Maria Tarnowska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maria Tarnowska

major
Pełne imię i nazwisko	Maria Aniela Seweryna Tarnowska
Data i miejsce urodzenia	6 lipca 1880 Milanów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	10 lipca 1965 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa powstanie warszawskie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Aniela Tarnowska ze Światopełk-Czetwertyńskich (ur. 6 lipca 1880 w Milanowie, zm. 10 lipca 1965 w Warszawie^[1]) – polska księżna, działaczka społeczna, major Armii Krajowej.

Urodziła się w majątku ojca Włodzimierza Ludwika Światopełk-Czetwertyńskiego h. Pogoń Ruska i Marii Wandy Felicji z hr. Uruskich h. Sas (1853–1931). Ojciec brał udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię, dziadek Marii – książę Kalikst Światopełk-Czetwertyński – brał udział w powstaniu listopadowym. Otrzymała staranne wychowanie. Miała pięcioro rodzeństwa, w tym brata Seweryna Czetwertyńskiego. 10 września 1901 poślubiła hrabiego Adama Tarnowskiego h. Leliwa, dyplomatę austro-węgierskiego^[2]. Mieli syna Andrzeja Jana Mariana (1902–1949)^[3].

Przed I wojną światową brała udział w tajnym nauczaniu. Była sanitariuszką podczas wojen bałkańskich oraz na froncie austriacko-rosyjskim I wojny światowej^[4]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej była komendantem czołówki Czerwonego Krzyża. W 1923 została, jako pierwsza Polka, odznaczona Medalem Florence Nightingale. Po wojnie weszła w skład zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża. W 1928 była przewodniczącą Wydziału Sióstr PCK. Dzięki jej inicjatywie w okresie międzywojennym powstało społecznie w całej Polsce ok. 300 wiejskich ośrodków zdrowia.

W 1942 została aresztowana przez Gestapo pod zarzutem nielegalnego przyjęcia pieniędzy dla PCK z zagranicy. Przez kilka miesięcy więziona na Pawiaku. Po zwolnieniu wstąpiła do konspiracji, uzyskała stopień porucznika AK, we wrześniu 1944 została awansowana do stopnia majora. Z racji wysokiej pozycji społecznej i doświadczenia delegowano ją w czasie powstania warszawskiego do rozmów z Niemcami na temat ewakuacji ludności cywilnej, która umożliwiła wyprowadzenie w dniach 8–10 września 1944 z Warszawy 20–25 tysięcy osób, głównie kobiet, dzieci i starców. Brała udział również w negocjacjach kapitulacyjnych.

W marcu 1945 została aresztowana przez Milicję Obywatelską pod zarzutem kolaboracji z Niemcami. Przez miesiąc przetrzymywano ją w Olkuszu, była przesłuchiwana przez NKWD. W styczniu 1946 Tarnowscy opuścili Warszawę i Polskę, by spotkać się z synem w Szwajcarii. Po śmierci męża w 1946 wyjechała do Rio de Janeiro do mieszkającego tam od 1943 syna. W 1949 w wypadku samochodowym w Brazylii zginął jej jedyny syn Andrzej. Do Polski wróciła w 1958, Polski Czerwony Krzyż przydzielił jej jednopokojowe mieszkanie na ul. Poznańskiej w Warszawie. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Pod Murem II-1-31)^[5].

Jej książkę zatytułowaną Wspomnienia opublikowała Krajowa Agencja Wydawnicza w 2002 (ISBN 83-88072-49-8).

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 4 lipca 2016)^[6]
• Krzyż Walecznych^[7] (1920)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944)^[8]
• Złoty Krzyż Zasługi (13 stycznia 1927)^[9][7]
• Medal Niepodległości^[7]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[7]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[7]
• Medal Florence Nightingale (1923)

W 1999 w Polskim Czerwonym Krzyżu został ustanowiony i wyemitowany medal pamiątkowy na rewersie którego umieszczono postać Marii Tarnowskiej.

• Norman Davies, Powstanie '44, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004, ISBN 83-240-0459-9, s. 448.
• Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Wydawnictwo Znak, 2008.

• Maciej Gliński, Ocalić od zapomnienia. Maria Tarnowska, Sanktuarium św. Andrzeja Boboli, kwiecień 2006. jezuici.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-05)].