Edward Stettinius – Wikipedia, wolna encyklopedia

Edward Reilly Stettinius Jr.

Data i miejsce urodzenia	22 października 1900 Chicago, Illinois
Data i miejsce śmierci	31 października 1949 Greenwich, Connecticut
48. Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych
Okres	od 1 grudnia 1944 do 27 lipca 1945
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Poprzednik	Cordell Hull
Następca	James Francis Byrnes
1. Ambasador Stanów Zjednoczonych przy ONZ
Okres	od 1945 do 1946
Następca	Herschel Johnson
Multimedia w Wikimedia Commons

Edward Reilly Stettinius Jr. (ur. 22 października 1900, zm. 31 października 1949) – amerykański polityk, sekretarz stanu USA za kadencji prezydentów Franklina D. Roosevelta oraz Harry’ego Trumana. Urząd ten sprawował w latach 1944-45.

Stettinius przyszedł na świat w Chicago w stanie Illinois. Był młodszym z dwóch synów i trzecim w kolejności z czworga dzieci Edwarda Reilly i Judith Stettinius. Jego matka pochodziła ze stanu Wirginia. Jej przodkowie przybyli do Ameryki z Anglii. Ojciec Stettiniusa, posiadający korzenie niemieckie, pochodził z Saint Louis w stanie Missouri. Uczestniczył w wielu przedsięwzięciach gospodarczych, był m.in. prezesem spółki produkującej zapałki pod szyldem Diamond Match Company, a także jednym ze wspólników w holdingu finansowym J. P. Morgan & Company, a ponadto urzędnikiem Departamentu Wojny podczas I wojny światowej.

Do roku 1920 Stettinius uczęszczał do Pomfret School. O wyższe wykształcenie starał się na Uniwersytecie w Wirginii, który ukończył w roku 1924 bez stopnia naukowego. 15 maja 1926 Stettinius poślubił Virginię Gordon Wallace, wywodzącą się z zamożnej rodziny z Richmond. W tym samym roku został zastępcą Johna Lee Pratta, wiceprezesa spółki General Motors. W roku 1931 zastąpił Pratta na stanowisku wiceprezesa. W General Motors zajmował się opracowaniem programem zasiłków dla bezrobotnych. Dzięki temu nawiązał kontakt z Franklinem Delano Rooseveltem, dla którego przejściowo pracował w Administracji Narodowej Odnowy (National Recovery Administration). W roku 1934 przeniósł się do koncernu US Steel, gdzie miał zostać jednym z wyższych zarządców. Gdy Roosevelta wybrano na prezydenta USA, Stettinius otrzymał propozycję wstąpienia do rządu w charakterze kierownika Biura Zarządzania Produkcją (Office of Production Management). Dwa lata później został koordynatorem pomocy dla państw alianckich w ramach układu Lend-lease. Stanowisko to utrzymał do roku 1943, gdy objął urząd podsekretarza stanu. W listopadzie 1944 Stettinius przejął od Cordella Hulla obowiązki sekretarza stanu, ze względu na zły stan zdrowia swojego dotychczasowego zwierzchnika.

Stettinius, jako prezes amerykańskiej delegacji na Konferencję Narodów Zjednoczonych w sprawie Organizacji Międzynarodowej, odegrał kluczową rolę w konstruowaniu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Był obecny na ceremonii oficjalnego utworzenia ONZ 26 czerwca 1945. Jako sekretarz stanu, podjął decyzję o zwrocie znalezionej w Finlandii książki kodowej władzom ZSRR.

Po rozszyfrowaniu sporej ich części w ramach projektu Venona, uzyskano później informacje o licznych agentach służb specjalnych ZSRR, zajmujących wysokie pozycje w administracji amerykańskiej. Przyczyny postępowania Stettiniusa w tej kwestii nie zostały wyjaśnione. Wkrótce potem, Stettinius zrezygnował ze stanowiska sekretarza stanu, by objąć posadę pierwszego ambasadora USA przy ONZ. Zrzekł się tej posady w czerwcu 1946 roku, po czym zaciekle krytykował prezydenta Trumana za odmowę wykorzystania ONZ jako narzędzia do rozładowania napięć pomiędzy USA a ZSRR. Na preferowaną w USA opinię, że Zachód uratował świat od niewoli hitlerowskiej, twierdził: Naród amerykański nie powinien zapomnieć, że w 1942 r. był on niedaleko od katastrofy... gdyby Związek Radziecki nie zdołał utrzymać swego frontu, Niemcy zyskałyby możność zagarnięcia Wielkiej Brytanii. Mogłyby one zdobyć także Afrykę, a w tym przypadku potrafiłyby utworzyć przyczółek w Ameryce Łacińskiej^[1].

Przedwcześnie osiwiały, z opaloną twarzą, Stettinius robił na ludziach pozytywne wrażenie swoim wyglądem i życzliwością. Po wycofaniu się z życia politycznego, przez trzy lata pracował jako rektor na uniwersytecie w Wirginii. W rezultacie wieloletniej przyjaźni z Williamem Tubmanem, prezydentem Liberii, uczestniczył w budowaniu organizacji Liberia Company, która dążyła do partnerstwa pomiędzy rządem Liberii a amerykańskimi kapitalistami w celu zgromadzenia funduszy na rozwój tego afrykańskiego państwa. Przez pewien czas pełnił funkcję prezesa tej organizacji. Po przejściu na emeryturę, Stettinius mieszkał w swojej posiadłości w Rapidan River w stanie Wirginia. Zmarł w wyniku zakrzepicy naczyń wieńcowych w domu swojej siostry w Greenwich w stanie Connecticut. Został pochowany w Locust Valley w stanie Nowy Jork.

• "Edward Reilly Stettinius". Dictionary of American Biography, Supplement 4: 1946-1950. American Council of Learned Societies, 1974.
• Fryderyk Zbiniewicz: Armia Radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami 1941-1945. Warszawa: 1988. ISBN 83-11-07489-5.

• Biografia Office of the Historian, Bureau of Public Affairs, Departament Stanu Stanów Zjednoczonych (ang.)