Konklawe 1799–1800 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Konklawe 1799-1800

Daty i miejsce
30 listopada 1799 – 14 marca 1800
klasztor św. Jerzego, Wenecja
Główne postacie
Dziekan	Giovanni Francesco Albani
Kamerling	Vacat
Protoprezbiter	Francesco Carafa
Protodiakon	Antonio Maria Doria Pamphili
Wybory
Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni	35 10
Wybrany papież
Gregorio Barnaba Chiaramonti Przybrane imię: Pius VII

Konklawe 30 listopada 1799 – 14 marca 1800 – konklawe, które po śmierci Piusa VI wybrało Piusa VII na jego następcę. Było to jedyne konklawe po Soborze w Konstancji (1417), które odbywało się poza Rzymem (w Wenecji).

Ostatnie lata długiego, 24-letniego pontyfikatu Piusa VI to okres rewolucji francuskiej i wojen rewolucyjnej Francji. Jedną z głównych aren tych wojen były Włochy, gdzie Francuzi pod dowództwem Napoleona Bonaparte walczyli z Austriakami i podbijali suwerenne dotąd państwa włoskie. Inwazja francuska nie ominęła Państwa Kościelnego, które na mocy Traktatu z Tolentino (1797) poniosło poważne straty terytorialne na rzecz Francji. W lutym 1798 Francuzi wkroczyli do Rzymu, gdzie proklamowano republikę. Papież Pius VI uciekł wtedy do Toskanii, tam jednak został schwytany i wywieziony do Francji jako jeniec. Zmarł w areszcie domowym w Valence 29 sierpnia 1799, a wielu uważało, że nie będzie miał następcy (mawiano „Pius szósty i ostatni”)^[1].

Pius VI w ostatnich latach swojego życia wydał dwie bardzo ważne bulle dotyczące wyboru swego następcy: Christi Ecclesiae regendae mundus (3 stycznia 1797) i Cum nos superiori anno (13 listopada 1798). Z uwagi na aktualną sytuację polityczną zarządził w nich, że wybór jego następcy ma się odbyć tam, gdzie uda się zgromadzić możliwie największą liczbę kardynałów i zapewnić im swobodę wyboru (a nie, jak nakazywały dotychczasowe normy, w Rzymie lub miejscu śmierci papieża). Wyznaczenie czasu i miejsca konklawe należało do obowiązków dziekana Kolegium Kardynalskiego^[2].

Giovanni Francesco Albani, 79-letni dziekan Świętego Kolegium, zgodnie z powyższymi normami wyznaczył na miejsce konklawe benedyktyński klasztor św. Jerzego w Wenecji, należącej wówczas do Austrii.

Urząd kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, najważniejszy w zarządzie Kościołem w okresie sediswakancji, wakował po śmierci kardynała Carlo Rezzonico w styczniu 1799. Współczesny periodyk Diario Ordinario di Roma w wydaniu z dnia 19 października 1799 informował, jakoby papież Pius VI jeszcze przed śmiercią miał wyznaczyć na to stanowisko swojego siostrzeńca, kardynała Romoaldo Braschi-Onesti^[3], nic jednak nie wskazuje, by faktycznie objął on wówczas ten urząd^[4]. Sekretarzem konklawe wybrano Ercole Consalviego, przyszłego kardynała.

W konklawe wzięło udział 35 z 45 kardynałów, w tym 31 Włochów oraz po jednym Angliku (Stuart), Hiszpanie (Lorenzana), Francuzie (Maury) i Czechu (Herczan):

