Kazimierz Braun (reżyser) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: inne osoby nazywające się Kazimierz Braun.

Kazimierz Braun

Data i miejsce urodzenia	29 czerwca 1936 Mokrsko Dolne
Zawód	reżyser teatralny, pisarz
Współmałżonek	Zofia Reklewska
Lata aktywności	od 1961 roku
Odznaczenia
Cytaty w Wikicytatach

Kazimierz Braun (ur. 29 czerwca 1936 w Mokrsku Dolnym) – polski reżyser teatralny, pisarz, profesor nauk humanistycznych^[1].

Ukończył dwa kierunki studiów: filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1958) oraz reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1962). Doktoryzował się na UAM w Poznaniu (1971), stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych (ze specjalnością: teatrologia) uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim (1975), a w roku 1992 nadano mu tytuł profesora. W latach 1982–1986 był profesorem wizytującym na kilku uczelniach w USA, a od roku 1989 profesorem na University at Buffalo (stan Nowy Jork), obecnie emerytowanym^[1].

Jako reżyser zadebiutował w teatrze w 1961 r., w telewizji w 1962 r. Reżyserował w Teatrze Polskim w Warszawie, Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu, Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, oraz za granicą m.in. w USA, Irlandii, Kanadzie, Niemczech. W latach 1967–1971 był dyrektorem artystycznym Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, w latach 1971–1974 dyrektorem naczelnym i artystycznym tamże, w latach 1975–1984, dyrektorem naczelnym i artystycznym Wrocławskiego Teatru Współczesnego, skąd został zwolniony przez władze z powodu działalności opozycyjnej. Od 1985 r. pracował i mieszkał w USA. Reżyserował m.in. w The Guthrie Theatre w Minneapolis, Odyssey Theatre w Los Angeles, Chicago Actors Ensemble, Kavinoky Theatre w Buffalo oraz na uniwersytetach^[2].

Do jego najwybitniejszych prac zaliczano cykle przedstawień według sztuk C. Norwida (13 widowisk)^[3], T. Różewicza (19 widowisk)^[4], Shakespeare’a (12 widowisk w językach polskim i angielskim)^[5], oraz Dziady A. Mickiewicza (dwukrotnie) oraz Dżuma według A. Camusa i Anna Livia według J. Joyce’a i inne^[2].

Wykładał m.in. na Uniwersytecie Wrocławskim, New York University, Uniwersytet Kalifornijski (kampus w Santa Cruz) i University at Buffalo. Prowadził warsztaty reżyserskie w USA, Polsce, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Współpracował z zespołami polskimi w USA i Kanadzie^[2]. Jest członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie^[6].

W swoich pracach teatralnych odwołuje się do tradycji Appii, Craiga, Wyspiańskiego i Osterwy. Tworzy przedstawienia w oparciu o swą ideę „Teatru wspólnoty”^[7], dążąc do przemienienia aktorów i widzów w jedną twórczą grupę. Osiąga to poprzez wytworzenie specjalnych relacji międzyludzkich w czasie akcji widowiska, jak również budując przestrzeń teatralną, która łączy wszystkich obecnych. W swoich utworach prozatorskich i dramatycznych Braun posługuje się stylistyką i środkami wyrazowymi „fikcji historycznej”, w której prawdziwe zdarzenia i prawdziwe postaci służą jako fundament do zbudowania skomplikowanej rzeczywistości symbolicznej i duchowej. W swoich pracach poświęconych historii teatru wydobywa zależności między estetyką, a społecznym i politycznym kontekstem życia teatralnego. Tłumaczył z angielskiego, francuskiego i włoskiego na polski, oraz z polskiego, francuskiego i rosyjskiego na angielski^[2].

Jego rodzicami byli Juliusz Braun, profesor, działacz katolicki, więzień stalinowski, oraz Elżbieta, z domu Korwin-Szymanowska (oboje zmarli w 1990 r.). Stryjami Kazimierza byli Jerzy i Kazimierz, a ciotką (siostrą ojca) Jadwiga Domańska.

Ożenił się z Zofią Reklewską, córką Wincentego Reklewskiego, pisarką i teatrologiem. Ich dziećmi są Monika Braun, pisarka i nauczycielka akademicka, Grzegorz Braun, reżyser filmowy, publicysta, poseł IX i X kadencji oraz Justyna Braun, nauczycielka akademicka. Ich wnuczkami są Anna, Joanna, Aniela, Zofia, Elżbieta.

