French
DeutschGorączka krwotoczna Ebola – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Pielęgniarki stojące przy chorej na gorączkę krwotoczną Ebola. Był to trzeci znany przypadek choroby. Pacjentka była leczona i zmarła w 1976 w Ngaliema Hospital w Kinszasie | |
| Leczenie | tak |
|---|---|
| Śmiertelność | do 90% |
| Czynnik chorobotwórczy | |
| Nazwa | |
| Epidemiologia | |
| Droga szerzenia | bezpośredni kontakt z wydzielinami i wydalinami chorego |
| Występowanie | Afryka |
| Prawo | |
| Podlega zgłoszeniu WHO | tak |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
| DiseasesDB | |
| MedlinePlus | |
| MeSH | |
Gorączka krwotoczna Ebola[1], choroba wywołana przez wirus Ebola[2][3], EHF (od ang. Ebola hemorrhagic fever), EVD (od ang. Ebola virus disease) – ciężka, często śmiertelna choroba zakaźna wywołana przez wirus Ebola[4][5][6][7][8][9]. Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych jest zaliczana do kategorii trzyznakowej A98: „Inne wirusowe gorączki krwotoczne niesklasyfikowane gdzie indziej”[2][3].
Objawy choroby pojawiają się od dwóch dni do trzech tygodni od zakażenia wirusem[4][5][6][7][8][9], najczęściej okres inkubacji choroby wynosi od 8 do 10 dni[6]. Choroba zaczyna się od gorączki (ponad 38,5 °C), bólu głowy, mięśni i gardła oraz znacznego osłabienia[4][5][7][8][9]. W następnym etapie choroby występują wymioty, biegunka, wysypka, zaburzenia czynności nerek i wątroby, a w części przypadków krwawienia[4][5][7][9] zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne.
Epidemia choroby rozpoczyna się od osób, które miały kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi zakażonych zwierząt, takich jak małpy czy owocożerne nietoperze[5][6][7][8]. Uważa się, że naturalnym rezerwuarem zarazków są owocożerne nietoperze, jednak pomimo intensywnych badań nie zostało to potwierdzone[5][6][7][8]. Następnie wiriony mogą być przenoszone pomiędzy ludźmi poprzez bezpośredni kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi chorych oraz zmarłych na tę chorobę osób[4][5][6][7][8][9], a także poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami skażonymi przez ich krew i inne płyny ustrojowe[5][6][7]. Osoby, które przebyły chorobę, mogą przekazywać wirusa poprzez niezabezpieczone kontakty seksualne przez 7 tygodni od wyzdrowienia[4][5][7].
Zaliczana jest do wirusowych gorączek krwotocznych. Tym samym w Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2023 r. poz. 1284), osoby chore na gorączkę krwotoczną Ebola podlegają obowiązkowej hospitalizacji, a osoby zdrowe, które pozostawały w styczności z chorymi na tę chorobę, podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu przez okres nie dłuższy niż 21 dni (art. 34 i 35 ustawy).
Największą do tej pory epidemią tej choroby zarówno pod względem liczby zachorowań, jak i liczby przypadków śmiertelnych, była epidemia gorączki krwotocznej Ebola w Afryce Zachodniej[10][11][12].
Etiologia
[edytuj | edytuj kod]
Czynnikiem etiologicznym gorączki krwotocznej są wirusy należące do rodzaju Ebolavirus wirusów RNA z rodziny Filoviridae. Choroba wywoływana jest u ludzi przez wirusy należące do czterech z pięciu znanych gatunków rodzaju Ebolavirus – Zaire ebolavirus, Bundibugyo ebolavirus, Sudan ebolavirus, Taï Forest ebolavirus. Pierwszy z nich jest gatunkiem typowym całego rodzaju. Pierwsze trzy wywoływały epidemie gorączki krwotocznej Ebola, czwarty jest znany z jednego przypadku zachorowania. Gatunek Reston ebolavirus wywołuje gorączkę krwotoczną u małp. Wirusy poszczególnych gatunków są nazywane odpowiednio: wirus Ebola (ang. Ebola virus, EBOV), wirus Bundibugyo (ang. Bundibugyo virus, BDBV), wirus Sudan (ang. Sudan virus, SUDV), wirus Taï Forest (ang. Taï Forest virus, TAFV) i wirus Reston (ang. Reston virus, RESTV). Nazwa „wirus Ebola” jest używana potocznie dla określenia wszystkich wirusów rodzaju Ebolavirus.
