Języki austronezyjskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Języki austronezyjskie

Obszar	wyspy Oceanii, Azja Południowo-Wschodnia, Madagaskar
Użytkownicy	ludy austronezyjskie
Liczba mówiących	ok. 350 mln
Kody rodziny językowej
ISO 639-5	map
Glottolog	aust1307
Występowanie
Zasięg geograficzny języków austronezyjskich
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.

Języki austronezyjskie – rodzina języków, którymi posługuje się ok. 350 mln rdzennych mieszkańców wysp Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej, Tajwanu oraz Madagaskaru^[1]. Języki austronezyjskie używane są na Madagaskarze, w Malezji, Singapurze i Timorze Wschodnim oraz na Filipinach; ich zasięg geograficzny obejmuje też większą część Indonezji (na Nowej Gwinei oraz na wyspach Halmahera, Timor, Alor i Pantar występują liczne języki papuaskie) oraz niektóre regiony Wietnamu, Kambodży i Tajwanu. Przedstawicielami rodziny austronezyjskiej posługują się także mieszkańcy obszarów przybrzeżnych Papui-Nowej Gwinei oraz ludy Nowej Brytanii i Nowej Irlandii. Języki austronezyjskie rozprzestrzenione są również w innych regionach Melanezji (od Wysp Salomona i Vanuatu aż po Nową Kaledonię i Fidżi) oraz w całej Polinezji i Mikronezji^[2].

Do najbardziej istotnych (pod względem liczby użytkowników) języków austronezyjskich należą: malajski (indonezyjski i malezyjski), jawajski, tagalski (filipiński)^[3] i malgaski^[4]. Rodzina austronezyjska szacunkowo obejmuje ponad 1250 języków^[5] i jest drugą rodziną językową pod względem liczebności języków (po nigero-kongijskiej)^[6]. Ma najbardziej rozległy zasięg geograficzny spośród rodzin językowych świata (poza indoeuropejską)^[7][8]. Języki wschodniej Indonezji, Papui-Nowej Gwinei i Timoru Wschodniego nienależące do rodziny austronezyjskiej określa się mianem papuaskich (nieaustronezyjskich)^[9].

Dawniej rodzinę austronezyjską określano mianem malajsko-polinezyjskiej, wskazując na najdalszych poznanych jej przedstawicieli, tj. język malajski na zachodzie oraz języki polinezyjskie na wschodzie. Później stwierdzono pokrewieństwo przynależących do niej języków z językami tajwańskimi. Termin „austronezyjski” został wprowadzony w 1899 r. przez Wilhelma Schmidta i zdołał się zadomowić w terminologii językoznawczej. Współcześnie pod pojęciem języków malajsko-polinezyjskich rozumie się raczej największą gałąź rodziny austronezyjskiej^[10].

Zrekonstruowano słownictwo praaustronezyjskie^[11].

Według serwisu Ethnologue rodzina języków austronezyjskich dzieli się na następujące grupy^[5]:

• atajalskie
• bunuńskie
• wschodniotajwańskie (wschodnioformozańskie)

centralne

północne

południowo-zachodnie

• północno-zachodniotajwańskie (północno-zachodnioformozańskie)
• paiwańskie
• puyuma
• rukai
• tsou
• języki Zachodnich Równin (Western Plains)
• języki malajsko-polinezyjskie.

Języki należące do wszystkich powyższych grup, z wyjątkiem malajsko-polinezyjskich, używane są jedynie na Tajwanie. Z tego względu często określa się je zbiorczą nazwą „języki tajwańskie”, chociaż są one między sobą bardziej zróżnicowane, niż ponad tysiąc języków należących do grupy malajsko-polinezyjskiej, używanych na ogromnych obszarach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego. To większe zróżnicowanie wśród języków tajwańskich niż pomiędzy resztą języków austronezyjskich sugeruje pochodzenie całej rodziny języków właśnie z Tajwanu.

Tabelka porównująca 12 popularnych słów 14 języków austronezyjskich (11 z Filipin, 2 z Indonezji, 1 z Hawajów).

• języki austroazjatyckie

• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Austronesian languages of Asia and Madagascar: a historical perspective, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, Nikolaus P.N.P. Himmelmann (red.), The Austronesian languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 1–42, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-203-82112-1, ISBN 0-7007-1286-0, OCLC 53814161  (ang.).
• RobertR. Blust RobertR., The Austronesian languages, wyd. popr., Canberra: Asia-Pacific Linguistics, School of Culture, History and Language, College of Asia and the Pacific, The Australian National University, 2013 (Asia-Pacific Linguistics 008), ISBN 978-1-922185-07-5, OCLC 851066712 [dostęp 2023-09-28]  (ang.).
• JozefJ. Genzor JozefJ., Jazyky sveta: história a súčasnosť, Bratislava: Lingea, 2015, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358  (słow.).
• SzymonS. Huptyś SzymonS., Języki antypodów. Współczesny stan badań nad językami papuaskimi i austronezyjskimi, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014, ISBN 978-83-233-3778-2, OCLC 898263549 [dostęp 2024-04-24] . Brak numerów stron w książce
• Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).
• TadeuszT. Szczerbowski TadeuszT., Kiriwina: język Wysp Trobrianda, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2002, ISBN 83-7271-165-8 , (listy zrekonstruowanego słownictwa praaustronezyjskiego oraz praoceanicznego).
• Darrell T.D.T. Tryon Darrell T.D.T., The Austronesian languages, [w:] Darrell T.D.T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 5–44, DOI: 10.1515/9783110884012.1.5, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232  (ang.).
• FayF. Wouk FayF., MalcolmM. Ross MalcolmM. (red.), The history and typology of western Austronesian voice systems, Australian National University, 2002 . Brak numerów stron w książce
• EwaE. Zajdler EwaE., Niechińskie języki Tajwanu, Warszawa: Dialog, 2000, ISBN 83-88238-44-2 . Brak numerów stron w książce

• The Language Gulper (ang.)