Arkady Fiedler – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy polskiego podróżnika. Zobacz też: Arkady Radosław Fiedler – syn.

Arkady Fiedler

Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1894 Poznań
Data i miejsce śmierci	7 marca 1985 Puszczykowo
Zawód, zajęcie	wojskowy, literat, podróżnik
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Poznański
Małżeństwo	Janina Ritterówna (1920–1934) Maria Macciarello
Dzieci	Barbara (1924–1933), Arkady Radosław (ur. 1945), Marek (ur. 1947)
Krewni i powinowaci	Antoni Fiedler (ojciec)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Arkady Adam Fiedler^[1] (ur. 28 listopada 1894 w Poznaniu, zm. 7 marca 1985 w Puszczykowie) – polski działacz niepodległościowy, prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik, porucznik Wojska Polskiego.

Był synem Antoniego Fiedlera, poznańskiego poligrafa i wydawcy, i Franciszki z Krajewiczów^[2][3]. On to właśnie rozbudził w Arkadym namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał później pisarz o swym ojcu. Ukończył Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, a następnie studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Poznaniu^[4]. Studia te zostały przerwane wraz z wybuchem I wojny światowej i wcieleniem do armii niemieckiej^[5].

W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim^[5] (został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i był kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej). 8 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu porucznika żandarmerii ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920^[6].

W opublikowanej 24 września 1921 „Pierwszej liście oficerów rezerwowych WP” figurował jako porucznik rezerwy żandarmerii. W 1934 był porucznikiem rezerwy Kadry 7 dywizjonu taborów w Poznaniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 28. lokatą na liście starszeństwa oficerów taborowych oraz pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań-Miasto.

Debiutował w 1917 cyklem wierszy „Czerwone światło ogniska” na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój”^[5]. W latach 1922–1923 studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku i ukończył ją zdobywając tytuł mistrza chemigrafii^[2]. W 1926 wydał pierwszą książkę Przez wiry i porohy Dniestru. W 1928 wyjechał w pierwszą większą podróż do południowej Brazylii. Przywiózł z niej bogate zbiory zoologiczne i botaniczne, które bezinteresownie przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym naukowym placówkom w Poznaniu, i nie mniej bogate wrażenia, które opisał w książkach Bichos, moi brazylijscy przyjaciele i Wśród Indian Koroadów.

Żoną Arkadego Fiedlera była w tym czasie Janina z d. Ritter, którą poślubił w lipcu 1920 r.; mieli urodzoną w kwietniu 1924 r. córkę Barbarę. Po powrocie Fiedlera z podróży do Brazylii małżeństwo przeszło kryzys, m.in. na tle gospodarowania przez Janinę finansami podczas nieobecności męża, co doprowadziło pisarza do załamania nerwowego. W 1930 r. żona odeszła od niego, zabierając ze sobą córkę Basię, która zmarła w wieku 9 lat w 1933 r. W 1934 r. Fiedlerowie przeprowadzili rozwód^[7].

W 1933 pisarz urzeczywistnił swe najgorętsze marzenie: wyruszył do Amazonii. Wyprawa zaowocowała książką Ryby śpiewają w Ukajali, która zdobyła wielkie uznanie czytelników. W 1936 wydał kolejny bestseller, Kanadę pachnącą żywicą.

W 1937 oceniał plan kolonializacji Madagaskaru, podróż opisał w książce Radosny ptak drongo, później przerobionej na Gorąca wieś Ambinanitelo, wznowionej jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo^[8].

II wojna światowa zastała Fiedlera na Tahiti. Porzucił tę wyspę, aby podjąć służbę żołnierską. W lutym 1940 przez Francję dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników uczestniczących w bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę Dywizjon 303 – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, podnosząc morale społeczeństwa. W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych – wysiłek wojenny naszych marynarzy opisał w książce Dziękuję ci, kapitanie. W trakcie wojny i tuż po niej w Londynie przyszli na świat jego dwaj synowie – Marek i Arkady Radosław.

W 1946 powrócił razem z żoną Włoszką Marią Maccariello do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nie mogąc podróżować (czasy stalinowskie), napisał powieści dla młodzieży: Mały Bizon, Wyspa Robinsona, Orinoko^[9].

Od 1956 powrócił na podróżnicze szlaki – odwiedził Indochiny, Brazylię, Gujanę, Madagaskar, Kanadę, kilkukrotnie Afrykę Zachodnią^[9].

W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody. Jest autorem dwóch książek autobiograficznych: „Mój ojciec i dęby” oraz „Wiek męski – zwycięski”^[10].

W 1974 pisarz zachęcony namowami czytelników stworzył wraz z rodziną prywatne muzeum podróżniczych trofeów w swym domu w Puszczykowie^[11].

W 1983 był członkiem Rady Krajowej PRON^[12].

Zmarł 7 marca 1985 w Puszczykowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu. Autorem rzeźby przedstawiającej głowę pisarza i umieszczonej na jego grobie jest Adam Haupt.

