Bielanka (powiat gorlicki) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Bielanka w innych znaczeniach tego słowa.

Bielanka

wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Gorlice
Liczba ludności (2022)	173[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-311[3]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0425113
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice Bielanka
Położenie na mapie Polski Bielanka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bielanka
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bielanka
49°35′32″N 21°07′07″E/49,592222 21,118611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Bielanka (dodatkowa nazwa w j. łem. Бiлянка – trb. Bilanka) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice, 5 km na południe od drogi krajowej 28 Nowy Sącz – Gorlice.

Bielanka obejmuje powierzchnię 1014 ha^[4]. Od północy graniczy z Szymbarkiem, od południowego wschodu z Leszczynami (gmina Uście Gorlickie) i od południowego zachodu z Łosiem (gmina Ropa).

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Bielanka sięga początkami XIV wieku, kiedy to rycerze; Paweł Gładysz i jego syn Jan Gładysz, byli właścicielami terenów gorlickich, wszak 27 października 1359 w Sączu Jan, za zasługi rycerskie; swoje i ojca od Kazimierza Wielkiego otrzymał tereny, po obu stronach rzeki Zdyni Wielkiej i Zdyni Małej, cały las po obu brzegach rzeki Ropy, aby tam lokować mógł wsie na prawie magdeburskim.
W XV w. – wieś została założona przez potomka tych rycerzy Jana Gładysza herbu Gryf na prawie wołoskim, w jego dobrach u stóp Miejskiej Góry (643 m), Bartniej Góry (630 m) oraz północno-zachodnich ramion Magury Małastowskiej (813 m).

W 1486 roku Jan Gładysz z Szymbarku nabył w tym terenie gorlickim pobliskie Bielance miejscowości, takie jak np. pozostałe części wsi Polna od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. Po jego śmierci opiekunem małoletnich dzieci – dziedziców Bielanki, był w 1504 roku bratanek Jakub Gładysz z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego, dziedzictwo gorlickie przejął syn Jana, Erazm Gładysz. W roku 1557 właścicielem wsi był Stanisław Gładysz. Gładysze mieli w tej gorlickiej gminie w Szymbarku swój dwór obronny z 1540, z którego zarządzali swoimi posiadłościami nazywanymi niekiedy „dominium Ropae” m.in. Bielanką. Dwór przetrwał do dzisiejszych czasów. Od wielu lat remontowany, ma już odtworzone sgraffito, w ostatnich latach dzięki dotacji Unii Europejskiej Dwór odrestaurowano i udostępniono zwiedzającym.

Bielanka wraz z kluczem szymbarskim była następnie w posiadaniu Szymona Gładysza – pisarza grodzkiego, który był właścicielem kilku innych miejscowości, np.: Polnej i Szymonowic. Ostatnim z rodu Gładyszów w tej miejscowości był Paweł Gładysz, syn Szymona, do którego należał Szymbark do roku 1590 i Piotr Gładysz, który zeznał w testamencie z roku 1611, że Gładyszowie na zawsze przenoszą się z ziemi bieckiej w Sandomierskie. Na miejsce Gładyszów przybyli Strońscy, później Siedleccy, Bronikowscy.

Po przemarszach konfederatów barskich pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego i po wkroczeniu wojsk zaborczych, w 1773 wybudowano cerkiew greckokatolicką Opieki Bogurodzicy.

Z końcem XVIII w nabył tę miejscowość ks. Jan Bochniewicz, prałat gnieźnieński. W 1808 przekazał on klucz szymbarski na własność swym siostrom i siostrzeńcom.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

23 czerwca 2012 rozpoczęto budowę nowej murowanej cerkwi prawosławnej pod wezwaniem Opieki Matki Bożej i Poczajowskiej Ikony Matki Bożej (w miejscowości ma swoją siedzibę parafia prawosławna). Plac pod budowę cerkwi poświęcił biskup gorlicki Paisjusz. Obiekt oddano do użytku i poświęcono 7 września 2014 roku^[7].

Bielanka jest jednym z wielu skupisk łemkowskich w Beskidzie Niskim, i pierwszą miejscowością na Łemkowszczyźnie, której mieszkańcy wystąpili o zgodę na stosowanie podwójnej, polsko-łemkowskiej nazwy miejscowości^[8][9]. Za przyjęciem podwójnej nazwy wsi głosowało 32, przeciw 31 osób. Nazwa Бiлянка została urzędowo wprowadzona 24 listopada 2008 roku.

Według danych powszechnego spisu ludności przeprowadzonego w 1921 roku w Bielance mieszkało 404 osoby, w tym 366 narodowości rusińskiej, 24 polskiej i 13 żydowskiej^[10]. Mimo dramatycznych powojennych dziejów – przesiedleń na Ukrainę i wysiedleń na Ziemie Zachodnie w ramach akcji „Wisła” – współczesna Łemkowszczyzna żyje. Wielu Łemków powróciło, zachowało język, tradycję, kulturę.

W Bielance mieszkał Stefan Hładyk, współzałożyciel i wieloletni przewodniczący Zjednoczenia Łemków. Został pochowany na miejscowym cmentarzu^[11].

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12]

• cerkiew Opieki Matki Bożej – dawna greckokatolicka świątynia zbudowana prawdopodobnie w 1773, odnawiana w 1913, mocno zniszczona podczas pożaru w 1946 roku. W cerkwi odprawiane są nabożeństwa katolickie dwóch obrządków: łacińskiego i bizantyjsko-ukraińskiego;
• szkoła łemkowska, drewniana, XIX, XX;
• spichlerz, drewniany.

• Kościół greckokatolicki – parafia Opieki Przenajświętszej Bogurodzicy^[13]
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – parafia Opieki Matki Bożej i Poczajowskiej Ikony Matki Bożej^[14]

• 
  Cerkiew Opieki Matki Bożej
• 
  Cerkiew prawosławna
  zbudowana w latach 2012–2014
• 
  Tablica z nazwą wsi
  (od 2009 także po łemkowsku)

• Schronisko PTTK na Magurze Małastowskiej – Przełęcz Zdżar (550 m n.p.m.) – Bielanka – Szymbark – Maślana Góra (753 m n.p.m.) (Szlak im. Wincentego Pola)
• Gorlice – Bartnia Góra – Bielanka – Miejska Góra – Ropa – Wawrzka – Florynka – Jamnica

• Turystyczna encyklopedia Polski, MałgorzataM. Krygier (red.), Bielsko-Biała: Pascal, 2007, ISBN 978-83-7304-972-7, OCLC 170018095 . Brak numerów stron w książce

• Bielanka 2.) B., wś, pow. gorlicki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 207 .