Rolandův kámen – Wikipedia, wolna encyklopedia
Formacja skalna Rolandův kámen z widocznym krzyżem na szczycie (2014 rok) | |
Państwo | |
---|---|
Kraj | |
Położenie | |
Pasmo | Wysoki Jesionik |
Wysokość | 936 m n.p.m. |
Wybitność | 22 m |
Położenie na mapie Sudetów | |
50°04′52,7″N 17°18′24,8″E/50,081306 17,306889 |
Rolandův kámen (popularna nazwa cz. Křížek[1], historyczna nazwa niem. Hin und Wieder Stein[2] lub Hinnewiederstein[3], cz. Skalnatý vrch[4]) – formacja skalna o wysokości 936 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 937 m n.p.m.[5][1][6], 936,4 m n.p.m.[7] lub 910 m n.p.m.) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w obrębie miejscowości Karlova Studánka, oddalona o około 5,4 km na wschód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)[8][9][10].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W XIX wieku, kiedy w lesie, na stokach góry Lyra pojawili się licznie turyści, zwrócono uwagę na odosobnione, kilkudziesięciometrowe skalisko[11]. W 1833 roku poprowadzono na jego szczyt wykute w skale schody z barierkami, a sam szczyt zmodyfikowano, aby umieścić na nim ławki do podziwiania z punktu widokowego krajobrazów pobliskich szczytów[12]. Wichury z lat 1919, 1920 i 1921 odsłoniły skalisko, które dopiero po wielu latach znów się zadrzewiło. W 1924 roku na polecenie biskupa Brna Norberta Kleina postawiono na szczycie, w wyżłobionym w skale gnieździe około 8 m wysokości, modrzewiowy krzyż, wykonany w pobliskiej miejscowości Ludvíkov przez leśniczego Drechslera, poświęcając go 14 września[5]. Obraz ukrzyżowanego Chrystusa wykonał opawski artysta Konrád Assmann[12]. Odtąd miejsce to nazywano popularnie Křížek. Stało się ono miejscem pielgrzymkowym o nazwie Hin und Wieder Stein. Czeska nazwa Rolandův kámen pochodzi z legendy o prawdopodobnej śmierci w tym miejscu pruskiego żołnierza[12].
Z tablicy informacyjnej ZASTAVENÍ 9 - Rolandův kámen na Skalnatém vrchu postawionej przed skaliskiem można przeczytać o dwóch legendach związanych z formacją Rolandův kámen. W pierwszej skalisko jest pozostawionym przez krążącego po Jesionikach (cz. Jeseníky) diabła okruchem skały po nieudanej próbie zniszczenia przez niego kościoła w miejscowości Karlova Studánka[12]. W drugiej zaś opowiada o nieszczęśliwej miłości do mężczyzny pewnej zakonnicy z tej miejscowości, posługującej chorym, która postanowiła skoczyć ze szczytu po złamaniu w tej sytuacji ślubów zakonnych. Postawiony krzyż z pierwszej legendy wygonił diabła, a w drugiej upamiętnia miejsce śmierci zakonnicy.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Formacja skalna Rolandův kámen położona jest w środkowo-wschodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, w środkowo-zachodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Orlíka (cz. Medvědská hornatina), usytuowana w odległości około 1 km na północ od centrum miejscowości Karlova Studánka i jest z daleka słabo rozpoznawalna[8]. Znajduje się bowiem na zalesionym stoku góry Lyra[13]. W pobliżu formacji skalnej, w odległości około 300 m na południe znajduje się szczyt Skalnatý vrch, a w odległości około 190 m na północny wschód również podobne, nieco niższe skalisko[8][13].
Szczyt
[edytuj | edytuj kod]Około 26 m wysokości skalisko jest częściowo zadrzewione, pokryte mchem[11], będące w rzucie poziomym nieregularnym wielokątem o przybliżonych wymiarach długość × szerokość = (67 × 62) m, zajmujące powierzchnię około 2655 m²[14]. Stoki skaliska z uwagi na nachylenie są urwiskami[15]. Na szczyt prowadzi wąskie, okrężne i niebezpieczne przejście zabezpieczone barierkami. Przed wejściem ustawiona jest tablica, ostrzegająca o wejściu na własną odpowiedzialność. Na szczycie, przy krzyżu (obecnie o wysokości około 4,5 m, bez ukrzyżowanego Chrystusa) rozpościerają się malownicze widoki na pobliskie szczyty: Ovčí vrch (1)[a], Hřeben, Hradečná, Temná, stok Vysoká hole i Ostrý vrch[11]. Na tle tego ostatniego widać szczyt wieży na górze Pradziad[11]. Przy krzyżu Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) zamontował żółtą skrzynkę z zeszytem do którego można się wpisać. Formacja skalna znajduje się w zalesionym borze świerkowym[14][13]. Na szczycie nie ma punktu geodezyjnego[14]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt formacji skalnej – szczyt – o wysokości 936,3 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°04′52,7″N 17°18′24,8″E/50,081306 17,306889)[14].
