Archiwum Notarialne Malty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Archiwum Notarialne Malty

Data założenia	10 lipca 1640
Wielkość zbioru	20 000 tomów
Państwo	Malta
Miejscowość	Valletta
Adres	2/3 Triq Mikiel Anton Vassalli, VLT 1310
Oddziały	24 Triq San Kristofru
Położenie na mapie Malty Archiwum Notarialne
Położenie na mapie Morza Śródziemnego Archiwum Notarialne
35°53′53,7″N 14°30′30,2″E/35,898250 14,508389
Strona internetowa

Archiwum Notarialne Malty (malt. L-Arkivji Nutarili) – archiwum w Valletcie na Malcie. Zawiera około 20 000 tomów umów, testamentów i innych dokumentów prawnych od XV wieku do współczesności. Jego zbiory są znaczące zarówno z prawnego, jak i historycznego punktu widzenia i zawierają m.in. utwór Il-Kantilena, najwcześniejszy znany tekst w języku maltańskim.

Archiwum doznało znacznych zniszczeń w czasie II wojny światowej, kiedy część zbiorów uległa zniszczeniu w wyniku bombardowań lotniczych, oraz w późniejszych dziesięcioleciach, kiedy dokumenty ulegały powolnej degradacji z powodu zaniedbania. Od 2010 roku podejmowane są wysiłki w celu zachowania i digitalizacji archiwaliów, a od 2019 roku trwa projekt przekształcenia pomieszczeń archiwum w centrum konserwatorskie.

Archiwum notarialne zostało założone przez wielkiego mistrza Juana de Lascaris-Castellar aktem datowanym na 10 lipca 1640 roku^[1]. Dokument ten został zarejestrowany w aktach Zakonu, i obecnie znajduje się w Bibliotece Narodowej Malty^[1]. Utworzenie archiwum było promowane przez historyka Giovanniego Francesco Abelę^[2]. Pierwszym archiwistą był Salvatore Ciantar^[1].

Archiwum doznało poważnych zniszczeń podczas II wojny światowej. W kwietniu 1942 roku budynek, w którym się znajdowało, został dwukrotnie trafiony podczas bombardowania lotniczego, i około 2000 tomów zostało zniszczonych lub uszkodzonych^[3]. Niektóre dokumenty były przechowywane w piwnicy Auberge d’Italie, gdzie wiele z nich również zostało uszkodzonych^[4]. W grudniu 1945 roku archiwum przeniesiono do obecnej lokalizacji przy 24 Triq San Kristofru, a w roku 1968 oryginały przeniesiono do budynku przy Triq Mikiel Anton Vassalli, natomiast kopie zatrzymano na dotychczasowym miejscu^[3].

Obecnie archiwum są zarządzane przez departament rządowy znany jako Office of the Notary to Government and Notarial Archives (Biuro Notariusza Rządowego i Archiwum Notarialnego), na czele którego stoi naczelny notariusz rządu^[5]. Na początku XXI wieku było ono w opłakanym stanie, a zbiory były mocno zniszczone^[6] W 2008 roku część zniszczonych dokumentów datowanych na XV wiek została zebrana przez osobę zajmującą się drobnymi naprawami i pracami remontowymi w budynku i umieszczona w workach na śmieci w celu utylizacji, ale nie zostały one wyrzucone i zostały ponownie odkryte później^[7]. Od tego czasu podjęto znaczne wysiłki w celu zachowania i digitalizacji zbiorów archiwum^[6].

Archiwum Notarialne mieści się w dwóch budynkach w Valletcie^[8]. W głównym budynku, który znajduje się pod adresem 2/3 Triq Mikiel Anton Vassalli (Mikiel Anton Vassali Street) umieszczone są oryginały dokumentów^[9]. Budynek ten jest również siedzibą głównego notariusza rządu^[3]. Notariusze są prawnie zobowiązani do przekazywania oryginałów testamentów i aktów do tego archiwum każdego dnia roku^[8]. Czasami nie było to odpowiednio egzekwowane, co skutkowało zaleganiem dokumentów, ale od 2012 roku czynione są starania, aby wszystkie dokumenty notarialne trafiały do archiwum^[8][10].

