Nagroda Abela – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nagroda Abela
Nagroda za

osiągnięcia matematyczne

Przyznający

Norweska Akademia Nauk(inne języki)

Państwo

 Norwegia

Lokalizacja

Oslo (Norwegia)

Pierwsze rozdanie

2003

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Nagroda Abela (Nagroda Abla) – nagroda przyznawana w dziedzinie matematyki przez króla Norwegii. Pod wieloma względami stanowi matematyczny odpowiednik Nagrody Nobla.

Fundacja

[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Abela została ustanowiona przez norweski rząd w 2002 roku, w dwusetną rocznicę urodzin matematyka Nielsa Henrika Abela[1]. 23 listopada 2001 roku premier Norwegii, Jens Stoltenberg, ogłosił na Uniwersytecie w Oslo, że rząd przeznaczył 200 milionów koron norweskich (około 25 milionów dolarów) na Fundację Abela, mającą wypłacać nagrody. Wartość Nagrody Abela wynosi obecnie 980 000 dolarów.

Nagroda Abela a Medal Fieldsa

[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Abela w zamyśle ma niwelować braki Medalu Fieldsa – jak dotąd najbardziej prestiżowej nagrody matematycznej – które nie pozwalają mu stać się pełnym odpowiednikiem Nagrody Nobla, a mianowicie:

  • Nagroda Abela przyznawana jest co roku (Medal Fieldsa co 4 lata),
  • nie istnieje ograniczenie wiekowe dla laureatów (Medal Fieldsa mogą otrzymać tylko matematycy mający mniej niż 40 lat),
  • wreszcie idąca za nagrodą gratyfikacja finansowa jest porównywalna z nagrodą noblowską (w przypadku Medalu Fieldsa jest ona znacznie niższa, gdyż wynosi 15 000 dolarów).

Laureaci

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Abela.

Kandydatury do Nagrody Abela może zgłosić praktycznie każdy, nie można jednak zgłosić się samemu. Laureatów wybiera pięcioosobowy komitet powoływany na okres dwuletni przez Norweską Akademię Nauk w porozumieniu z Międzynarodową Unią Matematyczną (IMU). Nazwisko laureata ogłaszane jest corocznie na przełomie marca i kwietnia. Możliwe jest przyznanie nagrody więcej niż jednej osobie, jednak tylko wtedy, gdy prowadziły one badania w tej samej dziedzinie.

Rok Laureat Instytucja Uzasadnienie
2003 Jean-Pierre Serre Kolegium Francuskie za osiągnięcia w dziedzinie topologii, geometrii algebraicznej oraz teorii liczb
2004 Michael Atiyah
Isadore Singer		 Uniwersytet Edynburski
Instytut Techniczny Massachusetts		 za odkrycie i udowodnienie twierdzenia o indeksie(inne języki), a także za osiągnięcia w łączeniu topologii, geometrii i analizy oraz wybitną rolę w budowaniu nowych mostów między matematyką a fizyką teoretyczną
2005 Peter Lax Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta(inne języki) (Uniwersytet Nowojorski) za wkład w teorię i zastosowanie równań różniczkowych cząstkowych oraz sposobów ich rozwiązywania
2006 Lennart Carleson Królewski Instytut Techniczny za wkład w analizę harmoniczną i teorię gładkich systemów dynamicznych
2007 S.R. Srinivasa Varadhan Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski) za wkład do teorii prawdopodobieństwa, w szczególności za stworzenie jednolitej teorii dużych odchyleń(inne języki)
2008 John Griggs Thompson
Jacques Tits		 Uniwersytet Florydy
Kolegium Francuskie		 za głębokie osiągnięcia w algebrze, a szczególnie za stworzenie nowoczesnej teorii grup
2009 Michaił Gromow Instytut Wyższych Studiów Naukowych za rewolucyjny wkład w dziedzinie geometrii
2010 John Tate Uniwersytet Teksański w Austin za wybitne osiągnięcia w dziedzinie teorii liczb
2011 John Milnor Uniwersytet w Stony Brook(inne języki) za pionierskie odkrycia w topologii, geometrii i algebrze
2012 Endre Szemerédi Węgierska Akademia Nauk oraz Uniwersytet Rutgersa za głęboki wkład w matematykę dyskretną i informatykę teoretyczną
2013 Pierre Deligne Instytut Studiów Zaawansowanych za odegranie kluczowej roli w łączeniu geometrii algebraicznej z innymi dziedzinami matematyki[2]
2014 Jakow Sinaj Instytut Fizyki Teoretycznej im. Lwa Landaua(inne języki) oraz Uniwersytet Princeton za wkład w teorię systemów dynamicznych, teorię ergodyczną i fizykę matematyczną
2015 John Forbes Nash
Louis Nirenberg		 Uniwersytet Princeton
Instytut Nauk Matematycznych im. R.C. (UN)		 za wkład w teorię cząstkowych równań różniczkowych
2016 Andrew Wiles[3] Uniwersytet w Princeton za udowodnienie wielkiego twierdzenia Fermata
2017 Yves Meyer[4] École normale supérieure Paris-Saclay za teorię falek
2018 Robert Langlands[5] Instytut Studiów Zaawansowanych za badania nad związkami między teorią liczb a teorią reprezentacji
2019 Karen Uhlenbeck[6] Uniwersytet Teksański w Austin za osiągnięcia w badaniach geometrycznych równań różniczkowych cząstkowych, cechowania i wkład w geometrię, analizę i fizykę matematyczną
2020 Gregory A. Margulis[7]

