Tomasz Turbiak – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tomasz Turbiak

Tomasz Turbiak jako szef Wydziału Lotnictwa Cywilnego w Ministerstwie Komunikacji
podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1883 Mokoszyn
Data i miejsce śmierci	5 września 1937 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1916–1937
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Formacja	Carskie Siły Powietrzne Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	13 oddział aeronautyczny 5 eskadra wywiadowcza 7 eskadra myśliwska 1 pułk lotniczy
Stanowiska	dowódca eskadry
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	Departament lotnictwa Cywilnego, PLL LOT
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Tomasz Turbiak (ur. 21 grudnia 1883^[1][2] w Mokoszynie^[a], zm. 5 września 1937 w Warszawie) – podpułkownik pilot obserwator inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, członek Komisji Odznak Polowych, pierwszy dyrektor PLL LOT.

Syn Leona i Franciszki z d. Piętowskiej^[1]. Studiował w Instytucie Inżynierii Dróg i Mostów w Petersburgu^[3]. Po wybuchu I wojny światowej został powołany w 1916 roku do odbycia służby w armii carskiej^[3]. Po ukończeniu szkoły podchorążych 15 września 1916 roku otrzymał przydział do zapasowego baonu aeronautyki. 30 marca 1917 roku ukończył oficerską szkołę aeronautyki i został przydzielony do 13. oddziału aeronautycznego, w którego składzie walczył na froncie^[3]. 1 kwietnia 1918 roku został zdemobilizowany^[3][4].

24 lipca 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego, jako wyszkolony lotnik został przydzielony do III Grupy Lotniczej we Lwowie^[3]. Tu wszedł w skład 5. eskadry wywiadowczej^[3]. 24 maja 1920 roku jako pierwszy wykrył i rozpoznał silne ugrupowania 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego zgromadzone w strefie przyfrontowej^[5][6][7]. Jego meldunek wzbudził niedowierzanie sztabowców 6. Armii, którzy uznali jego prawdziwość dopiero po kolejnym doniesieniu otrzymanym od kpt. George'a Crawforda z 7. eskadry myśliwskiej^[8]. 1 czerwca wykonał, w załodze z por. pil. Jerzym Długoszowskim, lot wywiadowczy na trasie Gubnik – Ludzyn – Monastyryszcze^[9].

25 lipca 1920 roku, w załodze z Władysławem Kalkusem, przeprowadzał ataki na oddziały Armii Czerwonej pod Toporowem. Obrona przeciwlotnicza nieprzyjaciela uszkodziła ich samolot i byli zmuszeni lądować. Dostali się do niewoli, ale odbili ich żołnierze z 10. kompanii 4. pułku strzelców podhalańskich^[10][6]. 26 lipca, w załodze z pil. sierż. Janem Rybą, przeprowadził dalekie rozpoznanie na trasie Lwów – Krasne – Ożydów – Olesko – Podhorce – Jasionów – Ponikwa – Podkamień – Suchowla – Suchodoły – Brody – Radziwiłłów – Krupiec – Michałówka – Sitno – Srebno – Chotyń – Leszniów – Bielawce – Brody – Podhorce – Ożydów – Lwów. Podczas rozpoznania wykryli kolumny nieprzyjaciela zmierzające w kierunku polskich pozycji i ostrzegli polskie oddziały stacjonujące w Podhorcach^[10]. 6 sierpnia, w załodze z por. pil. Bolesławem Lepszym, wykonał lot wywiadowczy (trwający 4 godziny) na trasie: Tarnopol – Toustoług – Łoszniów – Janów – Trembowla – Strusów – Mikulińce – Nastasów – Ludwikówka – Zazdrość – Darachów – Burkanów. Podczas tego lotu wykryli nieliczne tabory nieprzyjaciela i rozpoznali zniszczone mosty^[11]. Następnie wyróżnił się podczas obrony Lwowa, biorąc udział w licznych i niebezpiecznych lotach szturmowych zwalczając oddziały kawalerii Armii Czerwonej^[12][13]. Za swą postawę został wymieniony, wraz z innymi lotnikami III dywizjonu lotniczego, w rozkazie pochwalnym dowódcy 6. Armii WP gen. por. Roberta Lamezana de Salins z 11 września 1920 roku^[14].