Historia epidemii
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze przypadki choroby opisano w roku 1976 w Zairze, w okolicach Yambuku nad rzeką Ebola. Choroba, którą wywołał szczep Zaire, cechowała się bardzo wysoką śmiertelnością – spośród 318 chorych 280 (88%) zmarło.
W tym samym roku w Sudanie, w rejonie Nzara i Maridi, stwierdzono 284 zachorowania wywołane biotypem ebola-sudan (śmiertelność – 53%). W obu epidemiach odnotowano dużą liczbę zakażeń szpitalnych wśród personelu medycznego.
W 1976 zanotowano jeszcze jedno, zakończone wyzdrowieniem, zakażenie laboratoryjne wywołane biotypem ebola-sudan w Wielkiej Brytanii, a rok później pojedyncze ognisko w Zairze (zgon, wirus Zaire).
W 1979 podtyp Sudan wywołał kolejną epidemię w Nzara. Na 34 (33 według danych WHO) chore osoby, 22 zmarły (65%).
W latach 1989–1990 w Stanach Zjednoczonych i na Filipinach, a w 1992 we Włoszech, przeciwciała przeciwko wirusowi Ebola wykrywano u ludzi mających kontakt z makakami jawajskimi pochodzącymi z Filipin. Niegroźny dla ludzi szczep wyizolowany w Reston (Wirginia) nazwano Ebola-reston.
W 1994 epidemia spowodowana biotypem Ebola-zaire wystąpiła w kopalniach złota położonych w lasach deszczowych na terenie Gabonu. Spośród 52 osób, które zachorowały, 31 (60%) umarło.
W tym samym roku choroba wystąpiła u osoby przeprowadzającej autopsję u dzikiego szympansa z Wybrzeża Kości Słoniowej – podtyp nazwano Côte d’Ivoire.
W 1995 do kolejnej dużej epidemii doszło w pobliżu Kikwit w Zairze. Dochodzenie epidemiologiczne pozwoliło ustalić, że przypadkiem pierwotnym był pacjent, który pracował w lesie w pobliżu miasta. Zanotowano 315 zachorowań spowodowanych Ebola-zaire, 250 śmiertelnych (81%).
Rok później choroba dwukrotnie pojawiała się w Gabonie. W wyniku infekcji wirusem ze szczepu Ebola-zaire w okolicach miejscowości Mayibout (prowincja Woleu-Ntem) i Booué (prowincja Ogowe-Ivindo) zmarło 66 spośród 97 chorujących osób. W obu przypadkach ogniska pierwotne powstały prawdopodobnie przez kontakt z chorymi szympansami. Wirus Ebola został też zawleczony do Republiki Południowej Afryki, gdzie zachorował lekarz zajmujący się chorymi w Gabonie oraz pielęgniarka, która się nim zajmowała w Johannesburgu. Kobieta zmarła.
W roku 1996 ponownie wykrywano także przypadki wystąpienia wirusa szczepu Reston w Stanach Zjednoczonych i na Filipinach.
