Zboża – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zboża, rośliny zbożowe – grupa roślin uprawnych z rodziny wiechlinowatych (traw, Poaceae). Ich owoce, o wysokiej zawartości skrobi, są wykorzystywane do celów konsumpcyjnych, pastewnych i przemysłowych. Najpopularniejszymi produktami przerobu zbóż są mąki, kasze, oleje i syropy. Zboża są podstawowym surowcem w wielu gałęziach przemysłu takich jak: młynarstwo, piwowarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka.

Produkcja

Według danych GUS za rok 2021, zbiory zbóż w Polsce wyniosły 34,6 mln ton^[1].

Zboże	Produkcja na świecie w mln ton^[2]
Zboże	1964	1974	1984	1994	2004	2014
kukurydza (Zea)	215	306	450	569	728	1037
ryż (Oryza)	262	332	465	539	607	741
pszenica (Triticum)	269	359	512	525	630	729
jęczmień (Hordeum)	95	149	169	161	153	144
sorgo (Andropogon)	45	61	71	60	58	69
proso (Panicum)	27	28	27	28	29	28
owies (Avena)	43	47	46	33	26	22
żyto (Secale)	33	33	34	23	18	15
pszenżyto (xTriticosecale)	0	0	0,4	4,8	14	17
pszenica orkisz (Triticum spelta)	–	–	–	–	–	–
ryż dziki (owies wodny) (Zizania)	–	–	–	–	–	–
miłka abisyńska (teff) (Eragrostis abyssinica)	–	–	–	–	–	–
włośnica ber (czumiza) (Setaria italica)	–	–	–	–	–	–

Ponadto niektórzy zaliczają tu rośliny z innych rodzin nazywane umownie zbożami rzekomymi, np.

gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum)^[3] (zaliczana też do zbóż właściwych)^[4]
szarłat ogrodowy (Amaranthus caudatus)^[3]
szarłat wyniosły (Amaranthus cruentus)^[3]
szarłat koński (Amaranthus hypochondriacus)^[3]
komosa bladołodygowa/komosa canihua (Chenopodium pallidicaule)^[3]
komosa ryżowa (Chenopodium quinoa)^[3]
kotewka orzech wodny^[4] (Trapa natans)

Ze względu na sposób uprawy zboża można podzielić na:

jare
ozime

Produkty ze zbóż

Rodzaj zboża	Mąki (ziarna mielone)	Kasze naturalne (ziarna całe)	Płatki (ziarna gniecione)	Kasze łamane (ziarna ratyfikowane)	Otręby (łuski ziaren)	Inne
Amarantus (szarłat) (uwaga: zboże rzekome)	Mąka z amarantusa	Nasiona amarantusa	Płatki amarantusowe
Gryka zwyczajna (uwaga: zboże rzekome)	Mąka gryczana	Kasza gryczana cała – prażona i biała	Płatki gryczane	Kasza gryczana łamana – prażona i biała Kasza gryczana łamana drobna, biała (krakowska)	Otręby gryczane
Jęczmień	Mąka jęczmienna Tsampa	Pęczak Pęczak obtaczany (kujawski)	Płatki jęczmienne	kasza jęczmienna łamana (wiejska) kasza perłowa (mazurska) kasza perłowa prażona
Komosa ryżowa (uwaga: zboże rzekome)	Mąka z quinoa	Quinoa (ryż peruwiański)	Płatki quinoa		Otręby z komosy ryżowej Quinoa
Kukurydza	Mąka kukurydziana Masa harina Skrobia kukurydziana	Ziarna kukurydzy	Płatki kukurydziane	Kasza kukurydziana		Popcorn Syrop glukozowo-fruktozowy Kiełki kukurydzy
Owies	Mąka owsiana	Pęczak owsiany	Płatki owsiane	Kasza owsiana łamana	Otręby owsiane
Proso	Mąka jaglana	Kasza jaglana	Płatki jaglane
Pszenica	Mąka pszenna, w tym m.in. mąka Grahama, krupczatka, mąka orkiszowa, mąka orkiszowa razowa	Pęczak pszenny Pęczak orkiszowy	Płatki pszenne Płatki orkiszowe	Kasza manna Semolina Kasza orkiszowa	Otręby pszenne Otręby orkiszowe	Kuskus Bulgur Zarodki pszenne Kiełki z pszenicy
Pszenżyto	Mąka pszenżytnia
Ryż	Mąka ryżowa	Podział ryżu ze względu na kształt ziaren^[5]: ryż długoziarnisty, ryż średnioziarnisty, ryż krótkoziarnisty. Podział ryżu ze względu na sposób obróbki^[5]: ryż biały częściowo szlifowany, ryż biały dobrze szlifowany, ryż brązowy, ryż preparowany termicznie (parboiled), ryż błyskawiczny, ryż glazurowany.	Płatki ryżowe (zaliczane do ryżu preparowanego^[6])	Ryż (biały) łamany	Otręby ryżowe	Ryż dęty (zaliczane do ryżu preparowanego^[6])
Sorgo	Mąka sorgo	Kasza sorgo				Miód sorgowy
Miłka abisyńska (teff)	Mąka z teffu
Włośnica ber (czumiza)		Kasza z włośnicy
Żyto	Mąka żytnia				Otręby żytnie	Kiełki żytnie

Zobacz też

Przypisy

↑ Przedwynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych1 w 2021 r.. GUS. [dostęp 2022-06-19].
↑ FAOSTAT. [w:] fao.org [on-line]. [dostęp 2017-06-15].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rozporządzenie KomisjiI (UE) NR 752/2014z dnia 24 czerwca 2014 r. zastępujące załącznik I do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady (Tekst mający znaczenie dla EOG). [dostęp 2015-08-30].
↑ ^a ^b Zboża. [w:] Encyklopedia WIEM [on-line]. Onet.pl. [dostęp 2015-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-30)].
↑ ^a ^b 1.7.2. „Charakterystyka kasz i ryżu”. W: Małgorzata Konarzewska: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej. Wyd. 2011. T. 2. REA s.j., s. 51–52. ISBN 978-83-7141-980-5.
↑ ^a ^b 14.3.2 „Kasze”. W: Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, 2007, s. 172–173. ISBN 978-83-02-09150-6.

[1] Przedwynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych1 w 2021 r.. GUS. [dostęp 2022-06-19].

[faostat-2] FAOSTAT. [w:] fao.org [on-line]. [dostęp 2017-06-15].

[eur-lex-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rozporządzenie KomisjiI (UE) NR 752/2014z dnia 24 czerwca 2014 r. zastępujące załącznik I do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady (Tekst mający znaczenie dla EOG). [dostęp 2015-08-30].

[WIEM-zboża-4] Zboża. [w:] Encyklopedia WIEM [on-line]. Onet.pl. [dostęp 2015-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-30)].

[Konarzewska-kasze-5] 1.7.2. „Charakterystyka kasz i ryżu”. W: Małgorzata Konarzewska: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej. Wyd. 2011. T. 2. REA s.j., s. 51–52. ISBN 978-83-7141-980-5.

[KołożynSikora-kasze-6] 14.3.2 „Kasze”. W: Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, 2007, s. 172–173. ISBN 978-83-02-09150-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]