• Giovanni Francesco Albani (nominacja 10 kwietnia 1747) – kardynał biskup Ostia e Velletri; dziekan Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Ceremoniału; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej
• Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) – kardynał biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; subdziekan Świętego Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter bazyliki watykańskiej; prefekt Fabryki Świętego Piotra
• Leonardo Antonelli (24 kwietnia 1775) – kardynał biskup Palestriny; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; prefekt Świętej Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Obrządków Wschodnich
• Luigi Valenti Gonzaga (15 kwietnia 1776) – kardynał biskup Albano; prefekt Świętej Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; prefekt ds. ekonomicznych Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary
• Francesco Carafa (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników
• Francesco Saverio de Zelada (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Prassede; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Martino ai Monti; penitencjariusz większy; bibliotekarz Świętego Kościoła Rzymskiego
• Guido Calcagnini (20 maja 1776) – kardynał prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Osimo e Cingoli
• Bernardino Honorati (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter Ss. Marcellino e Pietro; arcybiskup Senigallia
• Andrea Gioannetti OSBCam (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Bolonii
• Hyacinthe Sigismond Gerdil CRSP (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Cecilia; prefekt generalny Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; komendatariusz opactwa terytorialnego Chiusa di S. Michele
• Carlo Giuseppe Filippa della Martiniana (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Vercelli
• František Herczan (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Croce in Gerusalemme; protektor Austrii i Rzeszy Niemieckiej
• Alessandro Mattei (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Ferrary
• Gianandrea Archetti (20 września 1784) – kardynał prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Ascoli Piceno
• Giuseppe Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Pietro in Vincoli; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Świętej Konsulty; prefekt Świętej Kongregacji ds. Sanktuarium w Loreto; komendatariusz opactwa terytorialnego Tre Fontane
• Gregorio Barnaba Chiaramonti OSBCas (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Callisto; biskup Imoli
• Carlo Bellisomi (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Ceseny
• Carlo Livizzani (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Silvestro in Capite; prefekt Świętej Kongregacji ds. Wód, Bagien Pontyjskich i Doliny Chiana
• Francisco Antonio de Lorenzana (30 marca 1789) – kardynał prezbiter Ss. XII Apostoli; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii
• Ignazio Busca (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Maria degli Angeli; prefekt Świętej Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej
• Stefano Borgia (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Clemente; prefekt Świętej Kongregacji Indeksu
• Giovanni Battista Caprara (18 czerwca 1792) – kardynał prezbiter S. Onofrio
• Antonio Dugnani (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Giovanni a Porta Latina
• Ippolito Antonio Vincenti Mareri (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo
• Jean-Siffrein Maury (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Montefiascone e Corneto
• Giovanni Battista Bussi de Pretis (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; biskup Jesi
• Francesco Maria Pignatelli (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Maria del Popolo
• Aurelio Roverella (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Giovanni e Paolo; prodatariusz Jego Świątobliwości
• Giulio Maria della Somaglia (1 czerwca 1795) – kardynał prezbiter S. Sabina; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Świętej Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; kamerling Świętego Kolegium Kardynałów
• Antonio Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał diakon S. Maria ad Martyres; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów
• Romoaldo Braschi-Onesti (18 grudnia 1786) – kardynał diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; sekretarz ds. Brewe Apostolskich; wielki przeor zakonu joannitów w Rzymie
• Filippo Carandini (29 stycznia 1787) – kardynał diakon S. Eustachio; prefekt Świętej Kongregacji Dobrego Rządu
• Ludovico Flangini Giovanelli (3 sierpnia 1789) – kardynał diakon S. Agata in Suburra
• Fabrizio Dionigi Ruffo (23 września 1791) – kardynał diakon S. Angelo in Pescheria; protektor królestwa Obojga Sycylii
• Giovanni Rinuccini (21 lutego 1794) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro

Po dwóch elektorów mianowali papież Benedykt XIV (Stuarta i Albaniego) i Klemens XIV (Carafę i Zeladę), pozostali byli nominatami Piusa VI.

10 kardynałów nie przybyło do Wenecji:

• Christoph Anton von Migazzi (23 listopada 1761) – kardynał prezbiter Ss. IV Coronati; arcybiskup Wiednia
• Dominique de La Rochefoucauld (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; arcybiskup Rouen
• Johann Heinrich von Frankenberg (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; arcybiskup Mechelen
• Louis René Édouard de Rohan (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Strasburga
• Giuseppe Maria Capece Zurlo CRT (16 grudnia 1782) – kardynał prezbiter S. Bernardo alle Terme; arcybiskup Neapolu
• Vincenzo Ranuzzi (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Maria sopra Minerva; arcybiskup Ancona e Umana.
• Muzio Gallo (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Anastasia; biskup Viterbo e Toscanella
• José Francisco de Mendoça (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter bez tytułu; patriarcha Lizbony
• Antonio de Sentmenat y Castella (30 marca 1789) – kardynał prezbiter bez tytułu; patriarcha Zachodnich Indii; wikariusz generalny hiszpańskiej armii i floty
• Louis-Joseph de Montmorency-Laval (30 marca 1789) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Metz

Wśród nieobecnych było trzech Włochów, dwóch Niemców, trzech Francuzów i Hiszpan, Portugalczyk. Wszyscy byli nominatami Piusa VI, z wyjątkiem arcybiskupa Wiednia, którego mianował jeszcze Klemens XIII.

