Seks – Wikipedia, wolna encyklopedia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Otto_Mueller_Stehendes_Liebespaar_%28klein%29.jpg/220px-Otto_Mueller_Stehendes_Liebespaar_%28klein%29.jpg)
Seks (łac. sexus, płeć) – ogół zachowań wynikających z popędu płciowego i mających na celu zaspokojenie indywidualnych potrzeb seksualnych człowieka; potocznie: stosunek płciowy, w tym także seks oralny lub analny. Zachowania seksualne mogą zachodzić przy kontakcie dwóch osób płci przeciwnej (o orientacji heteroseksualnej lub biseksualnej) lub tej samej płci (o orientacji homoseksualnej lub biseksualnej), a także przy kontakcie grupy ludzi (zob. seks grupowy), o tej samej lub różnej płci (zob. poliamoria).
Zachowania seksualne
Statystyki wskazują, że tylko pięć procent ludzi kocha się codziennie, a co czwarta osoba – raz w tygodniu[1]. Oprócz stosunków płciowych, ludzi cechuje też wiele innych zachowań seksualnych. Zaliczają się do nich:
- uwodzenie – zachowanie mające na celu wzbudzenie zainteresowania drugiej osoby bez użycia przemocy
- gra wstępna – zachowania intymne pomiędzy dwiema lub więcej osobami mające na celu osiągnięcie podniecenia
- seks bez penetracji – kontakty seksualne bez wprowadzania prącia do pochwy, ust lub odbytu
- masturbacja – pobudzanie własnych narządów płciowych w celu osiągnięcia orgazmu
- autoerotyzm – różne zachowania przeprowadzane w pojedynkę przynoszące zaspokojenie seksualne
Kwestie terminologiczno-pojęciowe
Pojęcie seksu jest wieloznaczne, a jego znaczenie zmieniało się na przestrzeni wieków. Samo słowo wywodzi się z łacińskiego rzeczownika sexus, oznaczającego płeć biologiczną. W późnej łacinie pojawił się przymiotnik sexualis (w sensie dosłownym: „należący do płci”). Z łaciny słowo przeniknęło do angielskiego, gdzie pojawiło się po raz pierwszy w 1382 roku w tłumaczeniu Biblii Johna Wycliffe’a na oznaczenie płci. Rozszerzenie tego podstawowego znaczenia przypisuje się pisarzowi Johnowi Donne’owi, który w utworze „Songs and Sonnets” z 1631 roku użył słowa sexe dla określenia pożądania seksualnego i miłości fizycznej[2]. W języku polskim najpierw pojawił się przymiotnik seksualny; użyto go w 1914 roku w tłumaczeniu tytułu książki Augusta Forela „Zagadnienia seksualne”[3]. Słowo seks pojawiło się dopiero po II wojnie światowej.
Obecnie najczęściej przyjmowane jest znaczenie, jakie nadano temu słowu w USA jako skrótowi od seksualności (sexuality). Pojęciem tym obejmuje się w różny sposób życie seksualne człowieka, prezentowanie tematyki seksualnej oraz seksualną atrakcyjność, przy czym często używa się tego określenia w kontekście czynności seksualnych i funkcjonowania narządów płciowych. W języku potocznym słowo to w dużym stopniu wyparło częściej dawniej używane w Europie słowo erotyka[4].
Słownik Języka Polskiego PWN podaje dwa znaczenia pojęcia seks. Według tego Słownika jest to „ogół spraw i czynności związanych z zaspokajaniem popędu płciowego”, albo też słowo to służy do określenia czyjejś atrakcyjności seksualnej[5].
Encyklopedia PWN definiuje za to seks jako „ogół spraw związanych z życiem płciowym człowieka”,, a także jako „zespół cech wzbudzających pociąg płciowy” oraz „w węższym pot. znaczeniu określenie stosunku płciowego”[6]
Słowo to występuje niekiedy w innych jeszcze znaczeniach, np. Pascal Quignard używa tego słowa na określenie zewnętrznych narządów płciowych – pochwy lub penisa[7].
