Hawajka złotogłowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hawajka złotogłowa
	Rhodacanthis palmeri
	Rothschild, 1892
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Drepanidini
Rodzaj	Rhodacanthis
Gatunek	hawajka złotogłowa
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; wymarły
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hawajka złotogłowa^[3] (Rhodacanthis palmeri) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), podrodziny łuskaczy(Carduelinae). Endemit Hawaiʻi. Wymarł w latach 90. XIX wieku.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Walter Rothschild w 1892 na łamach The Annals and magazine of natural history. Holotyp pochodził z Hawaiʻi. Autor zamieścił jedynie opisy upierzenia samców, samic i ptaków młodych, bez dodatkowych informacji o ich zachowaniu. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Rhodacanthis palmeri^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę złotogłową w rodzaju Rhodacanthis, uznaje ją za gatunek monotypowy^[5]. Rothschild opisał również drugi gatunek, hawajkę żółtawą (R. flaviceps). Okazy dla Rothschilda, zafascynowanego rzadkimi, ginącymi i ciekawymi gatunkami, odławiał Henry Palmer. Uznał on zaobserwowane hawajki za jeden gatunek, jednak później Rothschild wyodrębnił hawajki złotogłowe jako większe od żółtawych i o bardziej pomarańczowych głowach. W przypadku hawajek żółtawych ptaki odłowione w 1891 były ostatnimi widzianymi. Hawajki złotogłowe odnotowywano jeszcze przez kilka kolejnych lat^[6]. Rothschild wzmiankuje, że niedługo po odkryciu gatunku kolejne okazy pozyskał Robert Cyril Layton Perkins, który sporządził również obserwacje dotyczące owych pomarańczowogłowych hawajek^[7]. Nie jest jednak jasne, czy hawajki żółtawe można by uznać za osobny gatunek. Mogły to być ptaki młodociane lub pierwszoroczne, wobec tego brak późniejszych odnotowań byłby logiczny – gatunek stał na skraju wymarcia, więc młode nie pojawiały się. Notatki Palmera zostały przekazane przez Rothschilda do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, jednak wiele z nich zostało potem zniszczonych przez pracowników muzeum^[6].

Rdzenni mieszkańcy Hawajów nazywali te ptaki Poupou lub Hopue, ale nie byli z nimi dobrze zaznajomieni^[7].

Morfologia

Wymiary podane przez Rothschilda, oryginalne podane w calach: długość ciała – 223 mm, długość górnej krawędzi dzioba – 21 mm, długość skrzydła – 105 mm, długość ogona – 75 mm, długość skoku – 28 mm^[4].

Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca głowa i gardło intensywnie pomarańczowoczerwone. Grzbiet i pozostała część wierzchu ciała oliwkowozielone, matowe. W niższej części kupra kolor przechodzi w ciemnopomarańczowy, matowy; tak samo na pokrywach nadogonowych. Skrzydła i sterówki ciemne, czarnobrązowe; pióra na krawędziach żółte. Niższa część gardła i pozostała część spodu ciała matowa, żółtopomarańczowa. W niższej części brzucha i na pokrywach podogonowych pióra znacznie jaśniejsze. Dziób niebieskobrązowy, nogi ciemnoszare, tęczówka czerwona^[4].

U samicy wierzch głowy, kark, boki głowy i wierzch ciała oliwkowozielone, niższa część kupra i pokrywy nadogonowe jasnozielone (autor określił ten kolor parrot-green). Czoło jaśniejsze w stosunku do reszty głowy. Lotki i sterówki jasnozielono obrzeżone. Spód ciała matowy, jasnozielony, w niższej części brzucha i na pokrywach podogonowych biały z zielonym nalotem^[4].

Ekologia i zachowanie

Hawajki złotogłowe zamieszkiwały lasy Acacia koa na wysokości około 1200–1500 m n.p.m. (oryginalne wartości podano w stopach)^[8]. Według Palmera były to ptaki pozbawione lęku i łatwe do podejścia. Zjadały nasiona A. koa, w żołądkach znaleziono również nasiona innych roślin (jedna z nich miała się zwać Alaii). Podobnie jak hawajki papużkowate (Loxioides bailleui) sporadycznie jadły też gąsienice. Samice i młode były trudne do dostrzeżenia w listowiu. Zawołanie było, według Palmera, niskim gwizdem, brzmiącym jak wydłużone łiik. Składało się z dwóch lub trzech dźwięków, obniżających się ku końcowi; brzmiało melancholicznie. Palmerowi udało się je zwabić przez imitowanie ich zawołania. Perkins opisał również samicę wydającą z siebie pojedynczy, głęboki dźwięk o charakterze alarmu^[7]:

Pewnego razu, gdy zastrzeliłem samca, słyszałem jego partnerkę ciągle wydającą z siebie ten dźwięk, kontynuowała to przez jakieś 5 minut, ale zdawała się mieć jakieś brzuchomówcze zdolności: głos dochodził to z przodu, to z tyłu, to blisko, to daleko; było to całkiem niemożliwe, by ptak przelatywał uciekając mojej uwadze.

Brak informacji o rozrodzie^[7].

Status

IUCN uznaje hawajkę złotogłową za wymarłą (EX, Extinct)^[9]. Ostatni raz odnotowano hawajkę złotogłową w 1896^[6]. Zaledwie 10 lat później amerykański ornitolog Henry Henshaw nie stwierdził już obecności tych ptaków na wyspie. Spreparowane okazy przechowywane są w Cambridge, Londynie, Nowym Jorku i Filadelfii. Przyczyny wymarcia nie są jasne. Możliwe, że za wymarcie tych hawajek odpowiadają niszczenie środowiska i wprowadzona ptasia malaria^[9].

Przypisy

↑ Rhodacanthis palmeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Rhodacanthis palmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
↑ ^a ^b ^c ^d W. Rothschild. Descriptions of seven new species of birds from the Sandwich Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 10, s. 110, 1892.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Foreword. W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (ed.): Handbook of the Birds of the World. T. 7. Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions, 2002. ISBN 84-87334-37-7.
↑ ^a ^b ^c ^d Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands : with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 203–204.
↑ David Sharp: Fauna hawaiiensis. T. 1 pt. 4. 1902–1906, s. 438.
↑ ^a ^b Greater Koa-finch Rhodacanthis palmeri. BirdLife International. [dostęp 2016-10-13].

[itis-1] Rhodacanthis palmeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Rhodacanthis palmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].

[oryg-4] W. Rothschild. Descriptions of seven new species of birds from the Sandwich Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 10, s. 110, 1892.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).

[hbwa-6] Foreword. W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (ed.): Handbook of the Birds of the World. T. 7. Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions, 2002. ISBN 84-87334-37-7.

[laysan-7] Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands : with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 203–204.

[wys-8] David Sharp: Fauna hawaiiensis. T. 1 pt. 4. 1902–1906, s. 438.

[birdlife-9] Greater Koa-finch Rhodacanthis palmeri. BirdLife International. [dostęp 2016-10-13].

[podgatunek-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Takson uznany za podgatunek na Kompletnej liście ptaków świata

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[A]