Zofia Urbanowska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zofia Urbanowska
Imię i nazwisko	Zofia Kamilla Urbanowska
Data i miejsce urodzenia	15 maja 1849 ; Kowalewek
Data i miejsce śmierci	1 stycznia 1939 ; Konin
Dziedzina sztuki	literatura
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Zofia Urbanowska (ur. 15 maja 1849 w Kowalewku, zm. 1 stycznia 1939 w Koninie) – polska publicystka i pisarka, autorka powieści Księżniczka, Gucio zaczarowany i Róża bez kolców. Współpracowała z „Gazetą Polską”, pisywała do „Przeglądu Tygodniowego” i „Wieczorów Rodzinnych”, była członkiem kolegium redakcyjnego „Przeglądu Pedagogicznego”.

Życiorys

Okładki i strony tytułowe

Zofia Urbanowska urodziła się 15 maja 1849 roku^[1], w rodzinie zubożałego szlachcica Wincentego Urbanowskiego, w tym czasie administratora folwarku w Kowalewku k. Konina, i Katarzyny z Modelskich^[1]. Dzieciństwo spędziła w Laskówcu k. Morzysławia, u dziadków, do których przenieśli się jej rodzice. W 1860 roku rozpoczęła naukę w Instytucie Rządowym w Kaliszu, później uczęszczała do gimnazjum sióstr urszulanek w Poznaniu, gdzie zdała maturę^[1].

W wieku 21 lat Urbanowska zaczęła pracować zarobkowo, w latach 1870–1873 będąc dziennikarką w „Gazecie Polskiej” oraz korektorką w drukarni. W 1874 przeniosła się do Warszawy, rozpoczynając pracę jako nauczycielka na pensji Jadwigi Sikorskiej (córki muzykologa i redaktora Józefa Sikorskiego). Zamieszkała w kamienicy należącej do Sikorskich. W tym samym domu było mieszkanie Deotymy, z którą Urbanowska zawarła bliższą znajomość, uczestnicząc w wydawanych przez poetkę „obiadach czwartkowych”. W tym samym roku Urbanowska zadebiutowała wydaną pod pseudonimem „J.” nowelą Znakomitości. Następnym wydanym utworem była sentymentalna opowieść o Polce, która nie chciała poślubić Niemca, zatytułowana Cudzoziemiec (1883), źle oceniona przez krytykę. Z uznaniem krytyki i czytelników spotkał się Gucio zaczarowany (1884): fantastyczno-przyrodnicza opowieść o leniwym chłopcu, przemienionym przez wróżkę w muchę i zmieniającym swój charakter pod wpływem zwierząt.

W 1886 roku Urbanowska została członkiem kolegium redakcyjnego „Przeglądu Pedagogicznego”, publikując artykuły o potrzebie rozwoju twórczości dla dzieci i młodzieży. W latach 1890–1900 współpracowała z „Wieczorami Rodzinnymi”, pisząc felietony o przyrodzie. Na łamach tego pisma ukazała się jej fantastycznonaukowa powieść Atlanta, czyli przygody młodego chłopca na wyspie bezludnej, w formie książkowej wydana w 1893 roku. Dużą popularność zyskała nagrodzona w konkursie „Tygodnika Ilustrowanego” obyczajowa powieść Księżniczka, wydana w 1886 roku.

Zofia Urbanowska często przebywała w Zakopanem (pierwszy jej pobyt miał miejsce w 1890 roku). Owocem tych pobytów była powieść Róża bez kolców, mająca za tło tatrzańską przyrodę i podhalański folklor. Utwór był publikowany w częściach na łamach „Wieczorów Rodzinnych” (1900–1901), wydanie książkowe nastąpiło w 1903 roku^[2] i zostało wznowione nakładem wydawnictwa Książnica-Atlas w roku 1928 w serii „Biblioteka Iskier”.

Na początku XX wieku Urbanowska zamieszkała w Koninie, w dworku będącym poprzednio własnością jej matki^[3]. W 1930 roku władze Konina nadały jej honorowe obywatelstwo tego miasta.

Zmarła 1 stycznia 1939 w Koninie^[4].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[5]
Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[6]

Upamiętnienie

Imię Zofii Urbanowskiej nosi ulica oraz Szkoła Podstawowa nr 1 w Koninie, przed którą stoi pomnik pisarki.

W związku z przypadającą w 2004 roku 155 rocznicą urodzin i 65 rocznicą śmierci pisarki w jej rodzinnym Kowalewku (gmina Rzgów) otwarto Dom Kultury i Muzeum im. Zofii Urbanowskiej.

Twórczość

Cudzoziemiec (1883)
Gucio zaczarowany. Powieść dla młodszych dzieci (1884)
Księżniczka (1886)
Atlanta, czyli Przygody młodego chłopca na wyspie tajemniczej opowiedziane w listach wyczytała przez drobnowidz [mikroskop] i przepisała... (1893, z licznemi drzeworytami w tekście i siedmioma ilustracyami Juliana Maszyńskiego)
Wojna w czasie pokoju (1896)
Róża bez kolców. Opowiadanie z niedawnej przeszłości osnute na tle przyrody tatrzańskiej (1903)
Wszechmocni (1908)
Złoty pierścień (1916)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 766.
↑ Zofia Radwańska-Paryska, Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2009-03-24].
↑ Konin. Dworek Zofii Urbanowskiej. nac.gov.pl. [dostęp 2016-12-09].
↑ Zgon ś. p. Zofii Urbanowskiej. „Nowy Dziennik”, s. 2, nr 2 z 2 stycznia 1939.
↑ M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi w zakresie literatury dla młodzieży”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

Bibliografia

Barbara Tylicka, Grzegorz Leszczyński: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003, s. 405. ISBN 83-04-04606-7.
Stanisław Frycie, Marta Ziółkowska-Sobecka, Wioletta Bojda: Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. II. Piotrków Tryb.: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2007, s. 751–752. ISBN 83-89935-24-4.

Linki zewnętrzne

[SŁ-1] Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 766.

[WET-2] Zofia Radwańska-Paryska, Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2009-03-24].

[3] Konin. Dworek Zofii Urbanowskiej. nac.gov.pl. [dostęp 2016-12-09].

[4] Zgon ś. p. Zofii Urbanowskiej. „Nowy Dziennik”, s. 2, nr 2 z 2 stycznia 1939.

[5] M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi w zakresie literatury dla młodzieży”.

[6] M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]