French
DeutschJanina Broniewska – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Janina Broniewska (1945) | |
| Data i miejsce urodzenia | 5 sierpnia 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 17 lutego 1981 |
| Narodowość | polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
| Odznaczenia | |
         | |
Janina Broniewska z domu Kunig, ps. „Bronisława Janowska”, „Roman Jasiński” (ur. 5 sierpnia 1904 w Kaliszu, zm. 17 lutego 1981 w Warszawie[1]) – polska pisarka, autorka powieści dla dzieci i młodzieży, publicystka, pedagog; major Wojska Polskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodziła z rodziny o niemieckich korzeniach (ojciec Hugo Oskar Kunig był ślusarzem, matka – Jadwiga Gejer, akuszerką). Naukę przerwała z powodów ekonomicznych na początku ósmej klasy gimnazjum i wyjechała z Kalisza do Warszawy, gdzie w latach 1924–1926 uczęszczała do Szkoły Zdobniczej przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej oraz pracowała jako położna. W tym czasie była członkinią Wolnego Harcerstwa.
Jesienią 1933 wraz z mężem Władysławem Broniewskim i sublokatorami aresztowana w związku z podejrzeniem o działalność komunistyczną. Wypuszczona po jednym dniu wobec braku dowodów. Aresztowanie spowodowało zwolnienie jej z pracy w szkole podstawowej[2].
W latach 1934–1937 była redaktorem „Płomyka”, a w latach 1944–1946 redaktorem naczelnym „Polski Zbrojnej”.
Po 17 września 1939 znalazła się na terenach okupowanych przez ZSRR i wstąpiła do Związku Radzieckich Pisarzy Białorusi[3].
W czasie II wojny światowej była działaczką Związku Patriotów Polskich i korespondentem wojennym przy 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Była autorem wzoru orła – Polskich Siły Zbrojnych w ZSRR tzw. wzór 43[4]. Wzorowała się na wizerunku orła z sarkofagu Władysława Hermana znajdującego się w katedrze w Płocku[5]. W założeniach nawiązywał on do tradycji piastowskich, lecz nie miał tarczy amazonek ani korony[a]. 31 grudnia 1944 została posłanką do Krajowej Rady Narodowej. Została zgłoszona przez Związek Patriotów Polskich, ale formalnie pozostała bezpartyjna.
W okresie stalinizmu jako jedna z prominentnych postaci Związku Literatów Polskich, pełniła tam funkcję sekretarza POP PZPR. Była propagatorką socrealizmu, mającą wielki wpływ na życie kulturalne ówczesnej Polski[6]. Pełniła również funkcję wiceprezesa Rady Naczelnej ZBoWiD.
Zmarła w Warszawie, pochowana z honorami 24 lutego 1981 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-13-12)[7]. W pogrzebie wzięli udział m.in. członek Biura Politycznego KC PZPR gen. dyw. Mieczysław Moczar, wiceministrowie obrony narodowej gen. broni Józef Urbanowicz i gen. dyw. Józef Baryła oraz prezes ZG TPPR Stanisław Wroński. Mowę pogrzebową wygłosił prezes ZG ZBoWiD Włodzimierz Sokorski[8].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Janina była córką Jadwigi z d. Gejer i Hugona Oskara Kuniga (1878–1941), Niemca (jego rodzice pochodzili z Ostrowa Wielkopolskiego), który w latach 30. zamieszkał w Przedborzu, gdzie w okresie niemieckiej okupacji został komisarzem miasta (Stadtkommissar) i organizował getto dla ludności żydowskiej, następnie aresztowany przez Niemców i wywieziony do obozu Auschwitz, gdzie zmarł[9]. Matka Janiny rozeszła się z mężem jeszcze w latach 20. i wyszła po raz drugi za mąż za Gustawa Weissenburga, który jako ojczym wychowywał Janinę[10].
W 1926 Janina Kunig poślubiła w Kaliszu poetę Władysława Broniewskiego, z którym miała córkę Joannę, zwaną „Anką” (1929–1954). Małżeństwo rozpadło się w 1938 (oficjalny rozwód nastąpił w roku 1946)[11].
Od czasów II wojny światowej jej bliską przyjaciółką była Wanda Wasilewska[12].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Historia gałgankowej Balbisi (1936)
- Historia toczonego dziadka i malowanej babki (1937)
- Ciapek włóczęga (1939)
- O Fuku i Puku aksamitnych pieskach (1939)
- Czołg pułkownika Kukułki (1945)
- Siostrzeńcy ciotki Agaty (1946)
- O człowieku, który się kulom nie kłaniał (1948; o Karolu Świerczewskim)
- Filip i jego załoga na kółkach (1949; w czasach PRL lektura szkolna do 3. klasy szkoły podstawowej)
- Krystek z Warszawy (1949; historia „syna pułku”)
- Ogniwo (1951)
- Z notatnika korespondenta wojennego (1953; wspomnienia)
- Dziesięć serc czerwiennych (1964; wspomnienia)
- Maje i listopady (1967; wspomnienia)
- O takich jak każde z was (1970)
- Opowieści wojenne (1973; wspólne wydanie O człowieku, który się kulom nie kłaniał i Krystka z Warszawy)
- Tamten brzeg mych lat (1973; wspomnienia)
- Dawno i jeszcze dawniej (1975)
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)[13]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1974)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)[14]
- Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1952)[15]
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[16]
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1966)[17]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Państwowa III stopnia za powieść dla młodzieży pt. Ogniwo (1951)[18]
- Nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości
- Nagroda honorowa Ministra Obrony Narodowej
Źródło:[8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Autorem rysunku orła w katedrze w Płocku jest Zygmunt Vogel.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Justyna Hajda: Janina Broniewska z Kunigów. Wielkopolski Słownik Pisarek. [dostęp 2020-09-20]. (pol.).
- ↑ „Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia” pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 425, 428, 435, 436, 580, 609.
- ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
- ↑ Tomasz Zawistowski. Orzeł zwany „kuricą”. „Biuletyn IPN „pamięć.pl””. 10 (19), s. 66, październik 2013.
- ↑ Wanda Bigoszewska: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. s. 6.
- ↑ Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-07-16].
- ↑ a b Pogrzeb Janiny Broniewskiej, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 41, 25 lutego 1981, s. 4.
- ↑ Wojciech Zawadzki: KUNIG Hugon Oskar. Przedborski Słownik Biograficzny, 2009-10-27. [dostęp 2020-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-20)]. (pol.).
- ↑ Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 435.
- ↑ Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 609.
- ↑ Marci Shore: Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozczarowanych marksizmem. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 351–352. ISBN 978-83-247-0828-4.
- ↑ Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18–19 lipca 1964, s. 2.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1076 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (41), styczeń - marzec 1967, s. 430.
- ↑ Nagrody państwowe za 1951 r. za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego i sztuki. „Głos Koszaliński”. Rok III, Nr 201 (822), s. 6, 26 lipca 1951. Koszalin: KW PZPR. [dostęp 2024-07-16].