Kirgizi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kirgizi
кыргыздар
Populacja	ok. 4,5 mln
Miejsce zamieszkania	Kirgistan: 4 099 433 (2013); Uzbekistan: 250 tys. (szac.); Chiny: 186 708 (2010); Rosja: 103 422 (2010); Tadżykistan: 60 715 (2010); Kazachstan: 23 274 (2009); Turcja: 6 tys. (szac.); Afganistan: 1130 (2003); Ukraina: 1128 (2001); Białoruś: 95 (2009); Łotwa: 42 (2014)
Język	kirgiski
Religia	islam sunnicki
Pokrewne	Tuwińcy, Kazachowie

Kirgizi (kirg. кыргыздар, trb. kyrgyzdar) – naród turkijski zamieszkujący głównie Kirgistan, jak również Uzbekistan, Kazachstan, Chiny, Tadżykistan, Turcję i Afganistan.

Etnogeneza

Posługują się językiem kirgiskim z grupy języków tureckich. W procesie etnogenezy narodu kirgiskiego uczestniczyły plemiona tureckie i mongolskie. Wśród Kirgizów bardzo powszechne jest występowanie genów z haplogrupy R1a1. Struktura społeczna oparta była na podziale plemiennym i rodowym.

W VI–X wieku Kirgizi utworzyli państwo, które obejmowało znaczną część dzisiejszej Mongolii.

Rozmieszczenie i liczebność

Współczesne szacunki mówią o ponad 4,5 miliona Kirgizów, żyjących głównie w Azji Środkowej. Poza swym państwem narodowym zamieszkują zwarcie zachodnie krańce Chin oraz wschodni Tadżykistan. Ponadto żyją w mniejszych skupiskach lub większym rozproszeniu w Uzbekistanie, Kazachstanie, Afganistanie i Turkmenistanie. Poza Azją Środkową emigracja żyje w Rosji, Turcji i na Ukrainie. Z racji na wysoki przyrost naturalny obserwowany jest znaczny wzrost liczebności Kirgizów w obrębie Kirgistanu, wzrastając z 2 229 663 w 1989 roku do 4 099 433 w 2013 roku. Stanowią 72% populacji Kirgistanu.

Historyczna populacja Kirgizów w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:

	1926	1939	1959	1970	1979	1989
Kirgiska SRR	661 171 (66,6%)	754 323 (51,7%)	836 831 (40,5%)	1 284 773 (43,8%)	1 687 382 (47,9%)	2 229 663 (52,4%)
Uzbecka SRR	79 610 (1,7%)	89 044 (1,4%)	92 725 (1,1%)	110 864 (1,0%)	142 182 (0,7%)	174 907 (0,8%)
Tadżycka SRR	11 410 (1,4%)	27 968 (1,9%)	25 635 (1,3%)	35 485 (1,2%)	48 376 (1,3%)	63 832 (1,3%)
Kazachska SRR	10 200 (0,2%)	5 033 (0,1%)	6 810 (0,1%)	9 474 (0,1%)	9 352 (0,1%)	14 112 (0,1%)
Rosyjska FSRR	285 (0,00%)	6 311 (0,01%)	4 701 (0,00%)	9 107 (0,01%)	15 011 (0,01%)	41 734 (0,03%)

Kultura

Tradycyjnym zajęciem Kirgizów było wysokogórskie pasterstwo, myślistwo, w niektórych regionach uprawa zbóż. Od początku XX wieku przechodzili na osiadły tryb życia, słynęli z wyrobu dywanów i artystycznej obróbki metali. Wyznają w głównej mierze islam sunnicki.

Przypisy

↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].
↑ Chinese National Minorities [online], www.paulnoll.com [dostęp 2017-11-24] .
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
↑ Disasters & conflicts | UNEP - UN Environment Programme [online], postconflict.unep.ch [dostęp 2020-10-15] (ang.).
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)].
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].

[1] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].

[2] Chinese National Minorities [online], www.paulnoll.com [dostęp 2017-11-24] .

[3] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].

[4] Disasters & conflicts | UNEP - UN Environment Programme [online], postconflict.unep.ch [dostęp 2020-10-15] (ang.).

[5] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)].

[6] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]