Henryk Zins – Wikipedia, wolna encyklopedia

Henryk Zins

Data i miejsce urodzenia	6 maja 1922 Lublin
Data i miejsce śmierci	1 lutego 2002 Lublin
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia Anglii
Alma Mater	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Doktorat	1949 – historia Katolicki Uniwersytet Lubelski promotor: Andrzej Wojtkowski
Profesura	1964[1]
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Zins (ur. 6 maja 1922 w Lublinie, zm. 1 lutego 2002 tamże) – polski historyk mediewista, profesor nauk humanistycznych (1964), w latach 1972–1975 dyrektor Instytutu Filologii Angielskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; autor m.in. monografii Historia Anglii (1971) i Historia Kanady (1975).

Urodził się jako syn Henryka i Julii (z Jabłonowskich) 6 maja 1922 roku. Jego ojciec był zawodowym oficerem armii austriackiej i Wojska Polskiego, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, służył w garnizonie lubelskim (1921–1929), następnie do 1939 pracował w lubelskiej Kasie Chorych; matka wywodziła się z ziemiaństwa zaboru rosyjskiego^[2][3].

Uczęszczał do Szkoły Powszechnej im. Stanisława Konarskiego w Przemyślu (obecnie Szkoła Podstawowa nr 5 im. Bohaterów Września)^[4]. W 1939 zdał maturę humanistyczną w przemyskim Gimnazjum i Liceum im. J. Słowackiego, gdzie wpływ na jego zainteresowanie historią wywarł Franciszek Persowski^[2][5]. W okresie okupacji pracował jako bileter w kinie. Równocześnie studiował konspiracyjnie w Bibliotece Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego literaturę anglojęzyczną, w tym powieści Josepha Conrada, uczył się języków niemieckiego i angielskiego, a później udzielał lekcji tych języków. Został zaprzysiężony jako żołnierz Armii Krajowej przez Zbigniewa Flisowskiego, roznosił bibułę konspiracyjną. Wiosną 1944 w okresie wkraczania Armii Czerwonej ukrywał się pod Chodlem u znajomych rodziców^[2][5]. Powrócił do Lublina jesienią 1944 na studia historyczne w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL)^[2], gdzie studiował równocześnie filologię angielską i przez dwa lata ekonomię^[5]. Tytuł magistra filozofii otrzymał w 1948 roku broniąc pracy pt. Maurycy Ferber biskup warmiński, a już rok później doktoryzował się także pod kierunkiem Andrzeja Wojtkowskiego na podstawie rozprawy o gdańskim rodzie Ferberów^[6][7]. Otworzył przewód habilitacyjny w oparciu o przygotowywaną do druku książkę Powstanie chłopskie w Prusach Książęcych w 1525 r., ale zrezygnował po zastąpieniu habilitacji stopniem doktora nauk przez Ustawę z 15 grudnia 1951 r. o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki^[8].

Od 1955 po redukcji zajęć na KUL pracował w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, gdzie pełnił funkcje: prodziekana Wydziału Humanistycznego (1956–1958 i 1960–1962), kierownika Katedry Historii Powszechnej Starożytnej i Średniowiecznej (1957–1962), kierownika Katedry Historii Powszechnej Średniowiecznej (1962–1970) (po Józefie Garbaciku^[8]), dyrektora Instytutu Filologii Angielskiej (1972–1975)^[9], kierownika Zakładu Historii Ustrojów Anglosaskich w Instytucie Historii (1972–1976)^[10].

W latach 1957–1959 przebywał na stypendium Fundacji Forda w Londynie, Oksfordzie i Cambridge, gdzie poznał przedstawicieli polskiego środowiska emigracyjnego (Józef Jasnowski, Jerzy Kędzierski, Jerzy Pietrkiewicz, Paweł Skwarczyński) i licznych historyków brytyjskich (m.in. historyka Polski Roberta Lesliego(inne języki) oraz Lewisa Namiera}. Odbył w Anglii spotkanie z T.S. Eliotem, którego myśl szczególnie cenił^[11].