Drugi obiekt znajduje się w dwóch sąsiadujących ze sobą budynkach, przy 24 Triq San Kristofru (St Christopher Street) i 217 Triq San Pawl (St Paul Street)^[11]. Nieruchomość przy Triq San Kristofru to pałac zbudowany w XVIII wieku^[3]. W obiekcie tym przechowywane są kopie oryginalnych dokumentów, a notariusze nie są zobowiązani do składania do tego archiwum wiernych kopii dokumentów, ponieważ mogą je sami przechowywać^[8]. Od roku 2019 budynek jest odnawiany^[8].

Niektóre akty notarialne z Gozo, które były przechowywane w Ministerstwie Gozo przed przeniesieniem do sekcji Gozo w Państwowym Archiwum Malty w lutym 2016 r. oraz kwietniu 2017 r., są wspólnie zarządzane przez Archiwum Narodowe i Archiwum Notarialne^[12].

Archiwum Notarialne mieści ponad 20 000 tomów, które zawierają akty notarialne i inne dokumenty historyczne^[6]. Tomy w archiwum obejmują co najmniej 90 milionów stron i zajmują około 15 km regałów^[8]. Najstarsze dokumenty w Archiwum Notarialnym pochodzą z XV wieku^[6]. Pierwsze akta obejmują kopię testamentu z 1431 roku, który jest najstarszym znanym zachowanym dokumentem dotyczącym Gozo^[7]. Najwcześniejszy tom akt pochodzi z lat 1465–1521 i należał do notariusza Paola Bonello^[1].

W Archiwum Notarialnym jest przechowywany najstarszy znany tekst w języku maltańskim, XV-wieczny wiersz zatytułowany Il-Kantilena autorstwa Pietru Caxaro. Został odkryty przez Godfreya Wettingera i Mikiela Fsadniego w 1966 roku w rejestrze notarialnym Brandana Caxaro, siostrzeńca poety, datowanym na lata 1533–1536^[13].

Inne godne uwagi archiwalia przechowywane w Archiwum Notarialnym obejmują szereg dokumentów z XV i XVI wieku dotyczących Gozo przed najazdem w 1551 roku, w którym zniszczono wszystkie zapisy znajdujące się na wyspie^[7], relacja naocznego świadka Wielkiego Oblężenia Malty z 1565 roku, kontrakty dotyczące podziału ziemi od czasu budowy Valletty w XVI wieku oraz kontrakty dotyczące zakupu niewolników^[6]. Późniejsze dokumenty znajdujące się w archiwum obejmują list z 1861 roku z ostemplowanym pierwszym wydaniem pierwszego znaczka Malty, Halfpenny Yellow^[14].

Archiwa są ważne zarówno dla badań prawnych, jak i historycznych^[1]. Ponieważ dokumenty przechowywane w archiwach są dokumentami prawnymi, są przydatne do ustalania lub śledzenia własności, dziedziczenia, praw i obowiązków oraz innych implikacji prawnych^[1]. Osoby ubiegające się o wgląd lub sporządzenie kopii dokumentów muszą podać określone informacje, takie jak charakter aktu, data i notariusz, który go sporządził^[15]. Usługi świadczone przez archiwum są płatne^[16].

Archiwum jest również wykorzystywane do badań historycznych, ponieważ archiwalia stanowią źródło pierwotne o życiu na Malcie od XV wieku do dnia dzisiejszego^[1] i opowiadają historię kraju z perspektywy jej mieszkańców ze wszystkich klas społecznych^[6]. Dokumenty te zawierają szczegóły dotyczące życia codziennego na Malcie, które w inny sposób są nieznane^[7][17], i są także źródłem badań genealogicznych^[17]. Większość dokumentów w archiwum nigdy nie była zbadana^[6]. Osoby prowadzące badania historyczne w archiwach są zobowiązane do złożenia wniosku, który musi zostać zatwierdzony przez ministra^[15]. Po uzyskaniu zgody, opłaty za wgląd do aktów notarialnych są zniesione, a opłaty za sporządzenie kopii dokumentów znacznie obniżone^[15][16].