Święte Kolegium było podzielone na trzy grupy^[5]:

• neutralnych (zwanych volanti), do których zaliczano Gerdila i Zeladę;
• partię Gorliwych, radykalnych przeciwników zarówno przemian rewolucyjnych, jak i świeckich nacisków na Kościół: Albani, Stuart, Calcagnini, Honorati, Bellisomi, Chiaramonti, Busca, Borgia, Caprara, Maury, Bussi, Pignatelli, Roverella, della Somaglia, Braschi, Rinuccini, Giuseppe Doria i Antonio Doria;
• proaustriackie stronnictwo: Antonelli, Valenti Gonzaga, Carafa, Gioanetti, Martiniana, Mattei, Herczan (oficjalny przedstawiciel Wiednia na konklawe), Archetti, Livizzani, Lorenzana, Dugnani, Vincenti, Carandini, Flangini i Ruffo.

Zgodnie z instrukcjami cesarza Franciszka II stronnictwo proaustriackie miało dążyć do wyboru kardynała Mattei. Kandydatem Gorliwych był niemile widziany przez Austrię Carlo Bellisomi. Swoich przedstawicieli miały też Hiszpania (kardynał Lorenzana) i Neapol (kardynał Ruffo), a nawet wygnany król Francji Ludwik XVIII (kardynał Maury), jednak ich znaczenie było dużo mniejsze. Hiszpania sprzeciwiała się jednak proaustriackiej kandydaturze kardynała Mattei^[6].

Konklawe rozpoczęło się 30 listopada 1799, 3 miesiące po śmierci Piusa VI. Początkowo najwięcej głosów (maksymalnie 14 w porannym głosowaniu 19 grudnia) otrzymywał stary, 81-letni prefekt Kongregacji Propaganda Fide Hiacynt Gerdil, ale jego kandydatura upadła wskutek opozycji kardynała Herczana, który przybył 14 grudnia^[7].

Następnie przez kilka tygodni trwał impas: Gorliwi głosowali na kardynała Bellisomi, który regularnie dostawał ok. 19 głosów, a stronnictwo austriackie na kardynała Mattei, który regularnie dostawał ok. 13 głosów^[8]. Nie pomagały żadne próby mediacji. Kiedy na początku marca 1800 ponownie zaproponowano Gerdila, Herczan oświadczył, że cesarz sprzeciwia się tej kandydaturze i że gdyby miało dojść do jego wyboru, zostanie zgłoszone przeciwko niemu weto^[9].

Impas został przełamany dopiero, kiedy w połowie marca zaproponowano benedyktyńskiego kardynała Gregorio Barnabę Chiaramonti, biskupa Imoli. Nie jest jasne, kto pierwszy zaproponował tę kandydaturę, ale uzyskała ona poparcie wpływowych kardynałów: Maury, Braschi oraz Albaniego. Gorliwi uznali ją za możliwą do zaakceptowania, mimo że Chiaramonti znany był z dość liberalnych poglądów. O wyniku ostatecznie przesądziło zaangażowanie sekretarza konklawe Ercole Consalviego na rzecz Chiaramontiego, zdołał on bowiem przekonać niezdecydowanego kardynała Herczana do tej kandydatury^[10].

14 marca 1800, po trzech i pół miesiąca obrad, 58-letni kardynał Gregorio Barnaba Chiaramonti został jednogłośnie wybrany na papieża (tylko on sam zagłosował na dziekana Albaniego) i przyjął imię Piusa VII, na cześć swojego poprzednika. 21 marca nowy papież został koronowany w jednym z weneckich kościołów przez protodiakona Doria-Pamphili. W ciągu kilku miesięcy Pius VII z pomocą nowego sekretarza stanu Ercole Consalviego unormował (choć nie na długo) stosunki z napoleońską już wówczas Francją i 3 lipca wkroczył do Rzymu, owacyjnie witany przez jego mieszkańców^[11].

• Ambrogio Piazzoni, Historia wyboru papieży, Kraków 2003

• Pope Pius VII Catholic Encyclopedia
• Pope Pius VII
• Conclave of December 1, 1799 to March 14, 1800
• Papst Pius VII.. damian-hungs.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-27)].
• SEDE VACANTE 1799-1800