Briańsk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Briańsk
Брянск
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	briański
Burmistrz	Marina Walentinowna Dbar
Powierzchnia	186,73 km²
Wysokość	190 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 402 675; 2156,46 os./km²
Nr kierunkowy	(+7) 4832
Kod pocztowy	241000
Podział miasta	4 rejony: bieżycki, fokinski, sowietski, wołodarski
	Położenie na mapie obwodu briańskiego Briańsk
	Położenie na mapie Rosji Briańsk
	53°15′N 34°24′E/53,250000 34,400000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Briańsk (ros. Брянск) – miasto obwodowe w zachodniej części Rosji, nad Desną, w pobliżu granicy z Białorusią i Ukrainą. Leży na obszarze historycznej Siewierszczyzny.

Ważny węzeł kolejowy, ośrodek przemysłowy, naukowy (4 szkoły wyższe) i kulturalny (2 muzea)^[3]. Według spisu powszechnego z 2010 roku miasto liczyło 415 721, a okręg miejski 435 245 mieszkańców. W 2015 roku było to odpowiednio 407 256 i 426 255 mieszkańców.

Części miasta

Lp.	nazwa dzielnicy (ros. rejonu)	nazwa rosyjska	mieszkańców: 2010^[4]
1	bieżycka	Бежицкий район	155 330
2	wołodarska	Володарский район	73 791
3	sowiecka	Советский район	113 328
4	fokińska	Фокинский район	73 272
	Miasto razem		415 721

Lp.	nazwa osiedla typu miejskiego	nazwa rosyjska	mieszkańców: 2010^[4]
1	Radica-Kryłowka	Радица-Крыловка	3526
2	Bolszoje Połpino	Большое Полпино	6356
3	Biełyje Bieriega	Белые Берега	9642
	Okręg miejski razem		435 245

Miasto jest podzielone na 4 rejony (odpowiednik polskich dzielnic). Administracji miejskiej Briańska podlegają również 3 osiedla typu miejskiego: Radica-Kryłowka (ros: Радица-Крыловка) podlegające administracji rejonu bieżyckiego (3 526 mieszkańców w 2010 roku), Bolszoje Połpino (ros: Большое Полпино) podlegające administracji rejonu wołodarskiego (6 356 mieszkańców w 2010 roku) i Biełyje Bieriega (ros: Белые Берега) podlegające administracji rejonu fokińskiego (9 642 mieszkańców w 2010 roku). Łącznie z podlegającymi miastu osiedlami miejskiego okręg miejski Briańsk liczył w 2010 roku 435 245 mieszkańców^[4].

Historia

Pierwsza wzmianka o mieście notowana w roku 1146, ale jako gród Briańsk istniał już od końca X wieku. W 1310 r. zostało najechane przez Mongołów. Od roku 1356 do końca XV wieku w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czasie konfliktu z Witoldem w 1408 r. miasto spalił Świdrygiełło.

Na początku XVI w. Briańsk został przyłączony do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, od 1547 r. leżał w granicach Rosji. W czasie wojny polsko-rosyjskiej zdobyty w 1610 przez Rzeczpospolitą. Od 1709 r. przynależał administracyjnie do guberni kijowskiej, w 1778 r. przesunięty do namiestnictwa orłowskiego (od 1796 guberni). W 1919 r. miasto zdobyli bolszewicy.

Miasto okupowane było przez wojska niemieckie podczas II wojny światowej od 6 października 1941 do 17 września 1943.

Klimat

Według uaktualnionej klasyfikacji Köppena-Geigera Briańsk leży w strefie Dfb – klimatu kontynentalnego wilgotnego^[5].

Średnia temperatura i opady dla Briańska
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C]	7.6	9.9	18.8	28.3	32.3	34.9	37.7	38.4	30.7	24.8	17.1	9.9	38,4
Średnie temperatury w dzień [°C]	-3.5	-3.0	2.8	12.0	19.0	22.1	23.9	22.7	16.5	9.7	1.6	-2.7	10,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	-8.6	-9.1	-4.2	3.0	8.6	12.3	14.2	12.9	7.9	3.0	-2.8	-7.3	2,5
Rekordy minimalnej temperatury [°C]	-41.8	-34.9	-29.6	-21.8	-4.2	-1.3	2.2	0.1	-5.2	-13.0	-23.6	-38.6	−41,8
Opady [mm]	46	41	38	43	57	80	87	69	63	56	53	50	683
Średnia liczba dni deszczowych	7	6	8	14	16	18	17	14	16	16	14	10	156
Średnia liczba dni śnieżnych	23	21	14	4	0.4	0	0	0	0.4	4	14	22	103
Wilgotność [%]	85	82	76	68	65	69	71	72	77	81	87	87	77
Źródło: ^[6] [dostęp 2014-01-08]

Przemysł

Miasto ma długie tradycje jako centrum produkcji środków transportu – produkuje się tu lokomotywy (w tym używane w Polsce SM48), wagony, traktory, samochody ciężarowe; odlewnia staliwa, elektrownia cieplna.

Transport

Głównym dworcem kolejowym miasta jest Briańsk Orłowski. Miejską komunikację publiczną obsługują autobusy i trolejbusy.

W pobliżu miasta znajduje się port lotniczy Briańsk.

Sport

Dinamo Briańsk – klub piłkarski
Rodzinne miasto Galiny Malczuginy, rosyjskiej sprinterki, medalistki mistrzostw świata, Europy i igrzysk olimpijskich.

Miasta partnerskie

Briańsk, na mocy aktu o przyjaźni i umowy o partnerstwie z roku 1999, rozpoczął współpracę z polskim miastem Skwierzyna. Dnia 1 marca 2022, w związku z napaścią Rosji na Ukrainę, została zerwana umowa współpracy^[7].

Od roku 1995 Briańsk miał podpisaną umowę o partnerstwie z miastem Konin. Dnia 4 marca 2022, w związku z napaścią Rosji na Ukrainę, Konin wypowiedział umowy o partnerstwie i współpracy z rosyjskim Briańskiem i białoruską Rzeczycą^[8]^[9].

Polacy w Briańsku

Według carskich danych w 1897 Polacy stanowili 3,4% mieszkańców miasta i byli trzecią najliczniejszą grupą ludności po Rosjanach i Żydach^[10]. Przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości w briańskich szkołach uczyli się podpułkownik saperów Wojska Polskiego Stanisław Magnuszewski oraz twórca Instytutu Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk Henryk Niewodniczański. Polski lekarz Piotr Ambrożewicz wydawał tu w latach 1890–1913 czasopismo medyczne Akuszerka. W Briańsku urodzili się:

Aleksander Krzyżanowski – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, członek SZP, ZWZ i Armii Krajowej, żołnierz wyklęty
Stanisław Płoski – historyk, członek Armii Krajowej i PPS
Anatol Radziwonik – podporucznik Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej, żołnierz wyklęty