Topkapi (pałac) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy pałacu. Zobacz też: Topkapi.

Topkapi

Topkapı Sarayı

Muzeum Pałacu Topkapı
Państwo	Turcja
Miejscowość	Stambuł
Adres	Sultanahmet, Eminönü Istanbul, Turkey
Data założenia	9 listopada 1924
Położenie na mapie Stambułu Topkapi
Położenie na mapie Turcji Topkapi
41°00′45,07″N 28°59′00,39″E/41,012519 28,983442
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Topkapi^[1] (tur. Topkapı Sarayı) – pałac w centrum Stambułu, który był rezydencją sułtanów przez ponad 380 lat, od 1453 roku. Budowę rozpoczęto za panowania sułtana Mehmeda II Zdobywcy w 1453 roku, zaraz po zdobyciu Konstantynopola, a zakończono w 1465^[2] roku. Ostatnim używającym pałacu sułtanem był Mahmud II (do 1839 roku). Sułtan Abdulmecid I przeniósł siedzibę władców do pałacu Dolmabahçe.

Topkapı przebudowywano w kolejnych wiekach, ale jego podstawowy, czterodziedzińcowy układ został zachowany. Osmanowie przejęli od bizantyjskich władców zwyczaj oddzielania władcy od ludu, trzeci (najbardziej wewnętrzny) tylko dla władcy i upoważnionej służby (białych eunuchów). Na tym dziedzińcu znajduje się dawny Aya Irini Kilisesi, czyli kościół Bożego Pokoju, obecnie sala koncertowa.

Oddziela pałac od miasta. Została zbudowana za panowania sułtana Mehmeda II Zdobywcy. Jest zwana również Bâb-ı Hümâyûn. Nad bramą znajduje się inskrypcja z 1478 roku. Po bokach bramy znajdują się pomieszczenia dla strażników.

Zwany również Alay Meydanı – dziedziniec janczarów. Był on dostępny dla wszystkich, był jednocześnie jedynym miejscem w pałacu, gdzie wysocy dostojnicy mogli wjechać konno. Dziedziniec ma nieregularny kształt, między Bramą Imperialną a Bramą Pozdrowień ciągnie się 300-metrowa aleja. Po lewej stronie dziedzińca znajdowały się magazyny zaopatrujące pałac, pomieszczenia dla kupców, stajnie i łaźnie. Budynki te nie zachowały się do dzisiaj. Na pierwszym dziedzińcu znajduje się również Hagia Eirene, która została włączona do kompleksu pałacowego jako arsenał, oraz mennica.

Za Orta Kapı (Bramą Środkową) znajduje się drugi dziedziniec. Bramę wzniósł w 1524 roku Sulejman I Wspaniały, który przy budowie zatrudnił architektów z podbitych Węgier. Zaraz za wejściem widać makiety pałacu, ułatwiające orientację w układzie kompleksu pałacowego. Nieco dalej zorganizowano wystawę sułtańskich powozów, sprowadzonych dla władcy i jego rodziny. W pałacowych kuchniach zachowała się część kolekcji chińskiej porcelany.

Trzeci dziedziniec Topkapı był prywatnym podwórcem sułtana. Aby do niego wejść, trzeba było przejść przez Bab-ı-Saadet, czyli tak zwaną Bramę Szczęśliwości. Nikt nie mógł przejść przez te drzwi bez specjalnego zezwolenia, a ci, którzy je posiadali, prowadzeni byli przez białych eunuchów. Wokół trzeciego dziedzińca były usytuowane lokale Uniwersytetu Pałacowego. Znajdowały się w nim pawilony takie jak Biblioteka Ahmeda III, skarbiec, kolekcja strojów sułtańskich, komnata z relikwiami, kolekcja zegarów oraz dział miniatur i portretów świadczących o wielkiej zręczności kaligrafów osmańskich, a także Sala Audiencyjna (Tronowa). W tejże sali sułtan spotykał się z ambasadorami obcych państw, a także ze swoimi doradcami wojskowymi. Ze względów bezpieczeństwa obsługę sali stanowili wyłącznie głusi.

W Sali Tronowej przechowuje się relikwie muzułmańskie. Na uwagę zasługują: płaszcz proroka Mahometa (arab. burda), który jako pierwszy odziedziczył po kalifach umajjadzkich i abbasydzkich sułtan Selim I; każdego 15 dnia miesiąca ramadanu sułtan osmański przywdziewał płaszcz proroka w czasie ceremonii państwowej. W Topkapı przechowuje się 2 z 9 mieczy Mahometa oraz jego łuk. Jest tu również list Mahometa adresowany do Mukaukasa, przywódcy Koptów, wzywający go do przyjęcia islamu, który przypadkiem odkryli w Egipcie Francuzi w 1850 a rząd Francji przekazał go muzeum Topkapı. List spisany jest na pergaminie. Poza tym przechowuje się tu miecze pierwszych kalifów, Abu Bakra, Umara Ibn al-Chattaba, Usmana, Alego, słynnego wodza arabskiego, Chalida Ibn al-Walida (zm. 642) i inne. Należy wspomnieć domniemaną pieczęć Mahometa odkrytą w połowie XIX wieku w Bagdadzie, kawałek zęba proroka, ukruszonego w czasie bitwy z mekkańczykami pod Uhud (625), przechowywany w kasetce ze złota inkrustowanej kamieniami szlachetnymi, wykonanej na zamówienie sułtana Mehmeta IV, 60 włosów z brody, przechowywane w 24 kasetkach inkrustowanych złotem i macicą perłową, jeden z 6 odcisków stopy, zgodnie z tradycją odciśnięty w kamieniu podczas wstępowania Proroka do nieba, przechowywany w złotej kasetce. I na koniec elementy architektoniczne pochodzące z mekkańskiej Al-Kaby, przede wszystkim obramowanie "czarnego kamienia" i rynny^[3].

Ostatni, tak zwany czwarty dziedziniec nie jest zamkniętym terenem, przypomina raczej duży ogród z wieloma pawilonami, gdzie odpoczywał sułtan. Część pałacu po prawej stronie została przekształcona w kawiarnię, z której rozpościera się piękny widok na Bosfor i azjatycką część Stambułu.

W pałacu Topkapı znajduje się harem, były to pomieszczenia mieszkalne sułtańskiej rodziny. Na czele haremu stała matka panującego sułtana. Zgodnie z prawem islamskim, sułtan mógł mieć cztery żony. Jeśli chodzi o konkubiny, islam zezwalał, aby mężczyzna miał ich tyle, ile może utrzymać. Harem składa się z kilkuset komnat, ale udostępnione do zwiedzania jest tylko kilkanaście.

Do najważniejszych punktów wycieczki należy Kara Ağalar Taşlığı (dziedziniec Czarnych Eunuchów), Cariye ve Kadınefendi Taşlığı (dziedziniec Konkubin i Żon), pokoje Sułtanki Matki, łaźnia sułtana oraz Hünkar Sofası (komnaty władcy), największe w haremie, zdobione kafelkami z Delftu.

Obecnie Topkapı jest głównym obok Hagia Sophia punktem wycieczek do Stambułu.

• Strona główna pałacu Topkapı. [dostęp 2010-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 listopada 2013)]. (ang. • tur.).

• Plany pałacu Topkapı
• Zdjęcia pałacu Topkapı
• Kolejne zdjęcia pałacu Topkapı. paradoxplace.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-20)].