Badania zachowań seksualnych
Badaniem zjawisk związanych z seksualnością człowieka zajmuje się seksuologia, a leczeniem zaburzeń w tej sferze – seksuologia kliniczna. Specjaliści z tego zakresu to seksuolog, androlog i ginekolog oraz psycholog. Naukowe badania zachowań seksualnych mają swój początek w XX wieku.
Raport Kinseya
- Osobny artykuł:
Raport, Alfred Kinsey i współpracownicy (Pomeroy, Martin, Gebhart): Sexual behavior in the human male; 1948, Sexual behavior in the human female; 1953
Badaczem, który położył podwaliny pod nowoczesny, naukowy opis zachowań seksualnych był Alfred Kinsey. Kinsey i jego współpracownicy przeprowadzili ponad 10 000 wywiadów z dorosłymi mężczyznami i kobietami, pytając o ich praktyki seksualne (5300 mężczyzn i 5940 kobiet). Zgromadzili oni dane na temat stosunków seksualnych przedmałżeńskich i w małżeństwie, homoseksualizmu, masturbacji i innych form aktywności seksualnej oraz wzorców zachowań seksualnych w zależności od płci, wykształcenia, wyznania i innych czynników socjologicznych. Raport Kinseya zawierał ponad 500 pytań, a z badań wynikało, że 86% dorosłych ludzi żyje w sprzeczności z kodeksem obyczajowym. Badania Kinseya zapoczątkowały przełom kulturowy. W roku 1951 wiedzę z badań Kinseya rozszerzyli antropolog Clellan Ford i psycholog Frank Beach, porównując zachowania seksualne ludzi ze 190 kultur.
Po latach okazało się jednak, że badania, które stały się podstawą raportu Kinseya, były nierzetelne, a dobór próby był szeroko krytykowany w publikacjach naukowych[8][9][10].
Niektóre dane z raportu Kinseya
- Seks oralny uprawiało 60% badanych osób[11].
- Do co najmniej jednego stosunku analnego w małżeństwie przyznaje się 11% mężczyzn[11].
- Stosunki przedmałżeńskie 67–98% mężczyzn zależnie od klasy społecznej i 50% kobiet[11].
- Doświadczenia homoseksualne 37% mężczyzn i 13% kobiet[11]. 15% mężczyzn w USA między 16 a 55 rokiem życia ma za sobą doświadczenia homoseksualne stałe bądź okresowe, z czego 18% tyle samo doświadczeń homo- i heteroseksualnych, a 4% to osoby o wyłącznie homoseksualnych przeżyciach[11].
- Do seksu pozamałżeńskiego przyznało się 50% mężczyzn i 26% kobiet[11].
- Do korzystania z usług prostytutek przyznało się 69% mężczyzn[11].
- Masturbacja jest zjawiskiem powszechnym. Uprawia ją 92% mężczyzn i 62% kobiet[11].
- Średnia długość prącia we wzwodzie wynosi 15,5 cm[12], ze średnim odchyleniem 1,96 cm (pomiary wykonywane przez osoby badane). Badania dokonywane przez personel ukazują niższe wyniki – średnia wynosi około 13 centymetrów[13].
Badania Mastersa i Johnson
Masters & Johnson: Human sexual response; 1966, Human sexual inadequacy; 1970 Virginia Johnson i William Masters pierwsi zbadali zachowania seksualne w laboratorium, objęli nimi 312 mężczyzn i 382 kobiety. Wyniki zostały oparte na 10 000 cykli reakcji seksualnych, badanych elektrodami i przyrządami medycznymi instalowanymi w narządach. Choć badacze starali się dobierać do badań osoby, których zachowanie można traktować jako „przeciętne i zwyczajne”, należy wziąć pod uwagę, że byli to ochotnicy, a zatem osoby być może łatwiej znoszące ekspozycję społeczną.
Niektóre dane z badań Mastersa i Johnson
Wiele informacji dotyczących fizjologicznych reakcji człowieka w sferze seksualności pochodzi z opisywanych badań. Nieprawdą okazał się mit o różnicy między orgazmem łechtaczkowym a pochwowym, udowodniono poliorgastyczność kobiet (możliwość przeżycia kilku orgazmów w trakcie jednego zbliżenia) oraz identyczność reakcji fizjologicznych w trakcie masturbacji i stosunku seksualnego. Badania wykazały także, że około 50% małżeństw cierpi z powodu zaburzeń seksualnych, a około 45% rozwodów w USA jest spowodowanych niedopasowaniem seksualnym.