• 1927 – północna Norwegia
• 1928 – południowa Brazylia
• 1933 – Amazonia i Peru
• 1935 – Kanada
• 1937 – Madagaskar
• 1939 – Tahiti
• 1940 – Francja, Wielka Brytania
• 1942–1943 – USA, Trynidad, Gujana, Brazylia
• 1945 – Kanada
• 1948 – Meksyk
• 1952–1953 – ZSRR (Gruzja)
• 1956–1957 – Indochiny (północny Wietnam, Laos, Kambodża)
• 1959–1960 – Afryka Zachodnia (Gwinea, Ghana)
• 1961 – północno-zachodnia Kanada
• 1963–1964 – Brazylia, Gujana
• 1965–1966 – Madagaskar
• 1967 – Brazylia
• 1968 – ZSRR (wschodnia Syberia)
• 1969 – Nigeria
• 1970 – Peru
• 1971 – Afryka Zachodnia
• 1972 – Kanada (Kolumbia Brytyjska, Alberta, Quebec)
• 1973 – Ameryka Południowa
• 1975 – Kanada (Ontario, Quebec)
• 1976–1977 – Afryka Zachodnia
• 1978–1979 – Peru
• 1980 – Kanada
• 1981 – Afryka Zachodnia

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1979),
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1974),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964),
• Krzyż Niepodległości – 27 czerwca 1938 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[13][3][14]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955)^[15],
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[16],
• Order Uśmiechu (1969)^[5]

Był laureatem wielu nagród, m.in. nagrody literackiej miasta Poznania^[17] (1936), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978).

Dwaj synowie Arkady Radosław Fiedler (starszy), były poseł oraz Marek Fiedler (młodszy) są także pisarzami i podróżnikami. Pasje do podróżnictwa i twórczości literackiej odziedziczyli także wnukowie Arkady Paweł Fiedler (syn Arkadego Radosława) i Radosław Fiedler (syn Marka). Arkady Radosław ma również wnuka Arkadego Antoniego. Wszyscy mieszkają obok siebie w Puszczykowie, prowadząc Muzeum - Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera wraz Ogrodem Kultur i Tolerancji^[18].

Jest patronem kilkudziesięciu szkół, m.in.: Szkoły Podstawowej w Czapurach^[19], Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie^[20], Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej^[21], Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu^[22], Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze^[23], Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie, Szkoły Podstawowej w Rychwale^[24], Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie^[25], Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie^[26], Szkoły Podstawowej w Chomęcicach^[27], Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim^[28], Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie^[29] oraz Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej^[30]. Podróżnik jest również patronem ulic w Polsce i na świecie^[31].

Od 6 lipca 2009 jest również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu^[32]. Od 1996 w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. W 2020 Piotr Bojarski wydał jego biografię zatytułowaną Fiedler. Głód świata (Wydawnictwo Poznańskie)^[33].

W Puszczykowie wyznakowano szlak pieszy zielony im. Arkadego Fiedlera^[34].

W 2020 r. nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się biografia Arkadego Fiedlera Fiedler. Głód świata autorstwa Piotra Bojarskiego^[35].

• 1926 Przez wiry i porohy Dniestru
• 1931 Bichos, moi brazylijscy przyjaciele
• 1932 Wśród Indian Koroadów
• 1935 Kanada pachnąca żywicą
• 1935 Ryby śpiewają w Ukajali
• 1936 Zwierzęta z lasu dziewiczego
• 1937 Zdobywamy Amazonkę
• 1939 Jutro na Madagaskar!
• 1942 Dywizjon 303
• 1944 Dziękuję ci, kapitanie
• 1944 Żarliwa wyspa Beniowskiego
• 1946 Radosny ptak Drongo
• 1950 Rio de Oro
• 1953 Gorąca wieś Ambinanitelo
• 1957 Wyspa kochających lemurów
• 1960 Dzikie banany
• 1962 Nowa przygoda: Gwinea
• 1965 I znowu kusząca Kanada
• 1968 Spotkałem szczęśliwych Indian
• 1969 Madagaskar, okrutny czarodziej
• 1971 Piękna, straszna Amazonia
• 1973 Mój ojciec i dęby – autobiografia zawierająca wspomnienia z okresu dzieciństwa
• 1976 Wiek męski – zwycięski
• 1983 Motyle mego życia^[36]
• 1985 Zwierzęta mego życia^[37]
• 1989 Kobiety mej młodości^[38]

• 1952 Mały Bizon
• 1954 Wyspa Robinsona
• 1957 Orinoko
• 1980 Biały Jaguar^[39]

• 1982 Indiański Napoleon Gór Skalistych^[40]
• 1984 Ród Indian Algonkinów^[40]

• Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 185, 717.
• Pierwsza lista oficerów rezerwowych WP. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. nr 37 z 24.09.1921 r.
• Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

• Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera
• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Podróżnicy z Poznania rodem” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa