Bronisław Gembarzewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bronisław Gembarzewski
	; Tablica w Muzeum Wojska Polskiego, poświęcona Bronisławowi Gembarzewskiemu
	pułkownik saperów
Data i miejsce urodzenia	30 maja 1872 ; Petersburg
Data i miejsce śmierci	11 grudnia 1941 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	1914–1927
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego; Wojsko Polskie
Późniejsza praca	historyk wojskowości, muzealnik
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bronisław Gembarzewski (ur. 18 maja^?/30 maja 1872 w Petersburgu^[1], zm. 11 grudnia 1941 w Warszawie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego, malarz batalista, historyk wojskowości, muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska w Warszawie.

Życiorys

Był synem Kazimierza i Eulalii z Zawadzkich^[1]. Herbu Habdank. Kształcił się w VI Gimnazjum w Warszawie oraz w gimnazjum w Carskim Siole^[1]. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu^[1] (1892–1894) i w Conservatoire national des arts et métiers w Paryżu (1895–1896). Jednym z jego pedagogów malarskich był Wojciech Gerson; jako malarz tworzył głównie pejzaże, ale jego prace nie cieszyły się uznaniem krytyków sztuki. Przed I wojną światową zajmował się, wspólnie z Edwardem Krasińskim i Stanisławem Patkiem, porządkowaniem zbiorów Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Powołany został do Armii Imperium Rosyjskiego w 1914. Służył tam jako kapitan wojsk saperskich^[1]. Z ramienia Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy opiekował się gmachami państwowymi stolicy w latach 1915–1916; od 1916 (do 1936) był dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1920 dyrektorem Muzeum Wojska w Warszawie. W 1913 został prezesem, później członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, brał także udział w pracach Cesarskiego Towarzystwa Historycznego Wojskowego w Petersburgu. Od 1916 był członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był pracownikiem Komisji Słownikowej Tymczasowej Rady Stanu^[2].

W 1921 został awansowany na pułkownika. Zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów administracyjnych, dział naukowo-oświatowy. 19 czerwca 1923 został przeniesiony do korpusu oficerów inżynierii i saperów z zachowaniem starszeństwa z dniem 1 czerwca 1919 i 33,1 lokatą. W czasie pełnienia funkcji dyrektora Muzeum Wojska pozostawał oficerem nadetatowym 1 pułku saperów. Z dniem 30 kwietnia 1927 przeniesiony został w stan spoczynku. Po wybuchu II wojny światowej był krótko więziony na Pawiaku, po zwolnieniu brał udział w akcji ratowania zabytków Muzeum Wojska w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 22-1-26)^[3].

Gembarzewski zorganizował w Muzeum Narodowym w Warszawie Archiwum Ikonograficzne, był jednym z twórców Muzeum Wojska. W 1929 wydał inwentarz zbiorów Muzeum Wojska z XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, organizował liczne wystawy z dziejów Wojska Polskiego. Opracował bibliografię historii wojskowości w Polsce, zainicjował badania nad dziejami polskiego munduru wojskowego; opracował kilkadziesiąt tysięcy dokładnych rysunków umundurowania z epoki Księstwa Warszawskiego. Opisał stanowiska pułków polskich w czasie powstania listopadowego, był jednym z konsultantów Stefana Żeromskiego w trakcie pracy pisarza nad Popiołami. Przygotował wydanie Wspomnień wojskowych Józefa Patelskiego (obejmujących lata 1823–1831, 1914). Od 1934 współpracował z miesięcznikiem „Broń i Barwa”. Za monografię Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815–1830 (1903) otrzymał nagrodę Kasy im. Mianowskiego.

Wybrane publikacje

Zabytki wojskowe polskie. (1894–1896)
Źródła do historii pułku lekkokonnego gwardii. (1897)
Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815-1830. Warszawa: Konstanty Trepte, 1903.(1903)
Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie 1807-1814. Warszawa: Gebethner i Wolff.(1905)
Uzbrojenie i rodzaje broni. Epoka porozbiorowa. W: Tadeusz Korzon (red.): Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 3. Lwów: Ossolineum, s. 260-400.(1923)
Ilustracje podług pomników. W: Tadeusz Korzon (red.): Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 1-2: Epoka przedrozbiorowa. Lwów: Ossolineum.(1923)
Kopja a lanca. Warszawa: Główna Księg. Wojskowa. (1921)
Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.(1925)
Muzeum Narodowe w Warszawie. Wybór i opis celniejszych zabytków i dzieł sztuki. Warszawa. (1926)
Muzeum Wojska. Warszawa. (1929)
Pułki kaliskie w roku 1831. (1930)
Husarze. Ubiór, oporządzenie i uzbrojenie 1500-1775. Warszawa: Broń i Barwa. (1939)
Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie wojska polskiego od XI wieku do 1831 roku. (1960-1966, 4 tomy)

Był także encyklopedystą. Na prośbę Zygmunta Glogera pisał artykuły do jego Encyklopedii staropolskiej. Jego nazwisko jako współtwórcę tej encyklopedii wymienia autor w posłowiu tomu IV z adnotacją dotyczącą jego wkładu: mnóstwo artykułów z dziedziny wojskowości^[4].

Odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)^[5]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 11 października 1922)^[6]

Upamiętnienie

Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Rembertów, nosi nazwę ulicy Bronisława Gembarzewskiego^[7].

Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie przyznaje „Medal pamiątkowy im. płk. Bronisława Gembarzewskiego” osobom zasłużonym dla polskiego muzealnictwa wojskowego^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 198 .
↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
↑ Cmentarz Stare Powązki: MIERDERZYŃSCY, GEMBARZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05] .
↑ Gloger 1903 ↓, s. t. IV.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 199.
↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.
↑ https://clkp.policja.pl/clk/aktualnosci/120862,Medal-plk-Bronislawa-Gembarzewskiego-dla-Dyrektora-CLKP.html

Bibliografia

Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 797, 827, 1401.
Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 883.
Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. IV. Warszawa: Druk P. Laskauera i W.Babickiego, 1903.

Linki zewnętrzne

Prace B. Gembarzewskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl

[kto198-1] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 198 .

[2] Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.

[3] Cmentarz Stare Powązki: MIERDERZYŃSCY, GEMBARZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05] .

[CITEREFGloger1903t._IV-4] Gloger 1903 ↓, s. t. IV.

[5] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.

[sl-6] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 199.

[7] Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.

[8] ttps://clkp.policja.pl/clk/aktualnosci/120862,Medal-plk-Bronislawa-Gembarzewskiego-dla-Dyrektora-CLKP.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]