Czudź – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czudź, Czudowie (ros. чудь) – określenie plemion ugrofińskich stosowane przez plemiona wschodniosłowiańskie.

Nestor w Powieści lat minionych na początku przytacza legendę o podziale świata przez synów Noego. Jafetowi przypadły w udziale państwa północne i zachodnie:

„W Jafetowym zaś dziale siedzą: Ruś, Czudź i wszelkie ludy: Mera, Muroma, Weś, Mordwa, Czudź Zawołocka, Permianie, Peczera, Jamianie, Jurga, Litwa, Zemigoła, Korś, Letygoła, Liwowie. Lachowie zaś i Prusowie, i Czudowie przytykają ku Morzu Wareskiemu”^[1].

Pod rokiem 859 Nestor informuje, że Waregowie zza morza ściągali daninę między innymi z Czudów. Wysokość jej wynosiła srebrną monetę i wiewiórkę od dymu^[2]. Następna wzmianka pojawia się pod rokiem 980, kiedy Włodzimierz Wielki zamierza najechać Połock. Część jego wojska stanowili Czudowie^[3]. Pod rokiem 1030 występuje wzmianka o zwycięstwie Jarosława Mądrego nad Czudami. Na ich terytorium książę założył gród Jurjew^[4].

Pod koniec XIX wieku historyk Siergiej Sołowjow wysnuł hipotezę, że Czudź, wspomniana w opowiadaniu o powołaniu Ruryka w Powieści lat minionych to Wotowie, których potomkowie zamieszkali nad Narwą^[5]. Do 1917 roku w Imperium Rosyjskim istniała oficjalna nazwa Czudź na określenie Wepsów^[6].

Udmurci mają nazwy rodowe Czudja, Szudja, Czudna (Чудъя, Шудья, Чудна). Komiacy określali nazwą Czudź swoich nieochrzczonych przodków^[7]. Nad Kamą zachowały się legendy o starożytnym narodzie Czudzi^[8]. W języku rosyjskim utrwaliło się kilka zwrotów ze słowem Czudź: Czudź Białooka, Czudź Zawołocka – zwrot używany obecnie na określenie przodków Komiaków, Czudź Pskowska – ludność Setu zamieszkała w rejonie Peczorów obwodu pskowskiego. W roku 2002 Czudź jako samodzielna narodowość została wpisana do Rejestru narodowości i języków Federacji Rosyjskiej pod numerem 351. Obecnie z Czudzią identyfikują się małe grupy narodowości ugrofińskiej, zamieszkujące rejon pinieski w obwodzie archangielskim. Obszar ten jest endonimem z początku XX wieku^[9].

• Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, Wrocław-Warszawa 2005. ISBN 83-04-04750-0, ISBN 83-7316-258-5.
• Государственный комитет Российской Федерации по статистике. Алфавитные перечни национальностей и языков для кодирования ответов на вопросы 7 и 9 форм К и Д и вопроса 6 формы В переписных листов Всероссийской переписи населения 2002 года, Демоскоп Weekly.
• Напольских В.В., Географическая привязка и этноязыковая идентификация летописной Югры, Удмуртский научно-культурный информационный портал.
• Пименов В.В., Вепсы. Очерк этнической истории и генезиса культуры.
• Сироткина Т.А., Речевые маркеры этнического компонента народной культуры (на материале этнонимии Пермского края), Музей-заповедник „Кижи”.
• Труды IV Археологического съезда в Казани, T. 1, Казань 1884.