W latach 1968–1971 był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Laurentyńskim w Kanadzie (1968–1971)^[12][3].

1 stycznia 1973 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego^[a], a 1 sierpnia 1973 – stanowisko profesora zwyczajnego, które zajmował do formalnego przejścia na emeryturę 1 października 1986^[8].

W 1975 wyjechał do Afryki, gdzie pracował kolejno na Uniwersytecie Kenyatty(inne języki) w Kenii (1975–1982)^{[4][13][14][b]}, na Uniwersytecie w Sokoto(inne języki) w Nigerii (1982–1985), na Uniwersytecie Zimbabwe w Harare, stolicy Zimbabwe (1985–1989) oraz na kierowanym przez Leonarda Diniso Ngcongco Wydziale Historycznym Uniwersytetu Botswany w Gaborone, stolicy Botswany (1989–1999)^[15][4][16]. W Kenii nawiązał kontakty z prezydentem Jomo Kenyattą i z Eustachym Sapiehą, aktywnym u schyłku życia jako przedsiębiorca^[17]. Do Nigerii przeniósł się, gdy prezydent Daniel Moi zamknął uczelnię w ramach represji po popartym przez studentów nieudanym puczu sił lotniczych(inne języki) z 1 sierpnia 1982^[15]. Czas spędzony w tych krajach przyniósł owoce w postaci opracowań historii krajów, w których pracował, dziejów tamtejszych skupisk Polonii a także szerokiej działalności popularyzującej Polskę, jej przeszłość i kulturę. Dał się też poznać jako propagator historii i kultury polskiej na świecie^[10].

Był członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego oraz Komitetu Redakcyjnego Polonijnego Centrum Kulturalno-Oświatowego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1996 został wybrany zwyczajnym członkiem zamiejscowym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie^[13].

W 1999 powrócił do Polski. Ostatnie lata spędził w Lublinie prowadząc wykłady w UMCS i Wyższej Szkole Dziennikarstwa. Zmarł 1 lutego 2002 w Lublinie.

Do jego uczniów zaliczali się Ryszard Bender^[8], Zbigniew Góralski^[8], Jerzy Krzysztoń^[17], Bolesław Kumor^[8], Andrzej Paluchowski^[18] i Mieczysław Wieliczko^{[potrzebny przypis]}.

• Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska w XV i XVI w. TN KUL, Rozprawy Wydziału Historyczno Filologicznego. Lublin 1951
• Powstanie chłopskie w Prusach Książęcych w 1525 roku. Walki społeczne w Prusach w początkach reformacji i ich geneza. PWN, Warszawa 1953
• Położenie ludności chłopskiej na Warmii w pierwszej połowie XVI w., „Kwartalnik Historyczny”, t. 62, nr 4–5, 1955, s. 56–79
• Z dziejów walk społecznych na Pomorzu Wschodnim w początkach Reformacji (Elbląg, Królewiec). „Annales UMCS, Sectio F”, t. IX, nr 6, 1957
• Rewolta w Elblągu w 1525 r., „Zapiski Historyczne”, t. 22, 1958, s. 7–50
• Aspects of the Peasant Rising in East Prussia in 1525, „The Slavonic and East European Review(inne języki)”, t. 38, 1959, s. 178–187, JSTOR 4205126
• Walka Polski o obsadę biskupstwa warmińskiego na przełomie XV i XVI w. na tle polityki zjednoczeniowej, „Annales UMCS, Sectio F”, t. 12, 1960, s. 49–102
• The Political and Social Background of the Early Reformation in Ermeland, „The English Historical Review”, t. 75, 1960, s. 589–600, JSTOR 558108
• Angielska historiografia tudorska (J. Neale i R.H. Tawney oraz ich poprzednicy), „Annales UMCS, Sectio F”, t. 15, nr 2, 1963, s. 25–55
• Angielska historiografia elżbietańska, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 8, 1963, s. 157–209
• Geneza angielskiej Kompanii Wschodniej (Eastland Company) z 1579 r., „Zapiski Historyczne”, t. 29, 1964, s. 7–42
• W kręgu Mikołaja Kopernika. Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1966
• Anglia a Bałtyk w drugiej połowie XVI wieku. Bałtycki handel kupców angielskich z Polską w epoce elżbietańskiej i Kompania Wschodnia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1967
  • Przekład angielski: England and the Baltic in the Elizabethan era. Tłum. H. C. Stevens, Manchester University Press, Manchester 1972, ISBN 0-7190-0471-3
• Ze stosunków polsko-angielskich w poł. XV wieku. Sprawa Orderu Podwiązki dla Kazimierza Jagiellończyka. „Zapiski Historyczne”, t. XXXIII, zeszyt 1, 1968
• Historia Anglii. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971
  • wydanie IV (ostatnie zmienione przez autora): 2001 ISBN 83-04-04589-3
• Mikołaj Kopernik w angielskiej kulturze umysłowej epoki Szekspira. Polskie Towarzystwo Historyczne O. Lublin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1972
• Echa odkryć Kopernika w literaturze angielskiej na początku XVII w.. „Euhemer – Przegląd Religioznawczy”, nr 1 (87), 1973
• Zarys ruchów i myśli społecznej epoki feudalnej do początku XVII w. (zagadnienia wybrane). Wydział Humanistyczny UMCS, Lublin 1974
• Polacy w Kanadzie (seria 'Z dziejów Polonii', nr 1). Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS, Lublin 1975
• Historia Kanady. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975
• W świecie anglosaskim. Studia i szkice o Anglii i Kanadzie. Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975
• Szkice o Anglii i Afryce. Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978
• Polacy w Afryce Wschodniej. Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS, Lublin 1978
• Joseph Conrad and Africa, Kenya Literature Bureau(inne języki), Nairobi 1982
• Historia Afryki Wschodniej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986, ISBN 83-04-01702-4
• Polacy w Zambezji, Polonia, Lublin 1988, ISBN 83-7021-079-1
  • Przekład angielski: Poles in Zambezi. Tłum. Maggie Fehrsen, Kloyes Enterprises, Harare 2007, ISBN 978-0-7974-3316-8
• Przez epoki i kontynenty. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, ISBN 83-227-0869-6
• Kupcy i kidnaperzy. Handel niewolnikami w dziejach Afryki i Ameryki. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, ISBN 83-227-1424-6
• Cecil Rhodes. Ekspansja brytyjska w Afryce pod koniec XIX wieku. Polnord-Oskar, Gdańsk 2000, ISBN 83-86181-58-3
• Ekspansja i zmierzch Imperium Brytyjskiego. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 ISBN 83-227-1842-X
• Polityka zagraniczna Wielkiej Brytanii. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, ISBN 83-22717-18-0
• Afryka i Europa. Od piramid egipskich do Polaków w Afryce Wschodniej. Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2001, ISBN 83-88238-84-1
• Polska w oczach Anglików XIV–XVI w. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, ISBN 83-227-1990-6
• Historia Zimbabwe. Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2003, ISBN 83-88938-50-9

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1967)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1973)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1974)
• Odznaczenie „Serce dla Serc” (2001)

• JanuszJ. Jasiński JanuszJ., Profesor Henryk Zins – historyk ziem nadbałtyckich, Lubelszczyzny oraz dziejów powszechnych (1921–2002), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 236 (2), 2002, s. 313–321 .
• AntoniA. Krawczyk AntoniA., Profesor Henryk Zins (1922–2002) – portret uczonego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 48 (1–2), 2003, s. 175–183 .
• Edward AlfredE.A. Mierzwa Edward AlfredE.A., Henryk Zins (5 V 1922 – 1 II 2002), „Kwartalnik Historyczny”, 110 (1), 2003, s. 169–173 .
• HenrykH. Zins HenrykH., Przez epoki i kontynenty, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, ISBN 83-227-0869-6 .

• Pełna bibliografia prac