آیین مندائی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

آیین مندائی
ࡌࡀࡍࡃࡀࡉࡉࡀ
المندائیّة  (عربی)
یک کپی از گنزا ربا با ترجمه عربی
نوعادیان قومی[۱]
طبقه‌بندیگنوسیسم[۱]
کتاب مقدسگنزا ربا، قلستا، ادراشی اد یحیی (بیشتر)
الهیاتیکتاپرستی
ریشا اد اماSattar Jabbar Hilow[۲]
منطقهعراق، ایران و جوامع دیاسپورا
زبانزبان مندایی[۳]
خاستگاهسده ۱ میلادی
یهودیه، امپراتوری روم[۴][۵]
انشقاق ازیهودیت معبد دوم[۶][۷]
شمار پیروانح. ۶۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰[۸][۹]
نام(های) دیگرصابئیسم، مندائیسم[یادداشت ۱]

آیین مندائی یا منداییه (زبان مندایی: ࡌࡀࡍࡃࡀࡉࡉࡀ، آوانگاری: mandaiia; عربی: المندائیّة، آوانگاری: al-Mandāʾiyya) دینی گنوسی[۱۰]: ۴  با یک جهان بینی شدیداً دوگانه‌گرا است. پیروان آن، که مندائیان می‌باشند. آدم، هابیل، شیث، انوش، نوح، سام پسر نوح، آرام، و مخصوصاً یحیی را مقدس می‌دانند. مندا به زبان آرامی به معنای «دانش» است، مانند گنوسیس یونانی.[۱۱][۱۲]

واژه‌شناسی

[ویرایش]

مَندا واژه‌ای از زبانِ آرامیِ شرقی به معنی «دانش، آگاهی و معرفت» است؛ و به یک معنا، برابر نهادِ گنوس است. واژهٔ مغتسله نیز به معنی مذهب تعمیدیان گاهی به ایشان گفته شده‌است و این سوای از تعمیددهنده بودن یحیی آخرین پیامبر مذهب مندایی به دلیل مراسم همیشگی غسل تعمید است که از آداب و آیین‌های منداییان به‌شمار رفته و همچنان نیز می‌رود. گاهی نیز نام منداییان را از ریشه ماد یا مادای که نام سرزمین باستانی شمال غربی ایران بوده دانسته‌اند، اما این نظر میان پژوهشگران بسیار شاذ بوده و از اقبال چندانی برخوردار نیست.[۱۳] بیشتر همان واژه مندا را که در زبان آرامی برابر عرفان قرار دارد، برای آن فرض نموده‌اند. نام‌های دینی و مقدس منداییان آرامی است. به عنوان نمونه برای آوردن نام شیث از شیتل و برای نام سام بن نوح از شوم و نیز برای خود نوح از نو استفاده می‌کنند. منداییان را گاهی با صابئین که ذکر آن در قرآن سه بار آمده، یکی فرض کرده‌اند از این رو در خوزستان ایشان به صابئین معروف هستند که در لفظ محلی صُبّی خوانده می‌شود.[۱۴]

باورها

[ویرایش]

آن‌ها به خدا و قیامت اعتقاد دارند و برای خود زبان و خط دارند. نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند. آن‌ها روزانه پنج بار نماز می‌خوانند و دارای کتاب هستند و در قرآن نیز نه تنها به اهل کتاب بودن یحیی اشاره شده بلکه در سه آیه نام صابئین هم‌تراز پیروان ادیان آسمانی قرار گرفته‌است، مانند سوره حج آیهٔ هفده. نام کتاب منداییان «گنزا رباً» یا «گنج آسمانی» ست که به زبان مندایی از تیره سامی و شاخه آرامی شرقی نگاشته شده‌است. در دین منداییان یا همان صابئین مغتسله که در خوزستان به صبی معروف هستند پنداره‌هایی همانند آنچه در جهان‌بینی زرتشت به چشم می‌خورد وجود دارد، مانند اصالت نور و پاکی آن در برابر تاریکی گمراه‌کننده.[نیازمند منبع] آیین مندایی نزدیک‌ترین دین زنده جهان به آیین مانوی است.

اساطیر

[ویرایش]

بنیاد اندیشهٔ مندایی همان ثنویت، یا دو بن‌نگری است. دو گوهرِ روح و مادّه از آغاز آفرینش با هم در ستیزند. اساطیر مندایی بیشتر دربارهٔ اقلیم ازلیِ نور، آفرینش زمین و انسان و سفر بازگشتِ روح به سرچشمهٔ سرزمینِ نور است.[۱۵]

کتاب مقدس

[ویرایش]

کتاب مقدس منداییان گنزا ربّا (گنج عظیم) است و به بخش گنزای راست و گنزای چپ تقسیم می‌شود. کتاب‌های شش‌گانه‌ای نیز دارند که عبارت‌اند از:

۱) ادراشا اد یحیی (تعالیم یحیی)؛

۲) قُلِستا (ازدواج)؛

۳) اِنیانی (نمازها و نیایش‌ها)؛

۴) سیدرا اد نشماثا (کتابِ روانِ آدمی)؛

۵) اِسفَر مَلوشی (نجومی)؛

۶) سیدرا اد مَصوَتَا (کتاب تعمید).

پیروان

[ویرایش]

آن‌ها در جنوب عراق و استان خوزستان ایران بسیار بودند ولی اکنون به تمام دنیا مهاجرت کرده‌اند.

از آن‌جایی که مندائیان همواره در ایران و عراق مورد تبعیض قرار گرفته‌اند[۱۶][۱۷]، در سال‌های اخیر تعداد کثیری از این اقلیت به کشورهای دیگر را به خود کرده‌اند. امروزه مندائیان را در اقصی نقاط جهان همچون سیدنی و سن آنتونیو، تگزاس در شمارش نسبتاً انبوه می‌توان دید.[۱۸]

تقویم

[ویرایش]

تقویم مندائی براساس هبوط (تولد) «آدم» نوشته شده‌است که تا سال ۱۳۸۱ هجری شمسی ۴۴۵۲۷۲ سال از هبوط ادم ابوالبشر می‌گذرد[۱۹]و منداییان سال کبیسه ندارند چراکه براین اعتقاد هستند که خداوند همه چیز را براساس گردش و تکرار خلق نموده و به همین اساس سال‌های مندایی باید گردش کنند تا این دوران حفظ شود و یک روز هم به عقب یا جلو تغییر نکند. یک سال مندائی ۳۶۵ روز است. هر ماه مندائیان ۳۰ روز است که در مجموع می‌شود ۳۶۰ و ۵ روز، پنجه که جزو ایام ۱۲ ماه به‌شمار نمی‌آیند (به علت مقدس بودن این ۵ روز). روز تعطیل رسمی منداییان در طول هفته یکشنبه است. نام‌های ماه‌های مندایی: دولا، نونا، امرا، تورا، صلعی، سرطانا، آریا، شمبلتا، قینا، ارقوا، هیطا و گدیا است.

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. The term 'Nasoraean' (ت.ت.'from Nazareth') is used for the initiated among the Mandaeans. For other religious groups sharing a similar name, see Nazarene (sect).
    The term 'Sabianism' is derived from the mysterious Sabians mentioned in the Quran, a name historically claimed by several religious groups. For other religions sometimes called 'Sabianism', see Sabians#Pagan Sabians

منابع

[ویرایش]
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ Buckley 2002.
  2. "His Holiness Sattar Jabbar Hilo". Global Imams Council. 20 November 2021. Archived from the original on 4 February 2022. Retrieved 30 January 2023.
    His Holiness Ganzevra Sattar Jabbar Hilo al-Zahrony, the worldwide head of The Sabian Mandeans, is a member of the Interfaith Network of the Global Imams Council. [عدم مطابقت با منبع]
  3. ای‌اس دراور، The Mandaeans of Iraq and Iran (Leiden: Brill, 1937; reprint 1962); Kurt Rudolph, Die Mandäer II. Der Kult (Vandenhoeck & Ruprecht; Göttingen, 1961; Kurt Rudolph, Mandaeans (Leiden: Brill, 1967); Christa Müller-Kessler, "Sacred Meals and Rituals of the Mandaeans", in David Hellholm, Dieter Sänger (eds.), Sacred Meal, Communal Meal, Table Fellowship, and the Eucharist: Late Antiquity, Early Judaism, and Early Christianity, Vol. 3 (Tübingen: Mohr, 2017), pp. 1715–1726, pls.
  4. "Mandaeanism | religion". Encyclopædia Britannica. Retrieved 4 November 2021.
  5. Porter, Tom (22 December 2021). "Religion Scholar Jorunn Buckley Honored by Library of Congress". Bowdoin. Retrieved 10 January 2022.
  6. King, Karen L. (2005). What is Gnosticism?. p. 140. And sixty thousand Nasoraeans abandoned the Sign of the Seven and entered the Median Hills, a place where we were free from domination by all other races.
  7. Buckley, Jorunn Jacobsen (2010). "4. Turning the Tables on Jesus: The Mandaean View". In Horsley, Richard (ed.). Christian Origins. A People's History of Christianity. Minneapolis: Fortress Press. pp. 94–111. ISBN 978-1-4514-1664-0.
  8. Thaler, Kai (9 March 2007). "Iraqi minority group needs U.S. attention". Yale Daily News. Retrieved 4 November 2021.
  9. "The Mandaeans – Who are the Mandaeans?". The Worlds of Mandaean Priests. Retrieved 5 November 2021.
  10. Buckley, Jorunn Jacobsen (2002), The Mandaeans: ancient texts and modern people (PDF), Oxford University Press, ISBN 978-0-19-515385-9
  11. Rudolph, Kurt (1978). Mandaeism. BRILL. p. 15. ISBN 9789004052529. In some texts, however, it is said that Anoš and Manda ḏHayyē appeared in Jerusalem together with Jesus Christ (Mšiha), and exposed him as a lying prophet. This tradition can be explained by an anti-Christian concept, which is also found in Mandaeism, but, according to several scholars, it contains scarcely any traditions of historical events. Because of the strong dualism in Mandaeism, between body and soul, great attention is paid to the "deliverance" of the soul
  12. The Light and the Dark: Dualism in ancient Iran, India, and China Petrus Franciscus Maria Fontaine - 1990 "Although it shows Jewish and Christian influences, Mandaeism was hostile to Judaism and Christianity. Mandaeans spoke an East-Aramaic language in which 'manda' means 'knowledge'; this already is sufficient proof of the connection of Mandaeism with the Gnosis...
  13. "Mandaeans of Iraq and Iran". E.S. Drower, Leiden, 1962 (به انگلیسی). Archived from the original on 4 December 2011. Retrieved 15 April 2012.
  14. "The Mandaean Identity Challenge: from religious symbolism to secular policies". آکادمی دانشگاه مالایا (به انگلیسی). Retrieved 15 April 2012.
  15. اسماعیل ابوالقاسم‌پور. اسطورهٔ آفرینش در آیین مانی. ص ۲۱
  16. «Detention and temporary protection damages mental health - Amnesty International Australia». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۱.
  17. Nationality, refugee status and state protection: explorations of the gap between man and citizen. Savitri Taylor. Federation Press, 2005 ISBN 1-86287-524-3 pp.110
  18. Iraqi Christian sect struggles to preserve culture in U.S. - USATODAY.com
  19. کتاب منداییان غریب نوشته مهرداد عربستانی صفحه ۱۶.