Dojście do formacji skalnej o długości około 280 m prowadzi z bocznej drogi o nazwie Rolandova cesta, biegnącej z szosy nr 450 pomiędzy miejscowością Karlova Studánka i osadą Vidly[8]. Warto dodać, że na szczyt prowadzi 28 tras wspinaczkowych[16][11].
Geologia
[edytuj | edytuj kod]Pod względem geologicznym formacja skalna Rolandův kámen należy do jednostki określanej jako kopuła Desny[17] i zbudowana jest ze skał metamorficznych – gnejsów i łupków łyszczykowych[1][18][15]. Ukształtowana na skraju tzw. terasy krioplanacyjnej, w mroźnym klimacie peryglacjalnym[18]. Na skalisku widoczna jest również niezwykła deformacja warstw skalnych, spowodowana procesami górotwórczymi[18].
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Skalisko znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt[8].
Blisko formacji skalnej przebiega 26,5 km długości ścieżka dydaktyczna o nazwie (cz. Naučná stezka Muzeum Wide Web) na trasie[8]:
- Malá Morávka – Karlovice (z 17 stanowiskami obserwacyjnymi na trasie)[19][20]
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Rolandův kámen to bardzo popularne miejsce wśród turystów i pielgrzymów. Do bazy turystycznej w miejscowości Karlova Studánka z hotelami i pensjonatami[21] jest od szczytu około 800 m w kierunku południowym[8]. Do miejscowości Ludvíkov z bazą pensjonatów[22] jest od szczytu około 2,8 km w kierunku północno-wschodnim, a do osady Vidly z hotelem górskim Vidly[23] jest od szczytu około 3,7 km w kierunku północno-zachodnim[8]. Ponadto około 6 km w kierunku północno-wschodnim jest do miejscowości Vrbno pod Pradědem z bazą hoteli i pensjonatów[24][8]. Natomiast do hoteli i schronisk rozsianych wokół góry Pradziad jest od szczytu około 5,5 km w kierunku zachodnim[8].
Szlaki turystyczne, rowerowe i trasy narciarskie
[edytuj | edytuj kod]Klub Czeskich Turystów wytyczył do formacji skalnej jeden tzw. szlak spacerowy na trasie[25][8]:
Drogą nr 450 Bruntál – Bělá pod Pradědem przebiega jedyny pobliski szlak rowerowy na trasie[8]:
- (nr 6029) Valšov – Bruntál – Rudná pod Pradědem – Suchá Rudná – Hvězda – Karlova Studánka – przełęcz Kóta – Vidly – Vrbno pod Pradědem[26]
W okresie ośnieżenia blisko formacji skalnej wyznaczono jedyną trasę narciarstwa biegowego[27]:
- Karlova Studánka – Skalnatý vrch – góra Lyra – góra Žárový vrch – góra Plošina – góra Zámecká hora – Vrbno pod Pradědem
Ponadto w odległości około 300 m na południowy wschód od szczytu, na stoku Skalnatý vrch znajduje się trasa narciarstwa zjazdowego[27]:
- łatwa, o długości około 540 m z wyciągiem orczykowym[28].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Rolandův kámen (937 m n.m.) - výhled – skály [online], rymarovsko.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-12-08] (cz.).
- ↑ Rolandův kámen (Hin und Wieder Stein) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-12-13] .
- ↑ Zdeněk Hlávka , Kapličky, Kříže a jiné. (Hinnewiederstein) [online], historie-vrbno.estranky.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-09-05] (cz.).
- ↑ Topografické mapy v systému S-1952 1:25 000, [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz [dostęp 2023-11-19] .
- ↑ a b Miroslav Kobza , Rolandův kámen – malý kousek Alp nad Karlovou Studánkou [online], rozhlas.cz [zarchiwizowane z adresu 2017-11-18] (cz.).
- ↑ Rolandův kámen [online], navylet.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-10-06] (cz.).
- ↑ Hrubý Jeseník (mapa). dudisoft.eu ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Rolandův kámen (mapa turystyczna) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2014-11-19] .
- ↑ Rolandův kámen [online], turistika.cz [dostęp 2014-11-19] (cz.).
