Seler naciowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Seler naciowy
Ilustracja
Seler naciowy w ofercie handlowej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

selery

Gatunek

selery zwyczajne

Odmiana

seler naciowy

Nazwa systematyczna
Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC.
Prodr. 4: 101 1830[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Seler naciowy (Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC.) – odmiana selerów zwyczajnych, rośliny z rodziny selerowatych. Od odmiany typowej i korzeniowej różni się brakiem gorzkiego smaku liści i ogonków[5], brakiem korzenia spichrzowego i wykształcaniem gęstej rozety liści o zgrubiałych i soczystych ogonkach liściowych. Właśnie ogonki są częścią użytkową tego warzywa. W stosunku do odmiany korzeniowej seler naciowy cechuje się większą zawartością soli mineralnych, witaminy C i olejku eterycznego[6].

W obrębie odmiany biologicznej wyhodowano różne odmiany uprawne dzielone na dwie grupy różniące się kolorem ogonków (białym do żółtawego i ciemnozielonym; te drugie wymagają bielenia przed spożyciem). Wypłonione (etiolowane) ogonki liściowe mają łagodniejszy smak pozbawiony goryczy[7]. Warzywo znane jest od starożytności (uprawiane było w Grecji i Rzymie)[8], ale spopularyzowane zostało w XVII-wiecznych Włoszech[5].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Sałatka Waldorf
Krwawa Mary garnirowana ogonkiem liściowym selera naciowego

Roślina uprawiana i wykorzystywana jako warzywo przyprawowe i smakowe[6]. Ogonki liściowe spożywane są najczęściej na surowo, w tym zwłaszcza jako chrupiący dodatek do sałatek. Są podstawowym składnikiem sałatki Waldorf. Polecane są jako dodatek do serów, mogą być też obgotowywane w zupach, spożywane zapiekane lub smażone w głębokim tłuszczu. Drobno posiekane liście mogą zastąpić pietruszkę[5].

Seler naciowy przechowywany w lodówce traci świeżość po trzech dniach[5].

W Polsce popularne w uprawie są odmiany z grupy o ogonkach białawych do żółtozielonych: 'Złoty Samobielący'[6] i 'Summer Pascal'[7] oraz z grupy o liściach ciemnozielonych – 'Utah' 52–70[6][7]. Poza tym uprawia się z odmian samobielących: 'Celebrity', 'Golden Self Blanching', 'Ivory Tower', 'Lathom Self Blanching' i zielone 'Greenslaves', 'Tall Utah Triumph'. Do odmian wymagających bielenia należą także: 'Giant Pink', 'Giant Red' i 'Standard Bearer' (barwią się podczas bielenia odpowiednio na kolor bladoróżowy, ciemnoróżowy i czerwony), a także 'Giant White' (stara, bardzo wymagająca odmiana) i 'Hopkins Fenlander'[5].

Wartości odżywcze

[edytuj | edytuj kod]
Wartość odżywcza
Seler naciowy
(100 g)
Wartość energetyczna 69 kJ (16 kcal)
Białka 1,0 g
Węglowodany 3,6 g
Tłuszcze 0,2 g
Woda 94,3 g
Dane liczbowe na podstawie: [9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]
Wymagania
Odmiana naciowa ma wymagania glebowe i klimatyczne jak odmiana korzeniowa[6]. Najlepiej rośnie na glebach łatwo nagrzewających się, żyznych i próchnicznych. Nie nadają się do jej uprawy tylko gleby ciężkie, gliniaste i piaszczyste[7]. Roślina wymaga obfitego nawożenia, zwłaszcza azotowego[6]. Największe plony uzyskuje się w latach lub miejscach charakteryzujących się latem długim i ciepłym oraz dużą wilgotnością powietrza[7]. Nie należy uprawiać w pobliżu pasternaku, ponieważ oba gatunki ściągają szkodnika – liściolubkę selerową. Z kolei warto uprawiać selery przy warzywach kapustnych, ponieważ odstraszają szkodliwe dla nich motyle[5].
Rozmnażanie
Nasiona wysiewa się w lutym lub na początku marca pod osłonami (w szklarniach lub inspektach). 1 g nasion wystarcza do obsiania 0,5 m² ziemi i uzyskania 500 sztuk rozsady. Rośliny po rozwinięciu 2 liści należy rozsadzić w rozstawie 5 × 5 cm[7]. Rozsadę wysadza się na miejsce docelowe w rozstawie od 40 do 60 cm × 30 cm[6]. Należy przy tym uważać, by roślin nie posadzić za głęboko, bo hamuje to ich wzrost[7].
Pielęgnacja
Rośliny wymagają starannego odchwaszczania, spulchniania gleby i nawadniania w okresach suchych. Grube i długie ogonki wyrastają tylko wówczas, gdy roślina w czasie całego wzrostu ma odpowiednie warunki do rozwoju. We wrześniu ogonki się bieli poprzez ograniczenie do nich dostępu światła. Współcześnie stosuje się w tym celu papier, tekturę falistą i słomę. Dawniej ogonki obsypywano ziemią, ale skutkowało to nabieraniem przez warzywo zapachu ziemi[7].
Zbiór
Plon pozyskuje się ok. 3 tygodnie po rozpoczęciu bielenia roślin[7]. Podczas zbioru liści odcina się je wraz z górną częścią główki korzeniowej, tak by rozeta się nie rozsypała. Uzyskuje się plon wynoszący od 170 do 200 kwintali z hektara[6].
Szkodniki i choroby
W osłonach etiolowanych roślin lubią gromadzić się ślimaki. Do zwierząt żerujących na tej roślinie należą poza tym zwłaszcza liściolubka selerowa (larwy minują liście, silnie porażone rośliny przestają rosnąć), połyśnica marchwianka (żeruje u nasady liści hamując wzrost)[5] oraz mszyce (mszyca trzmielinowo-burakowa, mszyca głogowo-marchwiowa) i przędziorki (przędziorek chmielowiec). Rośliny zapadają na grzybowe choroby zwane septeriozą selera[11], chwościkiem selera, rdzą (Puccinium apii), atakowane są też przez inne grzyby powodujące plamistość liści[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-25] (ang.).
  3. Apium graveolens var. dulce. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-02-25].
  4. Apium graveolens'' var. ''dulce, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c d e f g J. Simmonds (red.): Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 30-32. ISBN 83-11-10578-2.
  6. a b c d e f g h M. Lityński, H. Nieć: Warzywnictwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977, s. 207.
  7. a b c d e f g h i Marian Gapiński (red.): Warzywa mało znane i zapomniane. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1993, s. 127-128. ISBN 83-09-01603-4.
  8. J. Kybal, J. Kaplicka: Rośliny aromatyczne i przyprawowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, s. 38. ISBN 83-09-00959-3.
  9. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 512-513. ISBN 978-83-200-5311-1.
  10. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  11. Gerard Meudec, Jean-Yves Prat, Denis Retournard: Choroby i szkodniki warzyw. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”. ISBN 83-7175-543-0.
  12. Malcolm Storey: Apium graveolens L. (Wild Celery). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-25].