گویش کاشمری (ترشیزی) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

گویش کاشمری
کاشمِری
زبان بومی در	ایران استان خراسان رضوی
منطقه	شهرستان کاشمر شهرستان خلیل‌آباد شهرستان بردسکن بخش‌هایی از شهرستان مه‌ولات
شمار گویشوران	۲۶۶٬۱۲۸ نفر  (بدون تاریخ)
تبار	زبان‌های هندواروپایی زبان‌های هندوایرانی زبان‌های ایرانی زبان‌های ایرانی غربی زبان‌های ایرانی جنوب غربی زبان فارسی گویش کاشمری
سامانه نوشتاری	الفبای فارسی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	–

گویش کاشمری یا گویش تُرشیزی از دسته گویش‌های زبان فارسی در استان خراسان رضوی است که مردم منطقهٔ ترشیز یعنی شهرستان کاشمر، شهرستان خلیل‌آباد، شهرستان بردسکن و بخش‌هایی از شهرستان مه‌ولات (به‌ویژه روستاهای شمس‌آباد و سلطان‌آباد) به آن سخن می‌گویند. اگرچه گویش ناحیهٔ کوهسرخ و دهستان کوهپایه بردسکن که بخشی از ترشیز می‌باشد کوهسرخی است.^[۱] این گویش به گویش‌های شهرستان تربت حیدریه، شهرستان نیشابور و شهرستان قوچان نزدیکی دارد.^[۲]

نام این منطقه در نوشته‌های قدیم ترشیز، کشمر و پشت و گونه‌های دیگری از این سه نام آمده است^[۳] منطقهٔ ترشیز از دیدگاه جغرافیای تاریخی شامل شهرستان‌های کاشمر، خلیل‌آباد و بردسکن و کوهسرخ و بخش‌هایی از شهرستان‌های تربت حیدریه و مه‌ولات را در بر می‌گیرد.^[۴][۵]

گویش کاشمری، از گونه‌های گویشی زبان فارسی دری است. ایران کلباسی گویش کاشمری را در گروه گویش‌های منطقه خراسان و در گروه زبان‌های ایرانی نو جنوب غربی دسته‌بندی نموده است.^[۶] اما بر پایه دیدگاه ایوانف (Gilbert Vladimir lvanov؛ خاورشناس روس در مقاله Notes on the ethnology of Khurasan منتشر شده در The Geographical journal در فوریه ۱۹۲۶م)؛ گویش ترشیز و گناباد، تشکیل‌دهنده گروه گویشی مرکزی خراسان است. او گویش‌های خراسانی را در سه گروه اصلی شمالی (نیشابور-جوین)، مرکزی (ترشیز - گناباد) و جنوبی (قائن-تون-بیرجند) تقسیم‌بندی نموده است.

در پژوهشی که تحت نظارت کتابخانه دانشنامه جهان اسلام انجام شده، گویش کاشمری (ناحیه ترشیز) به عنوان یکی از گویش‌های خراسان مورد بررسی قرار گرفته است.^[۷] ایوانف، خاورشناس روس، گویش‌های خراسانی را در سه گروه اصلی شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم‌بندی نموده است و گویش ناحیه ترشیز را در گروه گویشی خراسان مرکزی شناخته‌ست.^[۸]

علی‌اکبر خلیلی، بخشی از کتاب «فرهنگ مردم کاشمر (فولکلور): نگاهی به فرهنگ عامهٔ ترشیز کهن» را به گویش مردم این ناحیه اختصاص داده و به معرفی گویش‌ها، واژگان، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های رایج در این گویش پرداخته است.^[۹] همچنین دو پژوهش پایان‌نامه‌ای دربارهٔ گویش مردم این بخش با عنوان‌های «بررسی گویش کاشمر» (اسحاقی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۷۹)^[۱۰] «بررسی دستوری لهجهٔ کاشمر» (پورموسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۰)^[۱۱] و یک مقاله با عنوان «بررسی و توصیف ساختمان فعل در گویش کاشمر» (به‌آبادی، گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، ۱۳۹۳)^[۱۲] در دست است.

یکی از نمودهای گویشی بخش ترشیز (کاشمر بزرگ)، سروده شدن شعرهایی درخور با پیرامون و شرایط بومی این بخش است. قطعه زیر دربارهٔ «فصل انگور باز کردن» (چیدن میوه انگور) است.^[۱۳]

• ترشیز
• زبان فارسی
• گویش فارسی خراسانی
• استان خراسان رضوی
• شهرستان کاشمر
• کاشمر

• بررسی و توصیف ساختمان فعل در گویش کاشمر
• بررسی و توصیف گویش کاشمر
• ضرب‌المثل‌های خراسانی