Giorgio Vasari – Wikipedia, wolna encyklopedia

Giorgio Vasari
Ilustracja
Autoportret, olej na desce, ok. 1571–1574
Data i miejsce urodzenia

30 lipca 1511
Arezzo

Data i miejsce śmierci

27 czerwca 1574
Florencja

Narodowość

włoska

Epoka

renesans

Ważne dzieła
Odznaczenia
Order Złotej Ostrogi

Giorgio Vasari (wym. [ˈoro vaˈzaːri][1]; ur. 30 lipca 1511 w Arezzo, zm. 27 czerwca 1574 we Florencji) – włoski historiograf sztuki, architekt, inżynier i malarz, autor Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów (1550).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 30 lipca 1511 w Arezzo w Toskanii[2] jako syn handlarza suknem Antonio Vasariego i Maddaleny Tacci[3]. Polecany od najmłodszych lat przez swojego kuzyna Lucę Signorelli, został uczniem witrażysty Guglielmo da Marsiglia[4][5]. W tym samym czasie uczęszczał także na lekcje poligrafa Giovanniego Pollio Lappoli, gdzie otrzymał wczesne wykształcenie humanistyczne, a także spróbował swoich sił w architekturze[3].

W wieku szesnastu lat został wysłany do Florencji przez kardynała Silvio Passeriniego. Wprowadzony przez Passeriniego w krąg dworu Medyceuszy, Vasari pogłębiał swoją humanistyczną edukację pod okiem pisarza Pierio Valeriano. Był także częstym gościem w pracowni Andrei del Sarto i akademii rysunku Baccio Bandinelli[3]. Zaprzyjaźnił się z Michałem Aniołem, którego styl malowania wpłynął na jego własny. Zmarł 27 czerwca 1574 we Florencji w Wielkim Księstwie Toskanii w wieku 62 lat[2].

Malarstwo

[edytuj | edytuj kod]
Sześciu poetów toskańskich, ok. 1544. Od lewej do prawej: Marsilio Ficino, Cristoforo Landino, Francesco Petrarca, Giovanni Boccaccio, Dante Alighieri i Guido Cavalcanti.

W 1529 roku odwiedził Rzym, gdzie studiował dzieła Rafaela i innych artystów rzymskiego renesansu. Manierystyczne obrazy Vasariego były bardziej podziwiane za jego życia niż później. W 1547 roku uzupełnił freskami salę kancelarii w Palazzo della Cancelleria w Rzymie, które otrzymały nazwę Sala dei Cento Giorni. Wiele z jego obrazów zachowało się do dziś, z których najważniejsze to malowidła ścienne i sufitowe w Sala di Cosimo I w Palazzo Vecchio we Florencji[5].

Ogród Getsemani

Jego uczniami lub naśladowcami byli m.in. Sebastiano Flori, Bartolomé Carducho, Mirabello Cavalori, Stefano Veltroni, Alessandro Fortori[6].

Architektura

[edytuj | edytuj kod]
Loggia Uffizi.

Oprócz kariery malarza Vasari odnosił również sukcesy jako architekt. Jego loggia galerii Uffizi otwiera widok na koniec długiego dziedzińca i stanowi element urbanistyczny, funkcjonujący jako plac publiczny i uznawany jest za krótką ulicę. We Florencji Vasari zbudował również długie przejście, obecnie zwane Korytarzem Vasari (Corridoio Vasariano), które łączy Uffizi z Palazzo Pitti po drugiej stronie rzeki. Zamknięty korytarz biegnie wzdłuż rzeki Arno, przecina Ponte Vecchio i wije się na zewnątrz kilku budynków[7].

Odrestaurował także średniowieczne kościoły – kościół Santa Maria Novella we Florencji i kościół Santa Croce. W obu usunął oryginalne lektorium i przebudował chóry w stylu manierystycznym[5]. W Santa Croce był odpowiedzialny za obraz Adoracja Trzech Króli, który został zamówiony przez papieża Piusa V w 1566 i ukończony w lutym 1567.

W 1562 Vasari zbudował ośmioboczną kopułę w bazylice Matki Bożej Pokory w Pistoi[8].

W Rzymie pracował z Jacopo Barozzi da Vignola i Bartolomeo Ammannatim w Villa Giulia papieża Juliusza III.

Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów

[edytuj | edytuj kod]
Okładka Żywotów.

Często nazywany „pierwszym historykiem sztuki”[9]. Dziełem życia Vasariego jest dedykowany Kosmie I Medyceuszowi zbiór biografii najwybitniejszych artystów włoskich od Cimabuego do Michała Anioła (Le vite de’ più eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani, da Cimabue insino a’ tempi nostri – pierwsze wydanie 1550; drugie w 1568 – uzupełnione[5] i z nieznacznie zmienionym tytułem Le vite dei più eccellenti pittori, scultori e architetti – pol. Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów).

Vasari przedstawił typowo renesansową koncepcję historiograficzną, zakładającą upadek sztuki w średniowieczu i jej stopniowe odradzanie się od czasów Giotta aż do kulminacji w osobie Michała Anioła. Głównym ośrodkiem odrodzenia sztuk plastycznych była dla niego Toskania. Vasari pozostawił również po sobie Wspomnienia (Libro delle ricordanze).

Biografie Vasariego przeplatane są zabawnymi plotkami. Wiele z jego anegdot ma w sobie nutę prawdy, podczas gdy inne to wymysły lub ogólne fikcje, jak na przykład opowieść o młodym Giotto malującym muchę na powierzchni obrazu Cimabuego. Nie szukał w archiwach dokładnych dat, jak robią to historycy sztuki współczesnej, i oczywiście jego biografie są najbardziej wiarygodne dla malarzy jego własnego pokolenia i tych z najbliższej przeszłości. Współczesna krytyka – z nowymi materiałami udostępnionymi przez badania – poprawiła wiele jego tradycyjnych dat i atrybucji[5].

Pozycja społeczna

[edytuj | edytuj kod]

Za życia cieszył się wysokim poszanowaniem i posiadał znaczną fortunę. W 1547 zbudował dom w Arezzo (obecnie muzeum mu poświęcone). Został także wybrany do rady miejskiej swojego rodzinnego miasta, by ostatecznie objąć najwyższy urząd gonfaloniere[5]. Był żonaty z Niccolosą Bacci.

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Galeria prac Giorgio Vesariego

[edytuj | edytuj kod]

Obrazy

[edytuj | edytuj kod]

Freski i dekoracje

[edytuj | edytuj kod]

Architektura

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Vasari definition and meaning. Collins English Dictionary. [dostęp 2021-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  2. a b Gaunt 1962 ↓, s. 328.
  3. a b c Conforti i Funis 2011 ↓.
  4. Art in Tuscany | Giorgio Vasari and Italian Renaissance painting | Podere Santa Pia, Holiday house in the south of Tuscany. travelingintuscany.com. [dostęp 2021-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  5. a b c d e f Vasari, Giorgio, t. 27, Encyklopedia Britannica, 1911 [dostęp 2021-07-30] (ang.).
  6. Lanzi 1847 ↓, s. 201–202.
  7. Pevsner 1976 ↓, s. 235.
  8. Bershad i Mangone 2001 ↓.
  9. Dictionary of art historians. arthistorians.info. [dostęp 2021-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  10. Claudia Conforti: Giorgio Vasari al servizio di Pio V: affermazione artistica o ostaggio diplomatico?. academia.edu. [dostęp 2021-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (wł.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]