Garlica Murowana – Wikipedia, wolna encyklopedia

Garlica Murowana

wieś
Dwór w Garlicy Murowanej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zielonki
Wysokość	ok. 239–303 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2023)	409[2]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-087[3]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344188
Położenie na mapie gminy Zielonki Garlica Murowana
Położenie na mapie Polski Garlica Murowana
Położenie na mapie województwa małopolskiego Garlica Murowana
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Garlica Murowana
50°08′22″N 19°55′38″E/50,139444 19,927222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Garlica Murowana – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki^[4].

Garlica Murowana położona jest nad potokiem Garliczka (Naramka), lewym dopływem Białuchy^[5]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej obszar ten leży na południowo-wschodnim krańcu Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)^[6]. Obszar wsi w całości położony jest ponadto na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie^[7].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w centralnej części gminy Zielonki, około 8,5 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa^[5][8]. Graniczy z następującymi miejscowościami gminy^[5]:

• Garlicą Duchowną oraz Wolą Zachariaszowską od północy,
• Bibicami od wschodu,
• Zielonkami od południa i południowego zachodu,
• Trojanowicami od zachodu.

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 192,52 ha^[9] Garlica Murowana jest jedną z mniejszych miejscowości gminy Zielonki, zajmującą 3,96% jej obszaru^[5][10][a].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-wschodnim krańcu (w pobliżu ul. Królewskiej) na wysokości około 303 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-zachodnim, w korycie Garliczki, na wysokości około 239 m n.p.m.^[5][8].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

• 1254–1263 – Norbertanki kupiły część Garlicy z folwarkiem za 30 grzywien. (Rajman, 1993);
• 1263 – Panny Zwierzynieckie (Norbertanki) oddały kapitule krakowskiej folwark Garlicy za 33 grzywny. Prawdopodobnie nie przynosił on dochodów. (Rajman, 1993);
• 1274 – kapituła krakowska udziela Zachariaszowi zezwolenia na lokację na prawie niemieckim nowej osady w części swej wsi zwanej Gardlic (Myczkowski, 1980);
• 1350–1351 – w dokumentach występuje Gardlicza Theutonicalis (Myczkowski,1980);
• 1357–1379 – współwłaścicielem wsi Gardlicza Piotr (Myczkowski, 1980);
• 1363 – właścicielem części Garlicy zwanej Garlicza Wyerzinkonis Wierzynek (Krzepela, l9l5);
• 1379–1398 – przy Garlicza Thomkonis występują Piotr, Miczko i Michał – Bracia (Krzepela, 1915);
• 1385–1388 – w dokumentach występuje Miczko lub Mikołaj z Garlicy i Bieganowa (Myczkowski, 1980);
• 1388–1400 – właścicielem Gardlicza Wyerzinkonis Mik (Miczko) i syn jego Janusz i Tomas (Krzepela, 1975);
• 1397–1400 – współwłaścicielem wsi Garlicza Jan (Janus, Hanus,Jaschco,Werzing, Hanus Werzingi lub Wierzynek), syn Miczka Werzing de Garlicz. (Myczkowski, 1980);
• 1399 – przy Gardliczu Wyerzinkonis wymieniany Tom Wierzynek h. Łagoda (Krzepela, 1915);
• 1400 – Jan ,Tomasz i Mik., synowie Mikołaja (Miczka) Wierzynka dokonują podziału dóbr. Garlicę w tym podziale (wraz z częścią Garlicy Duchownej) otrzymuje Jan. (Krzepela, 1915);
• 1413 – w dokumentach występuje Garlicza Maior (późniejsza Murowana). (Myczkowski, 1980);
• 1419 – przy Gardlicza Thomkonis wymieniany Jan r 1447 Helwig i Stan de Gardlicza. h. Prawdzic. (Krzepela, 1915);
• 1425–1447 – właścicielem Gardlicza Thomkonis Piotr, Miczko i Michał (druga generacja o tych samych imionach) (Krzepela, 1915);
• 1429 – Hanus Werzing de Garlicza ma sprawę z Bernardem z części wsi zwanej Gardlicza Petri (Myczkowski, 1980).

Liczba mieszkańców Garlicy Murowanej w okresie ostatnich dwudziestu lat zwiększyła się o około 25%, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2020.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[16].

• Zespół dworski: dwór^[c], lamus, spichlerz, brama wjazdowa, park.

Lamus w Garlicy powstał na początku XVII wieku. Pierwotnie był on budynkiem bramnym drewnianego dworu. Z czasem został przystosowany do pełnienia funkcji lamusa, a bramę zamurowano.
W XIX wieku wzniesiono obok klasycystyczny dwór, dziś już nieistniejący.
W dawnym budynku gospodarczym przebudowanym w latach 90. XX wieku znajduje się obecnie biuro gospodarstwa eksperymentalnego Akademii Rolniczej w Krakowie.

Lamus jest niewielkim, piętrowym budynkiem, na planie kwadratu. Zwieńczony jest dachem namiotowym, krytym dachówką. Na piętro prowadzą zewnętrzne, drewniane schody z galeryjką. Od tyłu lamusa wyraźnie widoczny jest duży, rustykowany portal. Jest on pozostałością po przejeździe. Okna posiadają bardzo skromne, kamienne obramienia renesansowe. Wewnątrz, na parterze i na piętrze, znajdują się dwa pomieszczenia. Dolne (dawna sień) posiada sklepienie kolebkowe, na piętrze strop jest płaski, drewniany.

Dawny dwór z XIX wieku został zniszczony w latach 70. i 80. XX wieku przez ówczesnego właściciela zespołu dworskiego Akademię Rolniczą w Krakowie. Dwór w swej architekturze był bardzo podobny do dworu w Glanowie. Do dworu przylega, klasycystyczna brama wjazdowa z XVIII wieku.

• Krzyż przy drodze powiatowej (Kraków – Michałowice). Krzyż z namalowanym na blasze (prawdopodobnie wyklepanej z miedzi) wizerunkiem Chrystusa jest osłonięty drewnianym daszkiem. Według miejscowej legendy został postawiony na pamiątkę panującej niegdyś zarazy w miejscu grzebania jej ofiar. Z czasem posadzono tam cztery kasztanowce, dla ochrony miejsca pochówku.

20 września 2001, po renowacji w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie, odbyła się uroczystość poświęcenia krzyża przez biskupa Kazimierza Nycza, z udziałem byłego wójta gminy Marka Nawary oraz wiernych.

• Garlica Duchowna

• Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.