Języki wschodnioromańskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Języki wschodnioromańskie, bałkańsko-romańskie – grupa językowa w ramach rodziny języków romańskich. Językami z tej grupy posługuje się łącznie około 28–32 milionów osób^[1], przede wszystkim w Rumunii i Mołdawii^[2], ale także w innych krajach regionu: Grecji, Macedonii Północnej, Bułgarii, Albanii, Kosowie, Chorwacji i Słowenii^[3]  i w regionach, gdzie uformowała się wschodnioromańskojęzyczna diaspora: w Izraelu^[4], a w pierwszych dekadach XXI wieku także we Włoszech^[5]  i Hiszpanii^[6] . W skład grupy wchodzą cztery języki: arumuński, istrorumuński, meglenorumuński (meglenicki) oraz rumuński (dakorumuński)^[7]. Część językoznawców uważa te języki za dialekty jednego, dużego języka rumuńskiego^[3] . Niektórzy badacze z kolei wliczają do grupy wschodnioromańskiej wymarły język dalmatyński^[8], a także niektóre dialekty włoskiego regionu Basilicata^[9].

Języki wschodnioromańskie wywodzą się z języka prarumuńskiego, który oddzielił się od romańskiej wspólnoty między III a V wiekiem i uległ fragmentacji na mniejsze grupy między wiekiem IX a XI^[10], dzieląc się najpierw na grupę północną, podlegającą silniejszym wpływom słowiańskim, i południową, gdzie większy wpływ wywarł język grecki^[11]. Wszystkie języki wschodnioromańskie zostały poświadczone stosunkowo późno^[12].

Za cechy dystynktywne grupy wschodnioromańskiej uważa się: z punktu widzenia fonetyki i fonologii – system samogłoskowy, w którym łacińskie samogłoski krótkie i długie ulegają rozróżnieniu jakościowemu w szeregu przednim i zlaniu się w szeregu tylnym^[13], brak lenicji spółgłosek zwartych^[14] i intensywne palatalizacje^[15]; z punktu widzenia morfoskładni – umieszczanie rodzajnika określonego za słowem, które określa^[16] i częściowe utrzymanie deklinacji w grupie nominalnej^[16]. Ponadto, we wszystkich czterech językach występuje słownictwo substratowe, najprawdopodobniej pochodzenia tracko-dackiego^[17].

Języki wschodnioromańskie były w ciągu swojej historii zapisywane różnymi alfabetami: cyrylicą, alfabetem greckim oraz alfabetem łacińskim^[18].

• AlviseA. Anderose AlviseA., LorenzoL. Renzi LorenzoL., Geography and distribution of the Romance languages in Europe, [w:] MartinM. Maiden, John CharlesJ.Ch. Smith, AdamA. Ledgeway (red.), The Cambridge History of Romance Languages Vol. 2: Contexts, wyd. 1, Cambridge: Cambridge University Press, 2013, s. 283-334, ISBN 978-0-521-80073-0  (ang.).
• FredeF. Jensen FredeF., A Comparative Study of Romance, Nowy Jork: Peter Lang Publishing, 1999, ISBN 978-0-820-44253-2  (ang.).
• MicheleM. Loporcaro MicheleM., Phonological processes, [w:] MartinM. Maiden, John CharlesJ.Ch. Smith, AdamA. Ledgeway (red.), The Cambridge History of Romance Languages Vol. 1: Structures, wyd. 1, Cambridge: Cambridge University Press, 2013, s. 109-154, ISBN 978-0-521-80072-3  (ang.).
• Peter R.P.R. Petrucci Peter R.P.R., Slavic Features in the History of Rumanian, Monachium: Lincom, 1999, ISBN 978-3-895-86599-2  (ang.).
• AlexandruA. Rosetti AlexandruA., Istoria limbii române, Bukareszt: Editura Științifică și Enciclopedică, 1986  (rum.).
• MariusM. Sala MariusM., Contact and borrowing, [w:] MartinM. Maiden, John CharlesJ.Ch. Smith, AdamA. Ledgeway (red.), The Cambridge History of Romance Languages Vol. 2: Contexts, wyd. 1, Cambridge: Cambridge University Press, 2013, s. 187-236, ISBN 978-0-521-80073-0  (ang.).
• Romanian language, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-04-13]  (ang.).
• PierreP. Swiggers PierreP., Mapping the Romance Languages of Europe, [w:] AlfredA. Lameli, RolandR. Kehrein, StefanS. Rabanus (red.), Language Mapping: Part I. Part II: Maps, wyd. 1, Berlin: De Gruyter Mouton, 2011, s. 269-310, ISBN 978-3-11-021916-6  (ang.).
• Población y edad media por nacionalidad y sexo, [w:] Estadística del Padrón Continuo. Datos provisionales a 1 de enero de 2019 [online], Instituto Nacional de Estadística, 2019 [dostęp 2020-04-13]  (hiszp.).
• Stranieri residenti al 1° gennaio, [w:] Popolazione e famiglie [online], I.Stat, 2019 [dostęp 2020-04-13]  (wł.).