Lata 2000-2003 to kolejne epidemie w Afryce Środkowej. W Ugandzie, w największej notowanej w historii epidemii, wirus podtypu Sudan spowodował 425 zachorowań, w tym 224 zakończone zgonem. Choroba wystąpiła w dystryktach Gulu, Masindi i Mbarara. Następne przypadki gorączki krwotocznej stwierdzano na granicy Gabonu i Kongo oraz w dystryktach Kellé i Mbomo (Kongo, departament Cuvette-Ouest), a czynnikiem etiologicznym był wirus Ebola-zaire. W sumie, podczas czterech epidemii zakażeniu uległo 300 osób, z czego 253 zmarły (84%).
W południowym Sudanie (region Yambio) Ebola-Sudan wywołał w 2004 zachorowania u 17 osób. 7 pacjentów dotkniętych gorączką Ebola zmarło.
W 2005 12 przypadków (9 śmiertelnych) opisano w Etoumbi i Mbomo (departament Cuvette-Ouest)[13].
We wrześniu 2007 potwierdzono wystąpienie choroby w prowincji Kasai Zachodnie w Demokratycznej Republice Konga. Sytuację epidemiologiczną komplikował fakt jednoczesnego występowania dyzenterii i duru brzusznego. Na dzień 3 października 2007 potwierdzono laboratoryjnie 25 przypadków zakażeń wirusem Ebola[13].
30 listopada 2007 potwierdzono wybuch epidemii w dystrykcie Bundibugyo w zachodniej Ugandzie. Na dzień 7 grudnia 2007 opisuje się 93 podejrzenia choroby, w tym 22 przypadki śmiertelne. Laboratoryjnie potwierdzono u 9 osób występowanie nowej odmiany wirusa[13].
W grudniu 2013 prawdopodobnie miał miejsce pierwszy przypadek zachorowania na gorączkę krwotoczną Ebola w Afryce Zachodniej (w Gwinei)[14][15], który zapoczątkował największą jak do tej pory epidemię tej choroby[16]. 23 marca 2014 rząd Gwinei poinformował oficjalnie Światową Organizację Zdrowia o wybuchu epidemii gorączki krwotocznej Ebola w czterech południowo-wschodnich prefekturach kraju[17]. Epidemia rozprzestrzeniła się na sąsiednie kraje: Liberię i Sierra Leone), pojedyncze przypadki zachorowań odnotowano też w Mali, Nigerii, Senegalu, Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii[16]. Do 4 stycznia 2015 włącznie odnotowano 20 567 zachorowań, z których 13 224 zostało potwierdzonych laboratoryjnie[16]. 8235 chorych zmarło[16].
Objawy i przebieg
[edytuj | edytuj kod]Większość przypadków kończy się śmiercią z wykrwawienia. Naturalnym rezerwuarem są prawdopodobnie owocożerne nietoperze. Najczęściej występuje w krajach tropikalnych. Zarażenie następuje po bezpośrednim kontakcie z chorym, chociaż choroba może także przenosić się innymi drogami. Okres choroby trwa do ok. 2 tygodni (najszybszy przypadek śmierci nastąpił po 4 dniach), przy czym śmiertelność waha się w granicach 60 – 90%.
Pierwsze objawy gorączki krwotocznej przypominają objawy grypy – wysoka temperatura, bóle mięśni, biegunka. W miarę postępu choroby pojawiają się wymioty, bóle brzucha, klatki piersiowej oraz głowy, a także wysypka. W szczytowej fazie choroby może dojść do obfitych krwawień z jam ciała oraz krwotoków wewnętrznych. Niejednokrotnie chory może nawet w tym czasie tracić przytomność i kontakt z otoczeniem, a nawet doznawać zaburzeń psychicznych.
Jedyny znany szczep, który przenosi się drogą powietrzną – Ebola reston – nie jest szkodliwy dla człowieka.
Profilaktyka
[edytuj | edytuj kod]Profilaktyka opiera się na ograniczeniu ryzyka przenoszenia zarazków od zakażonych zwierząt poprzez stosowanie rękawic i innych środków ochronnych[5]. W przypadku wykrycia u zwierząt choroby powinny być one zabijane, a ich ciała usuwane z zachowaniem szczególnych środków ostrożności[5]. Produkty zwierzęce (w tym mięso) powinny być gotowane przed spożyciem[5]. Należy unikać kontaktu z krwią i innymi płynami ustrojowymi osób chorych, powinny być one izolowane przez okres choroby[5][6][7][8]. Podczas opieki nad chorymi należy stosować rękawice i inną odzież ochronną[5][6][7][8]. Wirus Ebola szybko ginie na suchych powierzchniach, a także w wyniku działania mydła, wybielacza, światła słonecznego i suszenia[4]. Wirus Ebola nie jest przenoszony przez komary[4].
Rozpoznanie
[edytuj | edytuj kod]W Europie podstawami do podejrzenia gorączki krwotocznej Ebola są: gorączka ponad 38,5 °C, przebywanie w ciągu ostatnich 3 tygodni na obszarach, na których wystąpiły ostatnio przypadki tej choroby oraz kontakt z płynami ustrojowymi chorych lub zmarłych na tę chorobę ludzi lub zwierząt (w tym zjedzenie mięsa chorych zwierząt)[8]. Dla potwierdzenia diagnozy należy wykluczyć inne choroby mające podobne objawy: malarię, dur brzuszny, riketsjozy oraz inne wirusowe gorączki krwotoczne[5][8]. Ostateczne potwierdzenie diagnozy następuje w wyniku badań laboratoryjnych za pomocą kilku testów: testu immunoenzymatycznego (ELISA), testów wykrywających przeciwciała (IgM i IgG), łańcuchowej reakcji polimerazy z odwrotną transkrypcją, mikroskopii elektronowej, izolacji wirusa przy zastosowaniu hodowli komórkowej[5][6][8]. Pobrane próbki mają najwyższy poziom zagrożenia biologicznego; testy powinny być prowadzone z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, przez wyspecjalizowane laboratoria[5][8][9].
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]W grudniu 2016 r. badanie wykazało, że szczepionka rVSV-ZEBOV ma 70-100% skuteczności przeciwko wirusowi Ebola, co czyni ją pierwszą potwierdzoną szczepionką przeciwko tej chorobie[18][19]. Szczepionka rVSV-ZEBOV (Recombinant vesicular stomatitis virus–Zaire Ebola virus) jest szczepionką rekombinowaną, zdolną do replikacji[20]. Składa się z wirusa pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej (VSV), który został genetycznie zaprojektowany do ekspresji glikoproteiny z wirusa Zairera, aby wywołać neutralizującą odpowiedź odpornościową na wirusa Ebola. Została stworzona przez naukowców z Narodowego Laboratorium Mikrobiologii w Winnipeg w Kanadzie, które jest częścią Public Health Agency of Canada (PHAC)[21]. Firma PHAC wydała licencję na małą firmę, NewLink Genetics, która rozpoczęła opracowywanie szczepionki; NewLink przekierowało licencję na Merck w 2014 r[22]. Od grudnia 2016 r. nie jest dostępna do celów komercyjnych[23].
Uważa się, że początek skuteczności występuje w ciągu pięciu dni[24]. Jak długo występują korzyści, nie wiadomo[25].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Główny Inspektor Sanitarny: Komunikat w sprawie epidemii gorączki krwotocznej Ebola w Gwinei i krajach sąsiadujących. gis.gov.pl, 2014-04-04. [dostęp 2014-07-04].
- ↑ a b Światowa Organizacja Zdrowia: ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Wyd. 2008. T. I: Lista Tabelaryczna. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, 2012, s. 103.
- ↑ a b Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. opublikowany = Główny Urząd Statystyczny. Serwer Klasyfikacji. [dostęp 2015-03-28].
- ↑ a b c d e f g h Gorączka krwotoczna Ebola – informacje dla podróżnych. [w:] Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Ebola virus disease Fact sheet N°103. [w:] World Health Organization [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ebola Hemorrgagic Fever. [w:] Centers for Disease Control and Prevention [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Ebola. General information. [w:] Public Health England [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Übersicht Ebola-Fieber / Marburg-Fieber. [w:] Robert Koch-Institut [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-14)]. (niem.).
- ↑ a b c d e f Fièvre hémorragique virale (FHV) à virus Ebola. [w:] Institut de veille sanitaire [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (fr.).
- ↑ Chronology of Ebola Hemorrhagic Fever Outbreaks. Centers for Disease Control and Prevention, 24 czerwca 2014. [dostęp 2014-06-25]. (ang.).
- ↑ Stories From the Front Lines of the Ebola Outbreak – ABC News [online], abcnews.go.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ Ebola: What It Will Take to Contain the Worst Outbreak in History | Time [online], time.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ a b c WHO: Ebola haemorrhagic fever EPR
- ↑ Denise Grady, Sheri Fink: Tracing Ebola’s Breakout to an African 2-Year-Old. [w:] The New York Times [on-line]. 2014-08-09. [dostęp 2014-08-21]. (ang.).
- ↑ Sylvain Baize, Delphine Pannetier, Lisa Oestereich, Toni Rieger i inni. Emergence of Zaire Ebola Virus Disease in Guinea — Preliminary Report. „New England Journal of Medicine”, 16 kwietnia 2014. [dostęp 2014-08-21]. (ang.).
- ↑ a b c d WHO: Ebola Response Roadmap. Situation Report. 7 January 2015. World Health Organization, 2015-01-07. [dostęp 2015-01-10]. (ang.).
- ↑ Ebola virus disease in Guinea. World Health Organization. Regional Office for Africa, 2014-03-23. [dostęp 2014-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-24)]. (ang.).
- ↑ Ana Maria Henao-Restrepo i inni, Efficacy and effectiveness of an rVSV-vectored vaccine in preventing Ebola virus disease: final results from the Guinea ring vaccination, open-label, cluster-randomised trial (Ebola Ça Suffit!), „The Lancet”, 389 (10068), 2017, s. 505–518, DOI: 10.1016/S0140-6736(16)32621-6, ISSN 0140-6736, PMID: 28017403 28017403, 28017403, PMCID: PMC5364328 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
- ↑ Joshua Berlinger CNN, Ebola vaccine gives 100% protection, study finds [online], CNN [dostęp 2017-05-04].
- ↑ Andrea Marzi i inni, Vesicular Stomatitis Virus–Based Ebola Vaccines With Improved Cross-Protective Efficacy, „The Journal of Infectious Diseases”, 204 (suppl_3), 2011, S1066–S1074, DOI: 10.1093/infdis/jir348, ISSN 0022-1899, PMID: 21987743, PMCID: PMC3203393 [dostęp 2017-05-04].
- ↑ Denise Grady, Ebola Vaccine, Ready for Test, Sat on the Shelf, „The New York Times”, 23 października 2014, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-05-04].
- ↑ Merck & Co. Licenses NewLink's Ebola Vaccine Candidate | GEN Genetic Engineering & Biotechnology News – Biotech from Bench to Business | GEN [online] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-18].
- ↑ Ebola vaccine highly effective in final trial results, „CIDRAP” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
- ↑ First Ebola Vaccine Likely To Stop The Next Outbreak, „NPR.org” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
- ↑ Thomas W. Geisbert, First Ebola virus vaccine to protect human beings?, „The Lancet”, 389 (10068), 2017, s. 479–480, DOI: 10.1016/S0140-6736(16)32618-6, ISSN 0140-6736, PMID: 28017402 28017402, 28017402 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Acha, P. N.; Szyfres, B.: Zoonoses and Communicable Diseases Common to Man and Animals. ISBN 92-75-31992-8. (PDF)
- World Health Organization: Ebola haemorrhagic fever