Archiwum jest otwarte w dni powszednie przez cały rok^[18].

Po wielu latach zaniedbań trwają obecnie starania o zachowanie i digitalizację zbiorów Archiwum Notarialnego^[6]. Powołana została The Notarial Archives Resource Council (Rada Zasobów Archiwum Notarialnego)^[6], organizacja pozarządowa non-profit, której celem jest wspieranie naczelnego notariusza rządu w prowadzeniu Archiwum Notarialnego^[19]. W 2010 roku podpisana została umowa pomiędzy Malta Study Center przy Hill Museum & Manuscript Library (HMML), która doprowadziła do digitalizacji niektórych XVI-wiecznych tomów notarialnych^[19][20], niektóre z nich są teraz dostępne online na stronie HMML^[21]. W 2013 roku ruszył projekt skatalogowania akt brytyjskich notariuszy na Malcie z początku XIX wieku^[12]. W tym samym roku uruchomiono trzy programy sponsorskie dla archiwów, zatytułowane Adopt an Item, Adopt a Volume i Adopt a Notary^[12], aby pomóc w odrestaurowaniu niektórych dokumentów archiwalnych. Sponsorzy płacą za odnowienie określonej pozycji lub tomu albo całej grupy dokumentów sporządzonych przez określonego notariusza^[10][22][23].

W sierpniu 2013 roku ówczesny premier Joseph Muscat, minister finansów Edward Scicluna i parlamentarny sekretarz ds. sprawiedliwości Owen Bonnici odwiedzili archiwum, a Abela określił je jako „matkę wszystkich archiwów”, ale powiedział, że zły stan jego zbiorów uczynił go „narodowym pomnikiem hańby Malty”^[6]. Abela, wraz z zespołem profesjonalistów i wolontariuszy przejął wiodącą rolę w ochronie archiwów^[17]. Powołana została również The Notarial Archives Foundation w celu opieki nad archiwum i uświadomienia społeczeństwu jego istnienia^[3][24]. Archiwum Notarialne rozpoczęło różne formy współpracy z Uniwersytetem Maltańskim, w tym projekt z Department of Artificial Intelligence (Departamentem Sztucznej Inteligencji), który w 2018 roku doprowadził do utworzenie narzędzia badawczego znanego jako NotaryPedia^[12][25][26].

W połowie 2018 roku rozpoczęto projekt renowacji pomieszczeń archiwum przy Triq San Kristofru^[9]. Projekt ma na celu przekształcenie go w centrum konserwatorskie, które obejmowałoby laboratorium i ośrodek badawczy, sale wykładowe i konferencyjne, małe muzeum i centrum dla zwiedzających^[11]. Oprócz renowacji budynku projekt obejmuje również dezynsekcję i konserwację zbiorów archiwalnych^[9]. Projekt ten jest finansowany przez Unię Europejską i kosztuje 5 milionów euro, a jest realizowany od roku 2019^[8].

W 2018 roku odbyły się wystawy sztuki o tematyce związanej z archiwami. Ich celem było budowanie świadomości oraz promocja ochrony archiwaliów^[4]. Wystawa „Artyści jako archiwiści” odbyła się w dniach 3–6 października w siedzibie archiwum przy Triq San Kristofru i przedstawiała prace siedmiu artystów^[27]. W dniach 5 października – 3 listopada odbyła się wystawa „Parallel Existences”, na której można było zobaczyć fotografie Alex Attard przedstawiające fragmenty dokumentów z Archiwum Notarialnego, które z czasem ulegają deformacji w formy przypominające rzeźby^[28][29].

Od 2019 roku Archiwum Notarialne podejmuje proces digitalizacji swoich zbiorów, aby zabezpieczyć zawarte w nich informacje przed potencjalnym uszkodzeniem lub zniszczeniem^[8]. Lista notariuszy, których testamenty oraz inter vivos(inne języki) znajdują się w Archiwum Notarialnym jest dostępna na stronie internetowej archiwum^[30].

• Państwowe Archiwum Malty