Nartnikowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nartnikowate
Gerridae[1]
Leach, 1815
Ilustracja
Nartnik duży (Gerris lacustris).
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

Bilateria

(bez rangi) pierwouste
Nadtyp

wylinkowce

Typ

stawonogi

Podtyp

sześcionogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

Neoptera

Nadrząd

Paraneoptera

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

pluskwiaki półwodne

Nadrodzina

Gerroidea

Rodzina

nartnikowate

Nartnikowate (Gerridae) – rodzina pluskwiaków (Hemiptera) z podrzędu różnoskrzydłych (Heteroptera) i infrarzędu pluskwiaków półwodnych (Gerromorpha, syn. Amphibicorisae).

Wygląd

[edytuj | edytuj kod]

Jej przedstawiciele osiągają 2–35 mm długości ciała, którego kształt jest silnie wydłużony, rzadziej krępy lub wrzecionowaty. Ich głowa jest krótka, o dużych oczach i pozbawiona przyoczek. Czułki i kłujka 4-członowe, długie. Przedplecze długie, z przodu lekko przewężone, z tyłu zakrywające tarczkę trójkątną płytką. Półpokrywy wyposażone w kilka żyłek formujących 3 do 4 komórek. Przednie odnóża znacznie oddalone od środkowych ku przodowi tułowia, służą do chwytania zdobyczy. Odnóża środkowe i tylne położone blisko siebie, silnie wydłużone, służą do poruszania po powierzchni wody, przy czym środkowe są źródłem napędu, a tylne pełnią rolę steru. Stopy dwuczłonowe. Gruczoł zapachowy zapiersia zazwyczaj bez kanałów bocznych. Boczna i spodnia strona ciała srebrzyście omszona[2] gęstymi, srebrzystymi włoskami[3], natłuszczanymi przez specjalną wydzielinę. Między tym owłosieniem gromadzą się pęcherzyki powietrza, wykorzystywane przez nartniki do oddychania w zanurzeniu. Wszystkie nartnikowate są wtórnie przystosowane do życia na powierzchni wody[4].

W obrębie rodziny występuje wewnątrzgatunkowy pterygopolimorfizm, spowodowany czynnikami genetycznymi i środowiskowymi, w którym wyróżnia się cztery morfotypy: makropteryczny (skrzydła w pełni rozwinięte), brachypteryczny (o skrzydłach skróconych, ale maksymalnie do połowy normalnej długości), mikropteryczny (skrzydła skrócone o więcej, niż połowa normalnej długości) oraz bezskrzydły – apteryczny[5].

Rozprzestrzenienie i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Pluskwiaki te występują na wszystkich kontynentach, a przedstawiciele Halobatinae także z dala od lądów, na otwartych oceanach. W Polsce odnotowano 12 gatunków[2]. Nartnikowate żyją na powierzchni wody, wchodząc w skład pleustonu. Są drapieżnikami, odżywiającymi się owadami spadłymi na powierzchnię wody[2]. Zwykle poruszają się z prędkością 1 m/s lub szybciej[6]. Zamieszkują wody stojące i wolno płynące[4]. Wykorzystują napięcie powierzchniowe wody do utrzymania się na jej powierzchni.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Opisano dotąd około 1 700 gatunków nartnikowatych[7], zgrupowanych w 9 podrodzinach[8]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Gerridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Tadeusz Jaczewski, Aleksander Wróblewski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnioskrzydłe – Heteroptera z. 4. Hebridae, Mesoveliidae, Hydrometridae, Veliidae i nartniki – Gerridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
  3. Leksykon zwierząt – Owady. Henryk Garbarczyk (red. nauk.). Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 146. ISBN 83-7311-855-1.
  4. a b Henryk Sandner: Owady. Warszawa: PWN, 1990, s. 353-354. ISBN 83-01-08369-7.
  5. Michał Grabowski, Radomir Jaskuła, Krzysztof Pabis: Ilustrowana encyklopedia owadów i pajęczaków Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 107. ISBN 978-83-7705-163-4.
  6. Andersen, Nils Moller. The marine insect Halobates (Heteroptera: Gerridae): Biology, Adaptations, Distribution and Phylogeny. „Oceanography and Marine Biology: An Annual Review”. 42, s. 119–180, 2004. DOI: 10.1201/9780203507810.ch5. (ang.). 
  7. J. B. Lancaster, R. Briers: Aquatic insects: challenges to populations. CABI, 2008, s. 23, 270, 284.
  8. Gerridae. BioLib.cz. [dostęp 2014-03-16]. (ang. • cz.).