Płaksowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Płaksowate
Cebidae
Bonaparte, 1831[1]
Ilustracja
Kapucynka czarnobiała (Cebus capucinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

płaksowate

Typ nomenklatoryczny

Cebus Erxleben, 1777

Podrodziny

2 podrodziny – zobacz opis w tekście

Płaksowate[2] (Cebidae) – rodzina ssaków naczelnych z parvordo małp szerokonosych w obrębie infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes).

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta te osiągają średnie rozmiary, sajmiri są niewielkie[3].

Płaksowate cechuje się chwytnymi kończynami i ogonem[3].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Sajmiri równikowa, podgatunek sajmiri wiewiórczej

Płaksowate należą do rzędu naczelnych. W obrębie tego rzędu wyróżnia się dwa podrzędy. Pierwszy, Strepsirrhini[4], czyli lemurowe[5], obejmuje lemurokształtne, palczakokształtne i lorisokształtne[4]. Drugi, Haplorrhini, czyli wyższe naczelne, obejmuje 3 infrarzędy. Pierwszym są wyrakokształtne[4] z pojedynczą rodziną wyraków o licznych cechach typowych dla lemurowych[6], kolejnymi małpy szerokonose i małpy wąskonose[4]. Podczas gdy te ostatnie obejmują małpy Starego Świata, a więc koczkodanowate[7], gibonowate i człowiekowate[8], małpy szerokonose obejmują 5 rodzin małp Nowego Świata[6], w tym właśnie płaksowate, ale także pazurkowcowate, ponocnicowate[3], sakowate i czepiakowate[9].

Do rodziny płaksowatych zalicza się dwie podrodziny[10][11][2]:

Do rodziny tej zalicza się też rodzaje kopalne Acrecebus, Neosaimiri, Panamacebus[12]. Nie wszystkie źródła łączą te dwie podrodziny w jedną rodzinę. Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata zalicza do niej również pazurkowcowate jako podrodzinę pazurkowce[2].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Ameryka Środkowa i Południowa – od południowego Meksyku po północną Argentynę[11][13][14].

Behawior i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Płaksowate wiodą dzienny tryb życia w niewielkich grupach społecznych, liczących od kilku do kilkunastu zwierząt[3].

Są to zwierzęta raczej roślinożerne. Żywią się głównie owocami, aczkolwiek mogą spożywać także drobne zwierzęta. W zdobyciu pożywienia potrafią posługiwać się narzędziami, co świadczy o istotnej inteligencji. Mogą też używać narzędzi w obronie[3].

Należące do tej rodziny kapucynki, w szczególności kapucynka czarno-biała, trzymane są często w niewoli, od stuleci trzymają je zwłaszcza uliczni muzycy, jak kataryniarze[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 6. (wł.).
  2. a b c d e f g Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  3. a b c d e f g Gliwicz 2020 ↓, s. 122.
  4. a b c d Gliwicz 2020 ↓, s. 117.
  5. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. a b Gliwicz 2020 ↓, s. 121.
  7. Gliwicz 2020 ↓, s. 125.
  8. Gliwicz 2020 ↓, s. 126.
  9. Gliwicz 2020 ↓, s. 123–124.
  10. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
  11. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of theMammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. Laurent Marivaux i inni, New record of Neosaimiri (Cebidae, Platyrrhini) from the late Middle Miocene of Peruvian Amazonia, „Journal of Human Evolution”, Elsevier, 2020, s. 102835, DOI10.1016/j.jhevol.2020.102835ff., ffhal-02887474 (ang.).
  13. A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 348–413. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  14. D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Cebidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Myers, P: Cebidae. (on-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-13]. (ang.).
  • Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 maja 2011)]. (ang.).
  • Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  • Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 106–107. ISBN 83-01-14344-4.
  • Joanna Gliwicz, Rząd: naczelne – Primates, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).