Źródło^[8]

• Asystent reżysera (Erwina Axera), Teatr Współczesny w Warszawie, 1958–1961
• Reżyser, Teatr Wybrzeże, Gdańsk, 1961–1964
• Reżyser, Teatr Polski w Warszawie, 1961–1964
• Reżyser, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu, 1965–1967
• Dyrektor artystyczny, Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie, 1967–1972
• Dyrektor naczelny i artystyczny, Teatr im. Osterwy, Lublin, 1972–1974
• Dyrektor naczelny i artystyczny, Wrocławski Teatr Współczesny, 1975–1984
• Docent, Uniwersytet Wrocławski, 1975–1985
• Docent, PWST Kraków/Wrocław, 1977–1985
• Visiting Professor, New York University, 1985
• Visiting Professor, Swarthmore College, 1985–1986
• Regents Professor, Uniwersytet Kalifornijski, 1986
• Associate Professor, University at Buffalo, 1987–1989
• Professor University at Buffalo, 1989–2016
• Profesor nauk humanistycznych, 1992^[1]

Źródło^[9]

Źródło^[10]

• 1967, Teofil Trzciński, wraz z Zofią Reklewską-Braun, PIW, Warszawa
• 1971, Cypriana Norwida teatr bez teatru, PIW, Warszawa
• 1972, Teatr Wspólnoty, Wyd. Literackie, Kraków
• 1975, Nowy teatr na świecie, WAiF, Warszawa
• 1979, Druga Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
• 1982, Przestrzeń teatralna, PWN, Warszawa
• 1984, Wielka Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
• 1994, Teatr Polski 1939–1989, Semper, Warszawa
• 1996, A History of Polish Theatre 1939–1989, Greenwood Press, Westport, Connecticut
• 2000, Theatre Directing, Mellen Press, Lewiston, New York
• 2003, A Concise History of Polish Theatre, Mellen Press, Lewiston, New York
• 2005, Krótka historia teatru amerykańskiego, Wyd. UAM, Poznań
• 2010, Pani Scenograf. Jadwiga Pożakowska, Muzeum Narodowe, Gdańsk
• 2011, Bracia Adamowiczowie, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
• 2013, Mój teatr Różewicza, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
• 2014, Mój teatr Norwida, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego

Łącznie w latach 1967–2014 21 książek naukowych

• 1989, Pomnik, powieść, Instytut Literacki, Paryż
• 1993, Helena, rzecz o Modrzejewskiej, monodram, High Park Press, Toronto
• 1996, Pożegnanie z Alaską, powieść, PAX, Warszawa
• 1996, Rzecz o Norwidzie z jego słów utkana, monodram, Bernardinum, Pelplin
• 1999, Dzień świadectwa, powieść, Wyd. 4K, Bytom
• 2003, Ptak na szczudłach, opowiadanie, Wyd. A. Marszałek, Toruń
• 2005, Dzień świadectwa, powieść, wersja rozszerzona, wyd. Św. Wojciecha, Poznań
• 2006, Promieniowanie, dramat, Archiwum Emigracji, Toruń
• 2008, Dziesięć dni w PRL-u, wspomnienia, Norbertinum, Lublin
• 2011, Maximilianus, dramat, Wyd. Bratni Zew, Kraków
• 2013, Dobrzy księża, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Bernardinum, Pelplin
• 2016, Dzwon na trwogę, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
• 2018, Płonący teatr, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa

Łącznie w latach 1989–2011 20 utworów literackich (powieści, poezji, opowiadań, wspomnień)

• 1963, Nagroda za reżyserię, Kaukaskie kredowe koło Brechta, Festiwal TPP w Toruniu
• 1964, Nagroda za reżyserię, Zaczarowane koło Rydla, Festiwal Teatrów w Telewizji
• 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Festiwal Teatrów w Telewizji
• 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Kaliskie Spotkania Teatralne
• 1966, Nagroda za reżyserię, Wesele Wyspiańskiego, Festiwal TPP w Toruniu
• 1970, Nagroda za inscenizację, Akt przerwany Różewicza, Kaliskie Spotkania Teatralne
• 1979, Nagroda specjalna za inscenizację, Operetka Gombrowicza, Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Sitges, Hiszpania
• 1980, Złota Statuetka Fredry, Przyrost naturalny Różewicza, Wrocław
• 1980, Nagroda Fundacji Japońskiej, Tokio
• 1984, Złota Statuetka Fredry, Dżuma według Camusa, Wrocław
• 1986, Nagroda Kultury Niezależnej
• 1990, Nagroda Fundacji Guggenheima, USA
• 1996, Nagroda za najlepsze przedstawienie w Buffalo, Oto jest głowa zdrajcy Bolta
• 2000, Aurum Award, nagroda literacka, Toronto, Kanada
• 2001-2002, stypendium Fulbrighta - visiting scholar na Uniwersytecie Adama Mickiewicza^[11]
• 2003, Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich, Kanada
• 2005, Doroczna Nagroda Kongresu Polonii Amerykańskiej
• 2004, Nagroda Ministra Edukacji Narodowej, Polska
• 2011, Złota Sowa Polonii, Wiedeń, Austria
• 2016, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tarnowa^[12]