Hillel Furstenberg[8]

Uniwersytet Yale

Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie

za nowatorskie wykorzystanie metod teorii prawdopodobieństwa i dynamiki w teorii grup, teorii liczb i kombinatoryce[8]
2021 László Lovász

Awi Wigderson

Uniwersytet Loránda Eötvösa

Uniwersytet Princeton

za fundamentalny wkład w informatykę i matematykę dyskretną, dzięki czemu stały się one centralnymi dziedzinami współczesnej matematyki[9]
2022 Dennis Sullivan Graduate Center, CUNY

Stony Brook University

za przełomowy wkład w szeroko pojętą topologię, a w szczególności jej aspekty algebraiczne, geometryczne i dynamiczne[10]
2023 Luis Caffarelli Uniwersytet Teksański w Austin za przełomowy wkład w teorię regularności nieliniowych równań różniczkowych cząstkowych, w szczególności zagadnienia ze swobodnym brzegiem i równanie Monge’a-Ampère’a[11]
2024 Michel Talagrand Centre national de la recherche scientifique za przełomowy wkład w teorię prawdopodobieństwa i analizę funkcjonalną z wyjątkowymi zastosowaniami w fizyce matematycznej i statystyce[12]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Abela Nagroda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30].
  2. ↑ Rozwiązał zagadkę za milion dolarów. Odkrywcy.pl, 2013-03-22. [dostęp 2013-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)].
  3. ↑ Andrew Wiles, który udowodnił słynne twierdzenie Fermata, dostał matematycznego Nobla [online], wyborcza.pl [dostęp 2016-03-19].
  4. ↑ Yves Meyer z nagrodą Abel [online], rp.pl [dostęp 2017-03-21].
  5. ↑ Robert Langlands receives the Abel Prize 2018 [online], royalsociety.org [dostęp 2018-03-23].
  6. ↑ Karen Uhlenbeck first woman to win the Abel Prize. abelprize.no. [dostęp 2019-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-24)]. (ang.).
  7. ↑ Jim Shelton, 2020 Abel Prize in Mathematics goes to Yale’s Gregory Margulis [online], YaleNews, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-19] (ang.).
  8. ↑ a b Davide Castelvecchi, Mathematics pioneers who found order in chaos win Abel prize, „Nature”, 2020, DOI: 10.1038/d41586-020-00799-7 [dostęp 2020-03-19] (ang.).
  9. ↑ Davide Castelvecchi, Abel Prize celebrates union of mathematics and computer science, nature.com, 17 marca 2021, DOI: 10.1038/d41586-021-00694-9 [dostęp 2021-03-19] (ang.).
  10. ↑ 2022: Dennis Parnell Sullivan | The Abel Prize [online], abelprize.no [dostęp 2022-03-23].
  11. ↑ 2023: Luis A. Caffarelli | The Abel Prize [online], abelprize.no [dostęp 2023-03-22].
  12. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać 2024: Michel Talagrand, The Abel Prize, abelprize.no [dostęp 2024-03-20]
Laureaci Nagrody Abela
do 2009
2010–2019
2020–2029

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nagroda_Abela&oldid=74867856”