. Występowały one w delcie rzeki lub nad estuarium^[1]. Cechowała je bardzo wysoka wilgotność^[3][1]. Lasy te leżały w strefie tropikalnej lub subtropikalnej, a występujący w nich klimat rekonstruuje się jako umiarkowany do gorącego^[3]. Pory roku były w nim słabo wyrażone o czym świadczą słabo zaznaczające się słoje przyrostu rocznego w skamieniałościach drewna^[1]. Bursztyn libański dostarczył licznych skamieniałości zwierząt, zwłaszcza stawonogów zasiedlających owe lasy^[3]; listę ich taksonów do poziomu rodzaju podano w: fauna bursztynu libańskiego.