• 1971, Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• 1976, Medal Komisji Edukacji Narodowej
• 1978, Złoty Krzyż Zasługi
• 1997, Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP
• 2005, Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
• 2005, Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP
• 2007, Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[13]
• 2011, Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP
• 2016, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[12]

• 1978, Witkowska-Lis Hanna, oprac. Teatr Współczesny Wrocław 1948–1978, Teatr Współczesny, Wrocław
• 1983, Kelera Józef, Wrocław teatralny 1945–1980, Ossolineum, Wrocław
• 1984, Żmudzki Andrzej (Jarosław Szymkiewicz), Sprawa Teatru Współczesnego, „Obecność” nr 7
• 1988, Roman Andrzej, Sabat Marian i in. oprac. Komedianci, rzecz o bojkocie. Editions Spotkania, Paryż
• 1989, Braun Kazimierz, Różewicz Tadeusz Języki teatru, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław
• 1989, Schlatter Jim, Kazimierz Braun. University of Pennsylvania, Filadelfia
• 1993, Bereś Stanisław, Braun Kazimierz, Rozdarta kurtyna, Aneks, Londyn
• 1994, Tyszka Juliusz, Widowiska nowojorskie, Ars Nova, Poznań
• 1995, Grünberg Sławomir, Na pograniczu kultur (film), Telewizja Polska
• 2000, Teatr Drugiego Obiegu. Oprac. i red. Joanna Krakowska-Narożniak, Marek Waszkiel. Wyd. Errata, Warszawa
• 2004, Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod redakcją Elżbiety Kossarzeckiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
• 2004, Sielicki Krzysztof, Lubelskie sezony Kazimierza Brauna, „Akcent” nr 1-2
• 2006, Horyzonty teatru II. Droga Kazimierza Brauna, pod redakcją Justyny Brylewskiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
• 2005, Przastek Daniel, Środowisko teatralne w okresie stanu wojennego. Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• 2006, Mieszkowska Anna, Posłowie do: Kazimierz Braun, Promieniowanie, sztuka o Marii Skłodowskiej-Curie. Archiwum Emigracji, Toruń
• 2007, Braun Kazimierz, Listy na Babilon. Wyd. Kontekst, Poznań-Tarnów
• 2007, Michalczuk Joanna, Dramaturgia Kazimierza Brauna, „Ethos” nr 1-2, s. 349-357
• 2008, Braun Kazimierz, Dziesięć dni w PRL-u. Wyd. Norberinum, Lublin
• 2009, Reklewska-Braun Zofia, Urodziłam się pomiędzy. Wyd. Norbertinum, Lublin
• 2011, Żurowski Andrzej, Kreator teatralnej wspólnoty, „Świat tekstów” nr 9. s. 263-280
• 2013, Trygar Barbara, „Ja” w drodze do Wolności, Prawdy i Piękna. Aksjologiczne aspekty twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna. Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2013. (Praca doktorska)
• 2013, Kaczorowska Teresa, Dwunastu na trzynastego. Emigranci stanu wojennego, Związek Literatów na Mazowszu, Ciechanów
• 2013, Braun Kazimierz, Mój teatr Różewicza. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• 2014, Braun Kazimierz, Mój teatr Norwida. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• 2014, Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, opracowała Barbara Bułat, Wyd. A. Marszałek, Toruń
• 2014, Bibliografia Kazimierza Brauna. Opracowała Barbara Bułat, w: Horyzonty Teatru IV. Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń
• 2015, Michalczuk Joanna, „Teatr powinien być narzędziem Sprawy”. Wokół twórczości artystycznej Kazimierza Brauna, Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku
• 2017, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja. Pisarstwo Kazimierza Brauna,  pod redakcją: Joanny Pasterskiej i Barbary Trygar, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• 2021, Michalczuk Joanna „Dobry, mądry tekst jest naszym azylem”. Wokół korespondencji Tymoteusza Karpowicza i Kazimierza Brauna, „Ehos” , nr 34, s. 168-193
• 2023, Sielicki Krzysztof, Rewolucja po latach, „Teatr” nr 5
• Kowalczyk Janusz, Kazimierz Braun, „Mój” teatr Różewicza, https://culture.pl/pl/dzielo/kazimierz-braun-moj-teatr-rozewicza

• Strona internetowa Kazimierza Brauna: http://www.acsu.buffalo.edu/~kaz/ (tu liczne fotografie z przedstawień)
• Strona Pracowni Badań i Dokumentacji Kultury Literackiej Uniwersytetu Rzeszowskiego (spis Archiwum Kazimierza Brauna): http://ifp.univ.rzeszow.pl/pracBiDKL.php
• Strona Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego (materiały z prywatnego Archiwum Kazimierza Brauna): http://bur.ur.edu.pl/
• Kazimierz Braun w bazie Filmweb
• Kazimierz Braun w bazie filmpolski.pl
• Kazimierz Braun, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .