French
DeutschJęzyk moken – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | 4 tys. (2007, Mjanma) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | mwt | ||
| IETF | mwt | ||
| Glottolog | moke1241, moke1242 | ||
| Ethnologue | mwt | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język moken (a. mawken), także salon (a. salong, selong, selung)[1][2] – język austronezyjski używany w Archipelagu Mergui u wybrzeży Birmy oraz na niektórych wyspach Tajlandii, wśród grupy etnicznej Moken[3]. Według danych szacunkowych z 2007 roku posługuje się nim 4 tys. mieszkańców Birmy[1].
Dzieli się na szereg dialektów: jait, lebi, niawi i dung, przy czym najlepiej opisany z nich to dung. Dodatkowe dwa dialekty – kɔ̀ʔ surin (jadiak północny) i rawai (jadiak południowy) – są właściwe dla wysp na terytorium Tajlandii. W Tajlandii jego użytkownicy zamieszkują wyspy niedaleko Ranong, Kɔ̀ʔ Surin w pobliżu terytorium Birmy oraz południowy fragment wyspy Phuket (gdzie używany jest też język urak lawoi’)[3].
Nie jest dobrze wzajemnie zrozumiały z blisko spokrewnionym językiem moklen, używanym wyłącznie w kontynentalnej Tajlandii i na przyległych wyspach[4]. Czasem moklen jest rozpatrywany jako jeden z dialektów moken[5][6][7]. Stosunek moken i moklen do języków malajskich i czamskich pozostaje niejasny. Przypuszczalnie tworzą z nimi wspólną grupę[8]. O ile leksyka moken i moklen ma w przeważającej mierze pochodzenie malajsko-polinezyjskie, to ich fonologia upodobniła się do wzorców arealnych kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej[9].
Wśród Mokenów w użyciu są także inne języki, takie jak birmański i tajski[1][5]. Bywa spotykana również znajomość języka malajskiego lub urak lawoi’. Wraz z zanikiem tradycji podróży i kontaktów międzygrupowych, związanych z nomadycznym trybem życia Mokenów, odnotowano spadek poziomu wielojęzyczności[10]. W moken zaznaczyły się wpływy birmańskie i tajskie[11]. Jest zagrożony wymarciem, do czego przyczyniają się zmiany w stylu życia[2][5].
Jest zapisywany pismem birmańskim[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Moken, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-29] (ang.).
- ↑ a b Moken. Endangered Languages Project. [dostęp 2024-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-10)]. (ang.).
- ↑ a b Larish 2005 ↓, s. 513.
- ↑ Larish 2005 ↓, s. 513–514.
- ↑ a b c Bradley 2007 ↓, s. 404.
- ↑ Leonard Y. Andaya, Leaves of the Same Tree: Trade and Ethnicity in the Straits of Melaka, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 2008, s. 175, DOI: 10.21313/hawaii/9780824831899.001.0001, ISBN 978-0-8248-3189-9, ISBN 978-0-8248-6940-3, OCLC 259735384, JSTOR: j.ctt6wqx14 (ang.).
- ↑ Naw Say Bay 1995 ↓, s. 194–195.
- ↑ Adelaar 2005 ↓, s. 20.
- ↑ Sidwell 2024 ↓, s. 272.
- ↑ Narumon Arunotai, Supin Wongbusarakum, Derek Elias, Bridging the Gap between the Rights and Needs of Indigenous Communities and the Management of Protected Areas : Case Studies from Thailand : Surin Islands National Marine Park and the Moken, Tarutao National Marine Park and the Urak Lawoi, Bangkok: UNESCO Asia and Pacific Regional Bureau for Education, 2007 (Coastal region and small island papers 22), s. 13, ISBN 92-9223-116-2, OCLC 299154043 [dostęp 2024-08-10] (ang.).
- ↑ Adelaar 2005 ↓, s. 32.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- K. Alexander Adelaar: The Austronesian languages of Asia and Madagascar: A historical perspective. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 1–42. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).
- David Bradley: East and Southeast Asia. W: Christopher Moseley (red.): Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 349–422. DOI: 10.4324/9780203645659. ISBN 978-0-7007-1197-0. OCLC 47983733. (ang.).
- Michael D. Larish: Moken and Moklen. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 513–533. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).
- Naw Say Bay: The phonology of the Dung dialect of Moken. W: David Bradley (red.): Papers in Southeast Asian Linguistics No. 13: Studies in Burmese Languages. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1995, s. 193–205, seria: Pacific Linguistics A-83. DOI: 10.15144/PL-A83.193. ISBN 0-85883-427-8. OCLC 34750826. (ang.).
- Paul Sidwell: Language contact in Mainland Southeast Asia: Historical impacts on Malayo-Polynesian languages. W: K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.): The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia. Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 263–277. DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0020. ISBN 978-0-19-253426-2. ISBN 978-0-19-880735-3. OCLC 1449546728. (ang.).