Kontener (transport) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kontener – skrzynia, zazwyczaj metalowa, o zunifikowanych wymiarach i konstrukcji, służąca do przewozu drobnicy (zapakowanej zazwyczaj w opakowania kartonowe, paczki, skrzynie, worki, czasami dodatkowo umieszczonych na europaletach).

Ujednolicenie wymiarów kontenerów pozwala przyspieszyć operacje przeładunku oraz stosować wyspecjalizowany sprzęt. Kontener chroni również przewożony ładunek przed uszkodzeniami mechanicznymi i warunkami atmosferycznymi. Popularność tej metody transportu ładunków sprawiła, że w typowym szkielecie kontenera transportowane są także np. cysterny czy ładunki jednostkowe.

Pierwsze kontenery powstały przed 1914 r. UNCTAD Report on Unitization of Cargo w 1970 r. wskazało, że w 1906 użyto stalowej, nieprzystosowanej do piętrzenia, skrzyni metalowej o wymiarach 18' × 8' × 8'. Przewoźnikiem była firma Bowling Green Lift-Van Company z Nowego Jorku. Od 1929 r. kontenerami przewożono bagaże pasażerów pociągu Golden Arrow w relacji Londyn-Paryż. W Europie UIC w 1934 r. opracowało pierwszy standard dla kontenerów do transportu drogowego i kolejowego^[1].

W Polsce pierwszy projekt systemu kontenerowego opracował w 1919 r. ppłk inż. Stanisław Rodowicz^[2].

Prekursorem współczesnego transportu kontenerowego jest Amerykanin Malcolm McLean, który w 1955 r. cały swój majątek zainwestował w przebudowę tankowca na pierwszy w świecie kontenerowiec. 26 marca 1956 r. statek ten, nazwany Ideal X, wypłynął w swój pierwszy rejs z ładunkiem 35-stopowych kontenerów z Newark do Houston.

Wzrastająca koniunktura gospodarcza powodowała zwiększenie obrotu towarami. Dotychczasowe metody transportu morskiego przyczyniały się w tej sytuacji do coraz częstszego występowania zjawiska kongestii. Koncepcja umieszczenia małych, drobnych partii ładunkowych, wymagających kosztownych i czasochłonnych manipulacji przeładunkowo-składowych w dużym metalowym pojemniku jakim jest kontener znalazła szybko zastosowanie.

Początkowo transport kontenerowy odbywał się wyłącznie adaptowanymi specjalnie do tego rodzaju przewozów jednostkami pływającymi. Niecałe 10 lat od debiutu Ideal X wodowano w Australii pierwszy specjalistyczny kontenerowiec przeznaczony wyłącznie do przewozu kontenerów. W kwietniu 1966 r. przypłynął z USA do Europy SS Fairland, przywożąc na pokładzie 226 kontenerów.

Wraz z upływem lat sposób transportu kontenerów określony mianem port-port, przekształcił się w transport w relacji dom-dom. Oprócz specjalnych pojazdów samochodowych do przewozu kontenerów na dłuższych trasach lądowych zaczęto wykorzystywać kolej. Np. w Wielkiej Brytanii pierwszy pociąg towarowy załadowany kontenerami odjechał z Londynu do Glasgow 15 listopada 1966 r.^[3] Powstawała specjalistyczna infrastruktura przeładunkowa w głębi lądu oraz w portach morskich (terminalach kontenerowych), a ze szlaków znikały drobnicowce. W obecnej chwili aż 90% drobnicy jest transportowane w kontenerach^[4].

Komitet techniczny ISO TC 104 opracował w 1968 następującą definicję kontenera:

• jest to urządzenie transportowe trwałe o konstrukcji gwarantującej wielokrotne użycie,
• budowa jego umożliwia przewóz jednym lub wieloma środkami transportu bez konieczności przeładowywania zawartego w nim ładunku,
• jest odpowiednio wyposażone, w celu ułatwienia mocowania, manipulowania oraz przeładunku z jednego środka transportu na drugi,
• konstrukcja jego umożliwia łatwy załadunek i rozładunek towarów.

Dokonano również w tym samym roku ustalenia ogólnoświatowego standardu określającego: wymiary, maksymalną masę brutto, oznakowanie, sprecyzowano konstrukcję kontenerów oraz ich wytrzymałość.

Standaryzowane do długości 20 stóp (1 kontener 20-stopowy = 1 TEU) mogą mieć również długość 30, 40 lub 45 stóp. Obecnie kontenery są najpopularniejszą jednostką ładunkową w transporcie zarówno lądowym, jak i morskim, dzięki łatwości przeładunku i transportu. Wewnątrz kontenera zazwyczaj umocowane są haki i punkty zaczepień. Maksymalna ładowność kontenera zazwyczaj nie przekracza 28 ton. Kontenery posiadają numery o składni ABCD 123456-7 (cztery litery, sześć cyfr i cyfra kontrolna)

Kontenery 1C potocznie nazywane są standardowymi 20 stopowymi, kontenery 1A potocznie nazywane są 40 stopowymi.

Ze względu na przeznaczenie i budowę rozróżniamy następujące typy kontenerów:^[5]

• kontener uniwersalny ogólnego przeznaczenia – general purpose „dry van” – przeznaczony do przewozu: towarów w opakowaniach kartonowych, paczkach, skrzyniach, workach, balach, paletach, bębnach,
• kontener o podwyższonej wysokości – high cube
• kontener o podwyższonej wysokości i szerokości – high cube palletwide – do przewozu europalet
• kontener o kontrolowanej temperaturze – temperature controlled – do przewozu ładunków w temperaturze od –25 °C do +25 °C, oprócz kontenerów klimatyzowanych wśród nich wyróżnia się inne:
  • kontener chłodniczy – refrigerated container
  • kontener izotermiczny – insulated container
  • kontener ogrzewany – heated container
  • kontener termiczny – thermal container
  • kontener termiczny mechanicznie chłodzony – mechanically refrigerated container
• kontener z otwartym dachem – open top „bulktainers” – przeznaczony do przewozu ładunków masowych, maszyn,
• kontener o bokach otwartych – open side – do przewozu ponadnormatywnych ładunków,
• kontener z otwartym dachem i bokiem – flushfolding flat-rack container – dla ładunków ciężkich i gabarytowych,
• kontener platforma – platform container – jw., posiadają wytrzymałą podłogę dla ładunków o dużych naciskach punktowych,
• kontener z wentylacją – ventilated container – do przewozu ładunków organicznych,
• kontener cysterna – tank container – do przewozu ładunków płynnych,
• kontener o podłodze tocznej – rolling floor – przeznaczony dla trudnych do przemieszczenia ładunków,
• kontener do przewozu gazów – Gas Bottle
• kontener agregat – Generator – mieszczący w sobie urządzenia gotowe do pracy np. zespoły prądotwórcze, stacje uzdatniania wody, radiostacje itp.,
• kontener składany – Collapsible ISO
• kontener o zdejmowalnej obudowie (ścianach wraz sufitem)
• kontener wraz z podporami do samo załadunku Swapbody ^[6]

Rozmiary kontenerów, ich właściwości konstrukcyjne powodują, że do ich przewozu wykorzystuje się specjalistyczne środki transportowe. Zapewniają one również szybki załadunek i wyładunek oraz bezpieczny ich przewóz^[7].

W żegludze do przewozów kontenerów wykorzystuje się następujące typy statków:

• Kontenerowce – jednostki o załadunku pionowym (lo-lo, czyli lift on-lift off), najczęściej używany typ statku używany na liniach transkontynentalnych jak i w żegludze kabotażowej. Są to statki o pojemności od kilkudziesięciu do ponad 16 tysięcy TEU. Między innymi w 2012 r. zwodowano kontenerowiec o pojemności ponad 16 000 TEU (CMA CGM Marco Polo),
• Semikontenerowce – statki częściowo przystosowane do przewozu kontenerów (tzw. półpojemnikowiec, półkontenerowiec), wykorzystywane na kierunkach o niewielkim strumieniu ładunku kontenerów, mogą również przewozić drobnicę,
• Rorowce – statki do przewozów ładunków tocznych, charakteryzują się poziomym systemem przeładunkowym (ro-ro, czyli roll on-roll off), znaczną część przewożonych przez nie ładunków stanowią kontenery.

W żegludze śródlądowej do transportu kontenerów wykorzystuje się statki o załadunku pionowym (Lo-Lo) jako pojedyncze statki do kilkudziesięciu kontenerów (CMS), jak i zestawy pchane oraz popularniejsze zestawy „kombi” (KVB). W Polsce, z racji degradacji szlaków wodnych, ta gałąź transportu nie istnieje.

W tym rodzaju transportu wykorzystywane są specjalne wagony kontenerowe i wagony-platformy. Są to jedynie stalowe konstrukcje ramowe oparte na dwóch lub czterech osiach, na których nie ma podłogi, ścian bocznych ani dachu. Wyposażone są za to w odpowiednią liczbę czopów do mocowania kontenerów. Wagony platformy różnią się od nich jedynie obecnością podłogi. W USA i Kanadzie wykorzystuje się również wagony umożliwiające przewóz kontenerów w dwóch warstwach.

Transport kontenerów po drogach odbywa się samochodami ciężarowymi zazwyczaj składającymi się z dwóch części – ciągnika siodłowego i naczepy podkontenerowej. Naczepa tego typu jest specjalną, stalową konstrukcją ramową, składającą się z dwóch dźwigarów podłużnych i dwóch lub trzech poprzecznych umieszczoną na trzech osiach. Również tak jak w przypadku wagonów kolejowych są wyposażone w czopy do mocowania tego rodzaju ładunku. Przepisy międzynarodowe dopuszaczają maksymalną ładowność pojazdów drogowych do 2 TEU.

Zobacz galerię związaną z tematem: Kontener (transport)

Zobacz hasło kontener w Wikisłowniku