W czasie walk toczonych w dniach 17–19 września 1920 roku w rejonie Niesłuchowa, Liska, Milatyna oraz Zadwórza wyróżnił się podczas ataków z niskiej wysokości na oddziały nieprzyjaciela. 19 września przeprowadził ataki na kawalerię pod wsią Zwrotowo, czym zmusił ją do wycofania i ułatwił zajęcie tej miejscowości polskim oddziałom^[4].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim. 19 stycznia 1921 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu porucznika, w Wojskach Lotniczych, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej^[15]. Od 15 kwietnia do 6 września 1921 roku odbył kurs pilotażu w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. Następnie otrzymał przydział do 7. eskadry myśliwskiej i 11 października 1921 roku został mianowany jej dowódcą^[3][4]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 72. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[16].

We wrześniu 1922 roku wziął udział, poza konkursem, w I Krajowym Locie Okrężnym^[17]. W 1923 roku został członkiem Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników^[18]. 1 grudnia 1924 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 26. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[19]. We wrześniu 1925 roku został przydzielony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do macierzystego 1 pułku lotniczego w Warszawie^[20]. W tym samym roku został skierowany na naukę do francuskiej École supérieure d’aéronautique w Paryżu. Szkołę ukończył w sierpniu 1927 roku, uzyskując dyplom inżyniera lotniczego^[21][22]. Po powrocie do Polski został przydzielony do Departamentu Lotnictwa MSWojsk. na stanowisko referenta^[23]. Następnie został kierownikiem w Centrum Odbioru Samolotów. W 1928 roku został członkiem Komisji Odznak Polowych, której zadaniem było zweryfikować czyny bojowe polskich lotników podczas wojny polsko-bolszewickiej i przyznać im prawo do noszenia polowych odznak pilota i obserwatora lub wnioskować o nadanie wyższych odznaczeń wojskowych^[24].

1 stycznia 1929 roku został pierwszym dyrektorem Polskich Linii Lotniczych LOT^[25]. Z dniem 30 czerwca 1929 roku został przeniesiony w stan nieczynny na przeciąg 12 miesięcy^[26]. Z dniem 1 kwietnia 1930 roku został powołany ze stanu nieczynnego z równoczesnym przeniesieniem do Wojskowego Zakładu Zaopatrzenia Aeronautyki na stanowisko kierownika Centrali Odbiorczej^[3][27][28]. 12 marca 1933 został mianowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 5. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[29]. 23 kwietnia 1934 roku objął stanowisko dyrektora Departamentu Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji^[4]. W czerwcu 1934 ogłoszono jego przeniesienie z Kierownictwa Zaopatrzenia Aeronautyki do dyspozycji Ministerstwa Komunikacji^[30].

Zmarł 5 września 1937 w Warszawie^[31], po długiej i ciężkiej chorobie. Dwa dni później został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 17-1-25)^[32].

Tomasz Turbiak był żonaty z Zofią z Ostrowskich^[33].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 201^[1]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[34][35]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[2][21]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[36]
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 14 (11 listopada 1928)^[37]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria, 1936)^[38]
• Odznaka Pilota (Włochy, 1923)^[39]
• Odznaka Pilota (Rumunia, 1930)^[40]
• Odznaka Pilota (Francja, 1933)^[41]
• Odznaka Pilota (Bułgaria, 1936^[42]

• Polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych

• Turbiak Tomasz. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1188 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-11].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Ppłk. pil.-obs. inż. Tomasz Turbiak. „Skrzydlata Polska”. 10/1937, październik 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Tadeusz Malinowski: Pierwsze zawody. „Skrzydlata Polska”. 45/1989, s. 7, 5 listopada 1989. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Tomasz Turbiak. Walki III dywizjonu lotniczego z konną armją Budiennego pod Lwowem. „Bellona”. 5 (2), s. 122-131, 1922. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy.