French
DeutschJaskinia Lodowa w Ciemniaku – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Plan jaskini | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel | |
| Długość | 390 m |
| Głębokość | 11 m |
| Deniwelacja | 42 m |
| Wysokość otworów | 1695 (1715) m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny | 200 m |
| Ekspozycja otworów | ku NW |
| Data odkrycia | znana od dawna |
| Ochrona i dostępność | nieudostępniona turystycznie |
| Kod | (nr inwentarzowy PIG) T.F-10.01 |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°14′02″N 19°53′33″E/49,233889 19,892500 | |
Jaskinia Lodowa w Ciemniaku (Dziura Lodowa, Grota Lodowa, Grota Lodowa w Czerwonych Wierchach, Grota Lodowa w Kamiennem, Lodowa jaskinia pod Czerwonym Wierchem, Lodowa w Kamiennem pod Ciemniakiem) – jedna z większych jaskiń lodowych w Polsce, położona w masywie Ciemniaka. Wejście do niej znajduje się w górnej części Wąwozu Kraków, w kotle Zadnie Kamienne, na wysokości 1695[1] (1715[2]) m n.p.m. Długość jaskini wynosi 390 metrów (w tym 30 metrów szacowanych), a jej deniwelacja 42 metry[2][1][3] (w świetle najnowszych pomiarów długość jaskini wynosi 394 m a deniwelacja 44 m[4])
Opis jaskini
[edytuj | edytuj kod]Wejście do jaskini stanowi wysoki na 1,7 m otwór o trójkątnym kształcie (jest on widoczny dopiero z bliska, co powodowało problemy z jego odnalezieniem przez pierwszych turystów i grotołazów), prowadzący do Koziej Koleby[a]. Już po kilkunastu metrach dno przegradza wysoki na 1,5 do 4 m próg lodowy (wysokość zmienna w ciągu roku). Komora znajdująca się za nim została nazwana Ślizgawką[b], a grubość lodu w tym miejscu dochodziła do około 5 metrów. Dalszy ciąg jaskini to Wielki Korytarz (od którego we wstępnej części odgałęzia się boczny, pozbawiony lodu i zakończony zawaliskiem Nowy Korytarz), kończący się Kominem Tadeusza. W końcowych partiach tego piętra jaskini, przy niskim stanie zalodzenia otwiera się ciasne przejście do dwóch, niżej położonych Sal Lodowych. Z ostatniej wznosi się Wielki Komin. W jego górnej części znajdują się wloty czterech korytarzy: Dziupli, Ssaka, Matecznika oraz Meandra Geografów prowadzącego do niewielkiej Salki Ro-Ro.
Ilość lodu w jaskini na przestrzeni lat spada, natomiast w ciągu roku silnie się waha, osiągając swoje minimum jesienią. Objętość lodu w jaskini w latach 60. wynosiła około 1500 m³[5]. Szacuje się, że od 1922 roku do początku XXI w Jaskini Lodowej w Ciemniaku wieku wytopiło się 2250 m³ lodu[6]. Jaskinia ma mikroklimat chłodny dynamiczny, a procesy prowadzące do powstawania i utrzymywania się w niej lodu są skomplikowane i teorie je wyjaśniające wielokrotnie zmieniały się na przestrzeni lat.
Historia poznania
[edytuj | edytuj kod]Jaskinia była znana od dawna góralom nazywających ją „Lodowcem”. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1883 r. od Gotfryda Ossowskiego[c]. Pierwszym znanym turystą, który ją zwiedził, był Jan Gwalbert Pawlikowski (z przewodnikiem Maciejem Sieczką) w roku 1885. W tym okresie w jaskini miał zginąć Hieronim Kiwajłło, dziadek Dionizego Kiwajłły[d]. W 1922 r. otwór jaskini został ponownie odnaleziony przez braci Tadeusza i Stefana Zwolińskich, zbadali oni i opisali jej górne piętro. W październiku 1950 roku odkryto[e] jej dolne komory i częściowo poznano Wielki Komin. Najwyższe partie jaskini odkryli w latach 1990–1991 grotołazi poznańscy[4].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwa pochodzi od zimujących tu kozic.
- ↑ Stefan Zwoliński pisze o „dnie pokrytym nieskazitelnie gładką taflą lodową” – stąd nazwa.
- ↑ Wzmianka ukazała się w „Zbiorze Wiadomości do Antropologii Krajowej Akademii Umiejętności 7” s. 66-88.
- ↑ Zaraz na drugi dzień po przyjeździe (...) udał się samotnie do Jaskini Lodowej w Ciemniaku i zginął, forsując jakieś nowe przejście.
- ↑ Dokonał tego Stefan Zwoliński z (jak pisze) „pracownikami jaskiniowymi PTTK”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ a b Jaskinie Tatr [online], 23 sierpnia 2017 [dostęp 2018-10-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-23].
- ↑ Jaskinia Lodowa w Ciemniaku, Polska Strona Taternictwa Jaskiniowego pod patronatem KTJ PZA [online], www.sktj.pl [dostęp 2017-09-12].
- ↑ a b Jan Barabach i inni, Jaskinia Lodowa w Ciemniaku (Ice Cave in Ciemniak), Western Tatra, Poland – Over a Century-Long Investigations of Climate Warming-Caused Degradation of Subterranean Ice Mass, „Geographia Polonica Vol. 96 No. 4 (2023)”, IGiPZ PAN, 2023, DOI: 10.7163/GPol.0262, ISSN 2300-7362 [dostęp 2024-01-28] (ang.).
- ↑ Ryszard Gradziński, Zbigniew Wójcik, Szata naciekowa jaskiń polskich, „Ochrona Przyrody”, 27, 1961, s. 213-238 (pol.).
- ↑ Rachlewicz, G., & Szczucinski, W. (2004). Seasonal, annual and decadal ice mass balance changes in the ice cave Jaskinia Lodowa w Ciemniaku, the Tatra Mountains, Poland. Theoretical and Applied Karstology, 17, 11-18.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Zwoliński: W podziemiach tatrzańskich. Wydawnictwo Geologiczne, 1987. ISBN 83-220-0263-7.
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Oficjalna Polska Strona Taternictwa Jaskiniowego przy KTJ PZA – opis jaskini, zdjęcia, plan. [dostęp 2008-05-13].