Inne badania
- Christensena i Carpentera 1962 – H. Christensen i T. Carpenter opublikowali badania transkulturowe, wychodząc z założenia, że rozbieżność między postawami a zachowaniem seksualnym jest ważnym czynnikiem przystosowania lub nieprzystosowania emocjonalnego i seksualnego. Stwierdzono, że rozbieżności między postawami a zachowaniem seksualnym skłaniają się na niekorzyść postaw (zachowanie swobodniejsze od postawy).
- Schofielda 1965 – Mike Schofield przeprowadził w Wielkiej Brytanii badania reprezentatywne postaw i zachowań seksualnych młodzieży. Wynikało z nich, że nieznaczny odsetek młodzieży akceptował stosunki przedmałżeńskie i uprawiał je. Badania panelowe dowiodły, że młodzi Anglicy zachowywali się niezgodnie z własnymi postawami i masowo przeszli inicjację seksualną przed małżeństwem.
- Herthofta 1968
- Schnabla 1972
- Siguscha i Schmidta 1973 – Volkmar Sigusch i Günter Schmidt badali w RFN rozwój socjoseksualny, postawy i zachowania seksualne młodzieży licealnej. Raport ten poddaje rewizji te poglądy, dotyczące postaw seksualnych młodzieży, które nie znajdowały dotychczas oparcia w wynikach badań empirycznych. (...)większość młodzieży nastawia się na założenie małżeństwa i rodziny oraz opowiada za miłością i wiernością seksualną (...) kładzie nacisk na związki uczuciowe, na podłożu których podejmuje stosunki seksualne (...).
- Synteza Iry Reissa – Ira Reiss doszedł do wniosku, że etyka seksualna w wyraźny sposób ewoluuje we wszystkich środowiskach i nowa moralność seksualna jest dziełem młodych. Stwierdza się zmniejszenie poczucia winy oraz konfliktów moralnych związanych z inicjacją, co jest skutkiem wzrostu oświaty medycznej. Nie stwierdza się wśród młodzieży dewaluacji takich pojęć jak miłość, wierność, obyczajowość młodzieżowa zastąpiła dawną monogamię kilku przejściowymi monogamiami przed ślubem, zgodnie z przekonaniami większości młodzieży rygory monogamii, wierności, lojalności obowiązują dopóty, dopóki partnerzy czują się ze sobą dobrze.
Mitologia seksualna
Seksualność człowieka i związane z nią praktyki bardzo wcześnie w historii cywilizacji i kultur stały się elementem mitów, wierzeń i legend. Wiele kultur podniosło go do rangi zachowań boskich, uświęconych bądź rytualnych, a poszczególne bóstwa miały władać tą sferą ludzkich zachowań. Postacie boskie lub półboskie, jak: Eros czy Pan są tego wyraźnymi przykładami. Wśród ludów prymitywnych często spotykało się obiekty kultu, które miały kształt narządów seksualnych człowieka (patrz: fallicyzm).
W każdej epoce powstawało też i powstaje dalej szereg mitów i legend z tym związanych. Od czasów masowego niewolnictwa z Afryki do Ameryk i Europy narodził się mit potencji seksualnej osób czarnoskórych. Pisze o tym m.in. Lew Starowicz w opracowanym przez niego słowniku[14]. Wedle tego mitu „czarnego kochanka” porównanie zalet białych i czarnych kochanków ma długą tradycję i przechodziło kilka okresów. Pierwszy – od czasu handlu niewolnikami do rewolucji seksualnej lat 60. XX w. – opierał się na uprzedzeniach i stereotypach rasowych. Czarnoskórym przypisywano większe rozmiary członka, bujniejsze życie seksualne, wcześniejszy wiek inicjacji seksualnej, skłonność do orgii, niezwykłą potencję, większe uleganie zmysłowości, a mniejsze normom i zasadom.
Szczegółowe przykazy zachowań i praktyk seksualnych znaleźć można w większości pism wielkich religii świata, jak: judaizm, chrześcijaństwo, islam, hinduizm.
Ujęcie biologiczne
Z biologicznego punktu widzenia podstawowym celem zachowań seksualnych jest prokreacja, prowadząca do powstania nowego osobnika potomnego.
Wiele gatunków zwierząt, w tym także ludzie, wykazuje zachowania płciowe również poza okresami płodności, dla przyjemności lub podtrzymania bliskich związków ze stałym partnerem.
Zachowania społeczne
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Kama_sutra_24_detail.jpg/320px-Kama_sutra_24_detail.jpg)
Popęd seksualny człowieka jest motorem wielu zachowań społecznych, między innymi twórczości artystycznej. Wiele utworów artystycznych jest bardzo silnie nasyconych podtekstami lub jawnymi nawiązaniami erotycznymi (zob. erotyka).
W skrajnej postaci niektóre rodzaje sztuki erotycznej zatracają całkowicie swoją wartość artystyczną i służą wyłącznie wywoływaniu silnego podniecania korzystających z nich osób. Tego typu działalność określa się jako pornografia. Granica między pornografią i erotyką jest jednak bardzo płynna i trudna do ustalenia.
Zaburzenia na tle seksualnym
- Zobacz też:
Zachowania seksualne odbiegające od normy seksuologicznej należą do kategorii zaburzeń preferencji seksualnych. Trudności seksualne to tzw. dysfunkcje seksualne. Istnieje także osobna kategoria zaburzeń identyfikacji płciowej.
Specjalistami, zajmującymi się zaburzeniami i chorobami związanymi z funkcjonowaniem seksualnym, zajmują się lekarze: ginekolodzy, androlodzy i urolodzy oraz seksuolodzy i psychoseksuologowie[15].
Zobacz też
- Zobacz też kategorię:
Przypisy
- ↑ Anna Golan. Seks to zdrowie. „Charaktery”, 22 lipca 2016. [dostęp 2022-09-19].
- ↑ Lykke Areskin, Kurt Starke: Leksykon erotyki. Katowice: Książnica, 1998, s. 347.
- ↑ Kazimierz Imieliński: Zarys seksuologii i seksiatrii. Warszawa: PZWL, 1982, s. 23.
- ↑ Lykke Areskin, Kurt Starke: Tamże. s. 322.
- ↑ seks – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2019-04-14] (pol.).
- ↑ seks, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-04-14] .
- ↑ Pascal Quignard: Seks i trwoga. Warszawa: Czytelnik, 2002, s. 75.
- ↑ Por. Jones H. James, „Alfred C. Kinsey. A Public/Private Life”, wyd. W W Norton & Co Inc, s. 937, ISBN 0-393-04086-0 (ang.).
- ↑ R.E. Fay, C.F. Turner, A.D. Klassen, J.H. Gagnon. Prevalence and patterns of same-gender sexual contact among men. „Science”. 243 (4889), s. 338–348, Jan 1989. PMID: 2911744.
- ↑ Reisman Judith A., Eichel Edward W.: „Kinsey – seks i oszustwo”, wyd. „Antyk”, Warszawa 2002.
- ↑ a b c d e f g h Data from Alfred Kinsey’s studies. https://web.archive.org/web/20160409223055/http://www.kinseyinstitute.org/research/ak-data.html.
- ↑ Wylie, K.R. i Eardley, I. (2007). Penile size and the ‘small penis syndrome’. BJU Internetional, 99, 6, s. 1449–1455.
- ↑ Więcej źródeł w artykule Rozmiary prącia człowieka.
- ↑ Na podstawie „Słownika Encyklopedycznego Miłość i Seks” Wydawnictwa Europa. Autor – Lew Starowicz. ISBN 83-87977-17-9. Rok wydania 1999.
- ↑ Aleksandra Nowakowska, "Ach, jak nieprzyjemnie... rozmowa z Biancą-Beatą Kotoro, psycholożką", [w:] "Angora", nr 24 (1721), 11 czerwca 2023 r., ISSN 0867-8162, str.: 26-27.