- ↑ Kamień Rolanda – Rolandův kámen, czecot.pl [zarchiwizowane 2014-12-25] .
- ↑ a b c d e Otakar Brandos , Rolandův kámen, skalní vyhlídka v Jeseníkách [online], treking.cz, 23 października 2019 [zarchiwizowane z adresu 2023-03-04] (cz.).
- ↑ a b c d Karlova Studánka a stezka Bílá Opava. Příroda v okolí, Rolandův kámen [online], m.taggmanager.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-10-21] (cz.).
- ↑ a b c Rolandův kámen (mapa lotnicza) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-12-13] .
- ↑ a b c d Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓, Produkty → ZABAGED dle ZM10 (Měřítko mapy 1:1880).
- ↑ a b Radek Mikuláš , Foto: Rolandův kámen, [w:] České geologické služby [online], fotoarchiv.geology.cz, 13 kwietnia 2007 [zarchiwizowane z adresu 2023-03-04] (cz.).
- ↑ Rolandův kámen (Křížek) | Cesty [online], pruvodce.javaanes.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-05-21] (cz.).
- ↑ Cymerman 1998 ↓, s. 531 (mapa).
- ↑ a b c Taťána Schmidtová , Zajímavá geologická lokalita Rolandův kámen nad Karlovou Studánkou. (PDF), „CAMPANULA – zpravodaj Chráněné krajinné oblasti Jeseníky”, Nr 1/2011, Karlovice: ACTAEA a AOPK ČR – Správa CHKO Jeseníky, 2011, s. 14 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (cz.).
- ↑ Muzeum Wide Web, [w:] Lesy České republiky [online], lesycr.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-08-13] (cz.).
- ↑ Naučná stezka Muzeum Wide Web [online], czecot.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-01-10] (cz.).
- ↑ Ubytování Karlová Studánka [online], e-chalupy.cz [dostęp 2020-12-13] (cz.).
- ↑ Ubytování Ludvíkov [online], e-chalupy.cz [dostęp 2020-12-13] (cz.).
- ↑ Horský Hotel Vidly [online], regiojethotels.cz [dostęp 2023-01-17] (cz.).
- ↑ Ubytování Vrbno pod Pradědem [online], e-chalupy.cz [dostęp 2020-12-13] (cz.).
- ↑ Dangol, Za miedzą: Jesioniki. Karlova Studánka – Rolandův kámen – Karlova Studánka [online], cro.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-01-22] .
- ↑ Trasy rowerowe – Z Vrbna pod Pradědem do Bruntalu [online], czeskiegory.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-27] .
- ↑ a b Rolandův kámen (mapa tras narciarskich) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-12-13] .
- ↑ Skiareál Sedlář – Karlova Studánka [online], jeseniky.net [zarchiwizowane z adresu 2022-12-10] (cz.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Banaszkiewicz , Jerzy Parzewski , Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000, wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019, ISBN 978-83-7605-941-9, OCLC 1150586280 (pol. • cz.).
- Waldemar Brygier i inni, Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000, wyd. 4, Wrocław: Studio Plan, 2017, ISBN 978-83-65689-75-7, OCLC 1036547484 (pol. • cz.).
- Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-18-5, OCLC 865043859 (cz.).
- Zbigniew Cymerman , Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF), „Przegląd Geologiczny”, 46 nr 6, 1998, s. 530–536, ISSN 0033-2151, OCLC 995455330 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-11] .
- Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech), [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz (cz.).
- Historie jesenické přírody. (PDF), jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2021-11-13] (cz.).
- Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG), dudisoft.eu [zarchiwizowane 2016-03-04] (cz.).
- Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000, Zádveřice: SHOCart, 2018, ISBN 978-80-7224-736-3, OCLC 1103831608 (cz.).
- Lenka Skuhravá , Kateřina Kočí , Karlova Studánka. (PDF), wyd. 1, Karlová Studánka: Obec Karlova Studánka, 2012, ISBN 978-80-260-3245-8, OCLC 829661053 [zarchiwizowane z adresu 2020-03-23] (cz.).
- Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz (cz. • pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Rolandův kámen (910 m n.m., Hrubý Jeseník) [online], vrcholovka.cz [dostęp 2022-02-01] (cz.).
- Richard Harris , Rolandův kámen (937 m n. m.) Jeseníky. (film z wejścia na Rolandův kámen) [online], youtube.com, 14 sierpnia 2019 [dostęp 2020-12-13] .
- Jesenické návraty - Rolandův kámen (film) [online], youtube.com, 12 listopada 2021 [dostęp 2022-06-17] .